Laboratorium literatury XIX w. 03-LLXIX-r1PFDU-E

Treści programowe dla przedmiotu:
- dzieła literatury polskiej epok romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski w ich usytuowaniu w procesie rozwojowym literatury rodzimej i na tle literatury powszechnej; szczegółowy przebieg procesu historycznoliterackiego w latach 1795-1918: formacje, epoki, kierunki, prądy, style na szerokim tle przekształceń kultury i różnorodnych zjawisk z jej dziejów, takich jak odkrycia geograficzne i naukowe, ewolucjonizm, scjentyzm, teorie paranaukowe, magnetyzm, ezoteryzm, ruchy religijne, narodowe, polityczne, społeczne, emancypacyjne, organicyzm, utylitaryzm, pragmatyzm, socjalizm, neurozyzm, dekadentyzm i in.,
- indywidualna, grupowa, pokoleniowa, narodowa świadomość twórcza wobec mód, prądów, ideologii, ruchów uniwersalistycznych (lokalność, regionalizm, krajowość, różne postacie patriotyzmu, panslawizm, pangermanizm, europejskość, kosmopolityzm, internacjonalizm, „wszechświatowość”),
- aspekty literackie dziewiętnastowiecznej geografii kulturowej. Zróżnicowanie terytorialne literatury ze względu na przynależność państwową i status polityczny (poszczególne zabory, ziemie zabrane), literatura krajowa; literatura emigracyjna; literatura zsyłkowa. Gruntowny obraz życia literackiego, ośrodków i instytucji (m.in. czasopisma, kawiarnie literackie, polonistyki uniwersyteckie) romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski,
- przemiany języka literatury – od wczesnego romantyzmu po pierwsze próby futurystyczne; poszerzanie skali wyrazowej, język literatury a teorie pochodzeniu języka, utopia języka pierwotnego; koncepcja metasłowa; ekspansja języka naukowego; absorbcja idiolektów i dialektów, spory o stosunek języka literackiego do gwar, upotocznienie; poszukiwania lingwistyczne u progu Młodej Polski i ich dalsze konsekwencje; wirtuozeria językowa, język poetycki jako antyteza języka potocznego; język publicystyki a język krytyki i jego różnicowanie się; język a forma literacka; reakcja na cenzurę, rozwój języka ezopowego a literatura,
- przemiany form literackich w porządku ewolucji i zerwania; romantyczne źródła idei oryginalności w sztuce, reakcje na nią i reinterpretacje; zmiany w rozumieniu generaliów takich, jak poezja i proza; zjawiska liryzacji prozy, dramatyzacji i epizacji liryki, hybrydyczność rodzajowa i gatunkowa; dekompozycja i próby rekonstruowania poetyki klasycznej; nowe gatunki, style, terminy; zdobycze naukowe a poszukiwania formalne w literaturze; powieść eksperymentalna; rozkwit literatury popularnej i służebnej i jej zróżnicowanie formalne; ekspansja tzw. „izmów” w 2 połowie XIX wieku; rozwój krytyki literackiej i artystycznej oraz eseistyki filozoficzno-estetycznej; fragmentaryczność a totalność dzieła sztuki; koncepcja dzieła otwartego a dążenie do zwartości kompozycyjnej; liryka czysta i poezja dyskursywna,
- przejawy synkretyzmu: romantyczny i młodopolski synkretyzm gatunkowy oraz towarzyszące mu procesy, ewolucja gatunków synkretycznych i jej uwarunkowania; romantyczny egzotyzm a młodopolski synkretyzm kulturowy; dziewiętnastowieczna myśl porównawcza, komparatyzm mitologiczny i religijny,
- przemiany dziewiętnastowiecznej estetyki; pogłębiona charakterystyka szkół literackich, tendencji, prądów; ich zmienność i trwałość; sentymentalizm, gotycyzm, romantyzm, realizm, naturalizm, parnasizm, symbolizm, ekspresjonizm, franciszkanizm, odrodzenie klasyczne.
Wielopłaszczyznowe związki literatury romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski z innymi sztukami (np. malarstwo, rzeźba, muzyka, teatr, opera, film); malarskość, a zwłaszcza muzyczność literatury; teorie i praktyki korespondencji, syntezy i separacji sztuk; zjawisko synestezji,
- biografie twórcze wybitnych pisarzy czasów porozbiorowych wobec przemian obyczajowych, cywilizacyjnych, duchowych świadomościowych; zagadnienia identyfikacji narodowej, apostazji, konwersji; pokolenia literackie i przeżycie pokoleniowe; ugrupowania literackie, koła, koterie, kluby, cyganerie,
- egzystencjalny wymiar literatury romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski (literatura jako wyraz doświadczenia egzystencjalnego, parenetyka, literatura a etyka),
- historia jako determinanta i kontekst zjawisk literackich w okresie porozbiorowym (konspiracja, irredenta, karbonaryzm, wolnomyślicielstwo, rewolucja społeczna, narodnictwo, socjalizm, ruch narodowy, liberalizm, tradycjonalizm, młodokonserwatyzm, anarchizm); literatura jako wyraz przeżyć zbiorowych oraz źródło wzorców społecznych, katalizator procesu samouświadomienia narodowego, postaw patriotycznych lub różnych form buntu,
- literatura wobec koncepcji historycznych i historiozoficznych; historyzm romantyczny i eklektyzm; mediewalizm dziewiętnastowieczny, renesansyzm, sarmatyzm, katastrofizm,
- romantyzm jako stan badań i stan świadomości; romantyczne i młodopolskie lektury Miłosza, Różewicza, Rymkiewicza; argumenty za i przeciw zmierzchowi paradygmatu romantycznego; pozytywizm i Młoda Polska w koncepcjach badawczych i strategiach ideologicznych; geneza legendy młodopolszczyny; pojęcie dziewiętnastowieczności wobec pojęcia modernizmu,
- praca pisemna dotycząca literatury romantyzmu, pozytywizmu lub Młodej Polski, przygotowana zgodnie z regułami wybranej formy naukowej (recenzji naukowej, konspektu, biogramu, kalendarium adnotowanego lub in.).

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: Celem zajęć odbywanych w ramach przedmiotu Laboratorium literatury. Wiek XIX będzie inspirowane przez prowadzącego – w powiązaniu z aktualną wiedzą historycznoliteracką i jego zainteresowaniami naukowymi – szczegółowe badanie utworów literackich powstałych w latach 1795-1918, z uwzględnieniem ich konkretności i złożoności, jak również relacji z innymi zjawiskami literackimi i kulturowymi w ramach stylu, poetyki, szkoły, prądu, epoki literackiej (romantycznej, pozytywistycznej lub młodopolskiej) i całej formacji dziewiętnastowiecznej. W zależności od przyjętych założeń dla danego cyklu* zajęcia obejmować będą następujące elementy: rozpoznanie charakterystycznych cech, w tym specyfiki językowej zjawiska, identyfikację form, problematyzację utworu, studium bezpośredniego kontekstu, po pomnożenie i pogłębienie wiedzy na temat prze¬biegu procesu rozwojowego literatury (również w perspektywie „długiego trwania”) i – na każdym etapie analizy i interpretacji – dobór adekwatnej metodologii. Celem zajęć będzie zatem doskonalenie znajomości trzech epok oraz narzędzi badawczych służących ich poznaniu. W centrum uwagi znajdą się: - arcydzieła, jak też ważne ze względów estetycznych lub problemowych utwory literatury polskiej romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski oraz towarzyszące ich powstaniu i recepcji kontekst przemian historycznych i kulturowych, - kategorie historyczno- i estetycznoliterackie właściwe dla poszczególnych epok i całego XIX wieku, w tym także należące do pogranicza innych sztuk (malarstwa, muzyki, teatru, filmu), - arkana nowoczesnego warsztatu historycznoliterackiego; współczesne technologie informacyjne w procesie studiowania literatury polskiej w wieku XIX – jako uzupełnienie kompendiów tradycyjnych; komparatystyczne oraz interdyscyplinarne narzędzia zgłębiania różnych kontekstów, - umiejętność dochodzenia do wniosków na zaawansowanym poziomie akademickim i formułowania dojrzałych, wszechstronnie uargumentowanych wypowiedzi na temat literatury oraz kultury romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski, - wrażliwość humanistyczna oraz postawa dojrzałego uczestnictwa w kulturze, podbudowana pogłębioną wiedzą o etapach jej rozwoju w XIX stuleciu. *tzw. mikrocyklu monograficznego złożonego średnio z 4 spotkań, przy czym na całość zajęć składa się 20 godzin przeznaczonych na literaturę do początku lat sześćdziesiątych XIX w. i tyleż samo – na literaturę do roku 1918.

Kierunek studiów

polonistyczno-filozoficzne studia nauczycielskie

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, dyskusja, praca z tekstem, metoda analizy przypadków, metoda ćwiczeniowa, metoda laboratoryjna, metoda badawcza (dociekania naukowego).

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Poziom przedmiotu

II stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

I rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Obowiązują wiedza i umiejętności z przedmiotów: Laboratorium literatury XII-XVIII wiek (dla wszystkich); Vademecum literaturoznawcze (dla studentów po kierunkach innych niż polonistyka); Historia literatury polskiej, Literatura powszechna, Poetyka z analizą dzieła literackiego, Teoria literatury (dla absolwentów polonistycznych studiów licencjackich); ponadto oczekiwana jest co najmniej elementarna znajomość porozbiorowej historii Polski i historii powszechnej XIX wieku.

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- zna dzieła literatury polskiej epok romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski oraz potrafi je usytuować w procesie rozwojowym literatury rodzimej i na tle literatury powszechnej oraz w relacjach z ówczesną kulturą, nauką, wydarzeniami historycznymi, kontekstami biograficznymi, przemianami w sferze idei, a także cywilizacyjnymi i obyczajowymi,
- potrafi interpretować dzieła literatury polskiej epok romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski z uwzględnieniem wyżej wymienionych kontekstów,
- posiada umiejętność analizowania elementów uniwersalnych i cech wyjątkowych (rodzimych) w literaturze polskiej epok romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski, a także potrafi wskazać i zanalizować przykłady obecności kultury wymienionych okresów w wieku XX i XXI,
- ma wiedzę o przemianach języka literatury (od wczesnego romantyzmu po pierwsze próby futurystyczne) oraz form literackich,
- posiada wiedzę o dziewiętnastowiecznej estetyce, w tym o związkach literatury romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski z innymi sztukami,
- potrafi dostrzec i skomentować egzystencjalny wymiar literatury romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski,
- posiada umiejętność sporządzenia pracy pisemnej związanej tematycznie z literaturą romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski.

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość literatury polskiej epok romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski, a w szczególności arcydzieł i ważnych utworów, bardzo dobra umiejętność referowania ich problematyki z użyciem zaawansowanej terminologii literaturoznawczej, bardzo dobra znajomość różnorodnych idei filozoficznych i estetycznych oraz pogłębiona wiedza z zakresu historii i kultury wszystkich trzech epok, bardzo wysoka świadomość roli literatury romantycznej realistycznej i modernistycznej w europejskim i polskim dziedzictwie kulturowym, bardzo wysoka sprawność analityczno-interpretacyjna z wykorzystaniem pogłębionej wiedzy z zakresu wybranych teorii i metodologii badań literackich, bardzo dobra umiejętność operowania zaawansowanymi formami wypowiedzi naukowej, potwierdzona przez złożoną pracę pisemną.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami: nieco niższa sprawność analityczno-interpretacyjna z wykorzystaniem pogłębionej wiedzy z zakresu wybranych teorii i metodologii badań literackich oraz nieco niższa umiejętność operowania zaawansowanymi formami wypowiedzi naukowej.

dobry (db; 4,0): możliwy szerszy zakres niedociągnięć: nieco słabsza znajomość arcydzieł i ważnych utworów literatury polskiej epok romantyzmu pozytywizmu i Młodej Polski, nieco niższa umiejętność referowania ich problematyki z użyciem terminologii literaturoznawczej, nieco niższa znajomość idei filozoficznych i estetycznych oraz historii i kultury wszystkich trzech epok.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość arcydzieł i ważnych utworów literatury polskiej epok romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski, zadowalająca umiejętność referowania ich problematyki z użyciem terminologii literaturoznawczej (wymagająca np. zadawania pytań pomocniczych przez osobę egzaminującą), zadowalająca znajomość idei filozoficznych i estetycznych oraz historii i kultury epok romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski, zadowalająca sprawność analityczno-interpretacyjna z wykorzystaniem wiedzy z zakresu wybranych teorii i metodologii badań literackich, zadowalająca umiejętność operowania zaawansowanymi formami wypowiedzi naukowej.

dostateczny (dst; 3,0): zadowalająca znajomość arcydzieł i ważnych utworów literatury polskiej epok pozytywizmu i Młodej Polski, zadowalająca umiejętność referowania ich problematyki z użyciem terminologii literaturoznawczej (wymagająca np. zadawania pytań pomocniczych przez osobę egzaminującą), słaba znajomość idei filozoficznych i estetycznych oraz słaba wiedza z zakresu historii i kultury wszystkich trzech epok, słaba sprawność analityczno-interpretacyjna i mierne wykorzystanie wiedzy z zakresu wybranych teorii i metodologii badań literackich, słaba umiejętność operowania zaawansowanymi formami wypowiedzi naukowej.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość arcydzieł i ważnych utworów literatury polskiej epok pozytywizmu i Młodej Polski, brak umiejętności referowania ich problematyki z użyciem terminologii literaturoznawczej, niezadowalająca znajomość idei filozoficznych i estetycznych oraz historii i kultury wszystkich trzech epok, brak sprawności analityczno-interpretacyjnej oraz wiedzy z zakresu wybranych teorii i metodologii badań literackich, brak umiejętności operowania zaawansowanymi formami wypowiedzi naukowej.

Literatura

Zalecana literatura:
Obowiązują wybory lektur źródłowych i stanu badań literatury polskiej i kultury polskiej oraz ich europejskich kontekstów w wieku XIX. Szczegółowe spisy lektur na „Laboratorium: wiek XIX” w danym roku akademickim są zawsze udostępniane przez prowadzących zajęcia.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-LLXIX-r1PFDU-E w USOSweb