Podstawy metodologii 22-KSDL-PME
Zagadnienia wstępne. Zakres przedmiotowy metodologii – wytwory wiedzy naukowej i metody badawcze stosowane w nauce. Pojęcie „wiedza naukowa” z punktu widzenia klasycznej definicji wiedzy. Wstępna charakterystyka opozycji: naturalizm – antynaturalizm metodologiczny.
Zasady podziału dyscyplin naukowych.
Język nauki: charakterystyka leksykonu nauki, zagadnienie definiowania pojęć, typy zdań występujących w nauce. Doświadczenie w nauce. Baza empiryczna poznania naukowego.
Metody nauki: metoda indukcyjna, metoda statystyczna, metoda hipotetyczno-dedukcyjna. Zastosowanie prawdopodobieństwa w metodologii nauk.
Nomologiczny charakter nauki. Prawa nauki (statystyczne i niestatystyczne) oraz generalizacje historyczne (niestatystyczne i statystyczne). Typy praw nauki: następstwa czasowego, przyczynowe, funkcjonalne. Idealizacyjny charakter praw nauki. Czy w naukach społecznych formułuje się prawa? „Skrzynka narzędziowa nauki” –
teorie, modele, metafory. Wyjaśnianie i przewidywanie w nauce.
Klasyfikacja, systematyzacja, typologia, pomiar. Eksperyment w nauce. Czy nauki społeczne są naukami laboratoryjnymi?
Antynaturalizm w naukach humanistycznych i społecznych. Indywidualizm – holizm w naukach społecznych. Obecność wartości w naukach społecznych. Antynaturalizm intuicjonistyczny W. Diltheya. Typy idealne – koncepcja M. Webera.
Pojęcie racjonalności działań. Interpretacja humanistyczna. Historyczna i adaptacyjna wersje interpretacji humanistycznej. Podstawowe elementy metodologii historii: fakt historyczny a fakt historiograficzny; analizy wiedzy źródłowej i konstrukcja faktów historiograficznych; wyjaśnianie a narracja w naukach historycznych. Problem nomologiczności historii i problem obiektywności wiedzy historycznej. K. Poppera krytyka historycyzmu.
Jak rozwija się nauka? Koncepcja kumulatywistyczna, koncepcja rewolucji naukowych Kuhna, pluralizm teoretyczny i metodologiczny Feyerabenda.
Kryteria demarkacji wiedzy. Nauka, paranauka, protonauka, pseudonauka.
Cele kształcenia
Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć
Kierunek studiów
Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK
Moduł zajęć/przedmiotu prowadzony zdalnie (e-learning)
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student - charakteryzuje wiedzę naukową zgodnie z klasyczną epistemologiczną definicją wiedzy. Potrafi wymienić podstawowe wytwory wiedzy naukowej i metody badawcze. Odróżnia podejście naturalistyczne od antynaturalistycznego w metodologii humanistyki.
Charakteryzuje język nauki. Potrafi definiować pojęcia i odróżnia typy zdań formułowane w nauce.
Charakteryzuje różne koncepcje bazy empirycznej poznania naukowego.
Charakteryzuje i odróżnia różne metody badań naukowych.
Charakteryzuje i odróżnia różnego typu prawa nauki. Dyskutuje problem nomologiczności nauk społecznych.
Zna podstawową charakterystykę teorii, modeli teoretycznych i metafor oraz potrafi wymienić funkcje, jakie w pełnią w nauce.
Odróżnia wyjaśnianie od przewidywania. Potrafi zastosować różnego typu rodzaje wyjaśniania naukowego.
Przeprowadza klasyfikację, systematyzację i typologię. Analizuje rolę eksperymentu w nauce.
Rozumie i przedstawia specyfikę metodologiczną nauk społecznych w ujęciu antynaturalistycznym.
Charakteryzuje rolę wartości w naukach społecznych.
Rozróżnia i stosuje różne pojęcia racjonalności. Stosuje interpretację humanistyczną.
Dokonuje metodologicznej charakterystyki wiedzy historycznej.
Przedstawia i dyskutuje różne koncepcje rozwoju nauki.
Opisuje, porównuje i odróżnia pod względem metodologicznym nauki przyrodnicze, społeczne i historyczne. Potrafi sformułować i zastosować kryteria demarkacji wiedzy.
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny. Obejmuje całość treści wykładów oraz nabytych umiejętności. Egzamin składa się z sześciu pytań.
Przykładowe pytania:
1.Podaj klasyczną epistemologiczną definicję wiedzy naukowej. 2. Podaj przykłady definicji sprawozdawczych, regulujących, projektujących oraz eksplikacji. 3. Przedstaw specyfikę leksykonu dyscyplin empirycznych. 4. Czym różnią się prawa ściśle ogólne od generalizacji historycznych? 5. Czy w naukach społecznych można formułować prawa ściśle ogólne? 6.Porównaj teorie naukowe formułowane w naukach przyrodniczych z teoriami naukowymi formułowanymi w naukach społecznych. 7.Wskaż na podobieństwa modeli teoretycznych i metafor stosowanych w nauce. 8. Na dowolnie przez siebie wybranych przykładach dokonaj klasyfikacji, systematyzacji i typologii. 9. Wyjaśnij dowolny fakt naukowy stosując nomologiczno-dedukcyjny model wyjaśniania. 9. Porównaj indukcyjny i dedukcyjny sposób sprawdzania hipotez naukowych. 10. Jaką role w naukach społecznych odgrywają wartości? 11. Scharakteryzuj podstawowe składowe analizy źródeł historycznych. 12. Porównaj stanowisko antynaturalizmu intuicjonistycznego Diltheya ze stanowiskiem antynaturalizmu instrumentalistycznego Webera. 13. Na dowolnym przykładzie przedstaw interpretację humanistyczną. 14. Przedstaw i porównaj podstawowe koncepcje rozwoju nauki. 15. Przedstaw kryteria demarkacji wiedzy.
Kryteria oceny: każde pytanie jest oceniane od 0 do 1 pkt (można uzyskać 0, 0.25, 0.5, 0.75, 1 pkt).
bdb - 5.75-6 pkt.
db+ - 5.25 - 5.5 pkt.
db - 4.5 - 5.0 pkt.
dst+ - 4.0 - 4.25 pkt.
dst - 3.0 - 3.75 pkt.
ndst - poniżej 3pkt.
Praktyki zawodowe
Nie ma praktyk zawodowych
Literatura
Zygmunt Hajduk „Ogólna metodologia nauk”, Lublin 2011.
Stefan Nowak „Metodologia badań społecznych”, Warszawa, 2011
Jerzy Kmita „Wykłady z logiki i metodologii nauk”, Warszawa, 1973.
Adam Grobler „ Metodologia nauk”, Kraków, 2006.
Ted Benton, Ian Craib „Filozofia nauk społecznych”, Wrocław, 2003.
Jerzy Topolski „Metodologia historii”, Warszawa, 1984.
Kazimierz Ajdukiewicz „Logika pragmatyczna”, Warszawa 1975.
Rudolf Carnap „Wprowadzenie do filozofii nauki”, Warszawa, 2000.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: