Kulturowe aspekty rozwoju polszczyzny 03-ZW-KARP
Treści programowe dla przedmiotu:
- paradygmat kulturowy a język (hipoteza Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa); jednostki uniwersalne języka (ujęcie Anny Wierzbickiej); uniwersalizm i relatywizm językowy,
- kategoryzacja świata uzależniona od (1) warunków naturalnych (np. nazwy miesięcy w języku polskim i innych językach słowiańskich; nazwy ryżu w języku koreańskim), (2) od przekonań na temat istoty egzystencji (np. kategoryzacja czasu i jej językowe wykładniki),
- gramatykalizacja cech paradygmatu kulturowego (np. wykształcenie się rodzaju męskoosobowego w języku polskim a zagadnienie płci językowej; gramatyka kategoria honoryfikatywności w językach Dalekiego Wschodu a konfucjanizm),
- antropocentryzm i płeć kulturowa w polskich i np. koreańskich idiomach i przysłowiach,
- kulturowe ukształtownia pojęć (np. los, przyjaciel i in.) w języku polskim i innych wybranych językach świata,
- wpływ ideologii na język (np. chrystianizacja semantyczna rodzimej leksyki dziedziczonej z języka prasłowiańskiego; doktryna sola Scriptura i jej wpływ na alfabetyzację wspólnot komunikatywnych i wernakularyzację języka polskiego; aksjologizm języka propagandy - propaganda III Rzeszy, nowomowa),
- skrypty kulturowe (np. językowe wykładniki szlacheckiej i współczesnej polskiej etykiety językowej),
- przeobrażenia technologii jako czynnik wpływający na zmianę paradygmatu kulturowego i modelu komunikacji między członkami wspólnoty komunikatywnej (kultura oralna, cyrograficzna, typograficzna, cyfrowa); reifikacja słowa; ideografizacja słowa.
Cele kształcenia
Kierunek studiów
Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK
Nakład pracy studenta (punkty ECTS)
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2023/SL: | W cyklu 2020/SL: | W cyklu 2025/SL: | W cyklu 2022/SL: | W cyklu 2024/SL: |
Efekty kształcenia
Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- zna i rozumie synergię język – kultura w ujęciu diachronicznym oraz wpływ czynników zewnętrznych na kierunki ewolucji języka jako fenomenu uniwersalnego oraz jako fenomenu partykularnego (aspekt komparatystyczny),
- potrafi formułować i rozwiązywać problemy odnoszące się do synergii język – kultura w ujęciu diachronicznym oraz na podstawie poprawnie sformułowanych przez siebie wniosków prowadzić debaty i brać udział w dyskusjach, dotyczących tych problemów,
- jest gotów/gotowa do krytycznej oceny posiadanej wiedzy z zakresu synergii język – kultura w ujęciu diachronicznym i ustawicznego jej doskonalenia, co pozwala na podjęcie partnerskiego dialogu z przedstawicielami odmiennych postaw czy reprezentujących odmienne kręgi kulturowe,
- jest gotów do samodzielnej, krytycznej lektury tekstów naukowych i dyskusji z prezentowanymi w nich problemami z zakresu synergii język – kultura w ujęciu diachronicznym,
- potrafi przygotować w tandemie prezentację multimedialną ukazującą wybrane problemy z zakresu synergii język – kultura w ujęciu diachronicznym.
Kryteria oceniania
Skala ocen:
bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, bardzo dobra umiejętność posługiwania się terminologią, bardzo dobra umiejętność samodzielnego komentowania problemów i dylematów związanych z kulturowymi aspektami ewolucji języka na tle porównawczym.
dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami zwłaszcza w zakresie wyrażania samodzielnych opinii dotyczących problemów i dylematów związanych z kulturowymi aspektami ewolucji języka na tle porównawczym.
dobry (db; 4,0): dobra znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, dobra umiejętność posługiwania się terminologią, dobra umiejętność samodzielnego komentowania problemów i dylematów związanych z kulturowymi aspektami ewolucji języka na tle porównawczym, wykazująca jednak szerszy niż wyżej zakres niedociągnięć.
dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, zadowalająca umiejętność posługiwania się terminologią, wyróżniająca się stosunkowo dużym stopniem niesamodzielności wypowiadanie się na temat problemów i dylematów związanych z kulturowymi aspektami ewolucji języka na tle porównawczym.
dostateczny (dst; 3,0): ogólna znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, zadowalająca umiejętność posługiwania się podstawową terminologią, wyróżniająca się bardzo dużym stopniem niesamodzielności wypowiadanie się na temat problemów i dylematów związanych z kulturowymi aspektami ewolucji języka na tle porównawczym.
niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, niezadowalająca umiejętność posługiwania się terminologią, brak umiejętności wypowiadania się na temat problemów i dylematów związanych z kulturowymi aspektami ewolucji języka na tle porównawczym.
Literatura
Zalecana literatura:
Ahearn L. M., Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie. Przekł.W. Usakiewicz. Kraków 2013 (wybrane fragmenty).
Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów. Opr. G. Godlewski, A, Mencwel, R. Sulima. Warszawa 2004 (wybrane fragmenty).
Bajerowa I., Wpływ techniki na ewolucję języka polskiego. Kraków 1980.
Borejszo M., Staropolskie nazwy miesięcy. „Slavia Occidentalis” 1989/1990, 46/47, s. 19-31.
Budziszewska W., Mit a nazwa rośliny. „Poradnik Językowy” 1972, z. 1.
Cybulski M., Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formy werbalne w dobie średniopolskiej. Łódź 2003 (wybrane fragmenty).
Everett D.L., Język. Narzędzie kultury, Kraków 2018 (wybrane fragmenty).
Głowiński M., Nowomowa po polsku. Warszawa 1991 (wybrane fragmenty).
Huszcza R., Honoryfikatywność. Gramatyka - pragmatyka - typologia - etykieta - ceremoniał - rytuał - kanon obyczajowy. Warszawa 2006 (wybrane fargmenty).
Klemperer V., LTI - notatnik filologa. Przekł. J. Zychowicz. Warszawa 1989 (wybrane fragmenty)
Klimczuk A., Hipoteza Sapira-Whorfa – Przegląd argumentów zwolenników i przeciwników. „Kultura – Społeczeństwo – Edukacja” 2013, 1, s. 165-181.
Kucała M., Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny. Wrocław 1978 (wybrane fragmenty).
Lisowski T., Partykularyzm leksykalno-semantyczny. Wybrane przykłady z języka koreańskiego i ich ekwiwalenty w języku polskim. W: Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2012. Red. M hawrysz, M. Uździcka. Zielona Góra 2013, s. 87-96.
Lisowski T., Yeoucheoreom gyohwalhan czyli chtry jak lis. Kilka uwag o genezie polskich i koreańskich frazeologizmów. W: Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną. Prace dedykowane Profesorowi Stanisławowi Bąbie w 65-lecie urodzin. Red. J. Liberek. Poznań 2004, s. 189-196.
Polska etykieta językowa. Red. J. Anusiewicz, M. Marcjanik. Seria: „Język a Kultura” 6. Wrocław 1992 (wybrane fragmenty).
Tokarski R., Słownictwo jako interpretacja świata. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Red. J. Bartmiński. Warszawa1993, s. 335-362.
Tokarski R., Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2014 (wybrane fragmenty).
Wierzbicka A., Język – umysł – kultura. Wybór prac pod red. J. Bartmińskiego. Warszawa 1999 (wybrane fragmenty).
Wierzbicka A., Słowa klucze. Warszawa 2007 (wybrane fragmenty).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: