Nauka i sztuka w świetle idei konsiliencji 31-WK19Z06

W książce „Konsiliencja - jedność wiedzy” (2012 – wydanie polskie) Edward O. Wilson zaproponował ujednolicenie wiedzy w obszarach fizyki, chemii, biologii z włączeniem nauk społecznych i humanistycznych oraz sztuki, mające swoje korzenie w filozoficznych poglądach starożytnych Greków. Idea ta, powszechnie akceptowana w czasach oświecenia, współcześnie odradza się w koncepcjach inter- i transdyscyplinarności. Konsiliencja oznacza poszukiwanie wzajemnych zależności i związków między zjawiskami badanymi w różnych obszarach ontologicznych z wykorzystaniem odmiennych narzędzi badawczych i metodologii. Wykład jest próbą realizacji idei E. O. Wilsona i prezentuje wyniki badań nauk ścisłych, takich jak: matematyka, fizyka, chemia, biologia ewolucyjna, socjobiologia, neuroestetyka, neurobiochemia, nad naturą piękna i percepcją sztuki. Omówiona zostanie koncepcja piękna, jako estetyczna kategoria bytu, której definicja zmieniała się od czasów starożytności do współczesności i nadal stanowi przedmiot intensywnych badań, zarówno w obszarze nauk humanistycznych, jak i ścisłych. By uzyskać pełny wgląd w naturę piękna i percepcji sztuki, należy problem rozpatrzyć interdyscyplinarnie, z uwzględnieniem poglądów filozofów i artystów oraz wyników badań nauk ścisłych wymienionych powyżej. Jako spektakularny przykład można podać zastosowanie matematycznej teorii fraktali Benoit Mandelbrota (1924–2010) w analizie obrazów Mauritsa Cornelisa Eschera (1898–1972) i Jacksona Pollocka (1912–1956). Wyniki badań ujawniły fraktalną charakterystykę obrazów Eschera Circle Limit I, II, III, IV (1958-1959), Heaven and Hell (1960) oraz prawie wszystkich prac Pollocka, których wymiar fraktalny rósł od 1,12 w 1945 roku, do 1,7 w 1952. Wartym podkreślenia jest fakt, że w powyższym przykładzie sztuka wyprzedziła naukę, bowiem obrazy fraktalne powstały przed odkryciem fraktalności przez Mandelbrota w 1975 roku. Z drugiej strony, dopiero nauka pozwoliła zrozumieć (i docenić) fraktalne dzieła artystów. Badania w zakresie neuroestetyki (EEG monitoring) ujawniły również, że percepcja fraktali i obrazów fraktalnych generuje pozytywną reakcję mózgu, co znalazło praktyczne zastosowanie w redukcji stresu pod wpływem obrazów fraktalnych, prezentowanych pacjentom w ramach psychoterapii.
Aranżacja wykładów jest następująca: wprowadzenie bazowej koncepcji naukowej, a następnie jej zastosowanie w analizie i interpretacji sztuki plus prezentacja multimedialna skorelowanych z nią zagadnień z pogranicza nauki i sztuki. Po wykładzie odbywać się będzie dyskusja w ramach konwersatorium. Czas: 30 h wykładów plus 15 h konwersatorium. Wykład przeznaczony jest zarówno dla przedstawicieli nauk humanistycznych, jak i ścisłych, i nie wymaga wiedzy wstępnej. Stanowi niepowtarzalną okazję do zapoznania się z najważniejszymi teoriami i koncepcjami nauk ścisłych, wyłożonymi w sposób zrozumiały dla humanistów.