Gwary polskie 03-ZF-GP

Treści programowe dla przedmiotu:
- podział Polski na dialekty i ugrupowania gwarowe (Nitsch, Urbańczyk, Dejna),
- terminologia dialektologiczna (m.in. dialekt, gwara, język mieszkańców wsi, cecha gwarowa, język regionalny, integracja, interferencja, etnolingwistyka i inne),
- tradycja badań dialektologicznych w Polsce dawniej i współcześnie - metody badawcze,
- typy opisów dialektologicznych (atlasy, słowniki, monografie, artykuły naukowe),
- mechanizmy wpływające na przeobrażenia w gwarach,
- paryska konwencja UNESCO z 2003 r. o ochronie niematerialnego dziedzictwa narodowego i możliwości, jakie ona daje badaczom i miłośnikom gwar,
- powiązania dialektologii z etnografią, socjolingwistyką i innymi naukami,
- dialektologia w szkole - jak nie pomylić wady wymowy z cechą uwarunkowaną dialektalnie, w jaki sposób budować poczucie własnej wartości wśród uczniów szkół wiejskich, jak uświadamiać wartość gwary w środowiskach lokalnych itp.,
- dialektyzacja, czyli stylizacja gwarowa w znanych i lubianych tekstach kultury dawniej i współcześnie,
- sztuka przekładu znanych tekstów literackich na gwary polskie - najważniejsze problemy.

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: - zapoznanie słuchaczy z podziałem dialektalnym Polski oraz charakterystyką dialektów i ważniejszych ugrupowań gwarowych na terenie Polski (także ich przeobrażenia), - zapoznanie słuchaczy z terminologią dialektologiczną i metodologią badań gwarowych w polskich ośrodkach naukowych, - zwrócenie uwagi na aspekt ochrony prawnej gwar jako niematerialnego dziedzictwa narodowego (paryska konwencja UNESCO z 2003 r.); - wskazanie powiązań dialektologii z innymi naukami, - wykazanie przydatności wiedzy o zróżnicowaniu dialektalnym polszczyzny w pracy nauczyciela (np. odchylenia od normy artykulacyjnej warunkowane podłożem gwarowym, wzbudzanie szacunku uczniów do tzw. małej ojczyzny oraz mowy przodków, kreowanie poczucia własnej wartości poprzez uświadamianie wartości lokalnego języka i kultury itd.), - omówienie problematyki stylizacji gwarowej w tekstach literackich i filmie, - omówienie problematyki przekładów literatury światowej na gwary polskie, - odsłuchanie próbek nagrań mowy ludowej z różnych regionów Polski (w tym najstarszych zarchiwizowanych przez poznańskich dialektologów), zapoznamy się z fragmentami przekładów dzieł literackich na gwary różnych regionów, zaprezentowane zostaną archiwalia związane z dialektologią poznańską.

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, demonstracje dźwiękowe i/lub video.

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Koordynatorzy przedmiotu

Justyna Kobus

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- zna i rozróżnia podstawowe cechy dialektów polskich,
- rozumie terminologię dialektologiczną,
- zna różnice metodologiczne badań gwarowych wypracowanych dawniej i stosowanych współcześnie,
- rozumie wartość gwary jako niematerialnego dziedzictwa narodowego oraz jako elementu integrującego lokalne społeczności,
- dostrzega interdyscyplinarność dialektologii jako nauki,
- dostrzega potrzebę uwzględnienia wiedzy dialektologicznej w nauczaniu szkolnym,
- rozpoznaje zabieg dialektyzacji w tekstach kultury,
- orientuje się w problematyce przekładów gwarowych.

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): znakomita wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie treści kształcenia, zawartych w programie przedmiotu.

dobry plus (+db; 4,5): bardzo dobra wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie treści kształcenia, zawartych w programie przedmiotu.

dobry (db; 4,0): dobra wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie treści kształcenia, zawartych w programie przedmiotu.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadawalająca wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie treści kształcenia, zawartych w programie przedmiotu.

dostateczny (dst; 3,0): zadawalająca wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie treści kształcenia, zawartych w programie przedmiotu.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne w zakresie treści kształcenia, zawartych w programie przedmiotu.

Literatura

Zalecana literatura:
Dejna K., Dialekty polskie, Warszawa 1973.
Gwary dziś. 1. Metodologia badań, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2001.
Karaś H., Polska leksykografia gwarowa, Warszawa 2011.
Konwencja UNESCO z dnia 17 października 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (do pobrania w Internecie z wielu stron, np. www.unesco.pl);
Kresa M., Filmowa stylizacja gwarowa na przykładzie lwowskiego bałaku w polskich filmach fabularnych (1936-2012), Warszawa 2019.
Nitsch K., Dialekty języka polskiego, Wrocław-Kraków 1957.
Reichan J., Woźniak K., Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne, Kraków 2004.
Skudrzyk A., Rudnicka-Fira E., Dialektologia. Materiały pomocnicze. Konteksty socjolingwistyczne i etnolingwistyczne, Katowice 2010.
Urbańczyk S., Zarys dialektologii polskiej, Warszawa 1972.
Uwagi o współczesnych przekładach Biblii - stanowisko Rady Języka Polskiego: https://rjp.pan.pl/index.phpoption=com_content&view=article&id=1831:uwagi-o-wspolczesnych-przekladach-biblii2&catid=55
Zagórski Z., Regionalne podłoże językowe a nauczanie języka polskiego w szkołach wiejskich i małomiasteczkowych, „Studia Polonistyczne”, XVI/XVII, 1991, s. 197-208.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-ZF-GP w USOSweb