Kultura języka polskiego cz. 1 03-KJP1-11PFDL

Treści programowe dla przedmiotu:
1. Przegląd ważniejszych wydawnictw z zakresu poprawności językowej:
- słowniki poprawnej polszczyzny,
- wersje elektroniczne słowników poprawnej polszczyzny,
- inne słowniki poprawnościowe,
- poradniki językowe,
- czasopisma językoznawcze,
- internetowe poradnie językowe.

2. Kultura języka jako dyscyplina językoznawcza. Podstawowe pojęcia z zakresu kultury języka:
- kultura języka w ujęciu tradycyjnym (warszawska szkoła kultury języka),
- nurt socjolingwistyczny w badaniach kulturalnojęzykowych,
- etyka słowa, estetyka słowa,
- system, norma, uzus, tekst,
- obiektywny charakter normy jako płaszczyzny odniesienia dla zjawisk innowacyjnych,
- elita humanistyczna jako grupa kształtującą normę,
- stosunek normy do pozostałych płaszczyzn języka,
- innowacja językowa, zmiana językowa, błąd językowy,
- typy błędów językowych.

3. Struktura współczesnej normy językowej. Typy norm językowych:
- jednostki jednokształtne i jednostki wielokształtne wchodzące w skład normy,
- typy wariantów normy,
- norma języka ogólnego a odmiany regionalne współczesnej polszczyzny - gwary miejskie,
- norma wzorcowa i norma użytkowa (potoczna),
- norma skodyfikowana,
- normy cząstkowe: fonetyczna, słowotwórcza, fleksyjna, składniowa, leksykalna, frazeologiczna, stylistyczna, ortograficzna, interpunkcyjna.

4. Typy innowacji językowych:
- innowacje uzupełniające,
- innowacje regulujące,
- innowacje rozszerzające,
- innowacja nawiązujące,
- innowacje skracające i ich typy,
- innowacje precyzujące - zjawisko semantycznej repartycji wariantów normy.

5. Innowacje uzupełniające w polszczyźnie XX wieku:
- przyczyny powstawania innowacji uzupełniających,
- neologizmy słowotwórcze,
- neologizmy semantyczne (neosemantyzmy),
- neologizmy frazeologiczne (w tym zestawienia),
- najnowsze zapożyczenia.

6. Kryteria oceny innowacji językowych:
- przegląd propozycji badawczych dotyczących stosowania kryteriów poprawności językowej,
- kryteria wewnątrzojęzykowe i zewnątrznojęzykowe.

7. Współczesna norma frazeologiczna:
- struktura współczesnej normy frazeologicznej,
- typy innowacji frazeologicznych: uzupełniające, modyfikujące (ich rodzaje), rozszerzające, parafrazujące (trawestujące), semantyczne, mieszanie,
- innowacja frazeologiczn a błąd frazeologiczny,
- zasady poprawności frazeologicznej.

8. Kodyfikacja. Polska polityka językowa:
- problemy związane z kodyfikacją języka,
- postawy użytkowników wobec języka,
- polityka językowa w Polsce w realiach Unii Europejskiej,
- "Ustawa o języku polskim" i działalność Rady Języka Polskiego.

9. Zjawisko mody językowej:
- moda i snobizm w języku,
- szablon leksykalny,
- wyrazy modne w 2. połowie XX wieku a moda językowa XX wieku.

10. Zewnątrzjęzykowe tendencje rozwojowego w polszczyźnie XXI wieku:
- internacjonalizacja,
- terminologizacja (technologizacja),
- demokratyzacja,
- mediatyzacja,
- zjawisko nowej piśmienności.

11. Wewnątrzjęzykowe tendencje rozwojowe w polszczyźnie XXI wieku:
- uniwerbizacja,
- multiwerbizacja,
- pleonazmy i tautologie,
- nowe tendencje w systemie gramatycznym.

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: - doskonalenie umiejętności sprawnego, poprawnego, skutecznego i estetycznego posługiwania się polszczyzną w różnych sytuacjach komunikacyjnych, zarówno w mowie, jak i na piśmie, - przekazanie wiedzy dotyczącej struktury i funkcjonowania współczesnej normy językowej, klasyfikacji błędów językowych, typologii innowacji językowych, kryteriów ich oceny, kodyfikacji i polityki językowej, postaw użytkowników wobec języka, zjawiska mody językowej, tendencji rozwojowych we współczesnej polszczyźnie, - wyrobienie umiejętności rozstrzygania problemów poprawnościowych z zakresu różnych poziomów języka w tekstach (wymowy, ortografii i interpunkcji, odmiany wyrazów, słownictwa i frazeologii, budowy zdań), - przekazanie wiedzy o zależności sposobu językowego kształtowania tekstu od sytuacji komunikacyjnej, - przygotowanie do właściwej interpretacji i oceny nowych środków językowych pojawiających się w różnych typach tekstów, - wyrobienie nawyku korzystania z aktualnych źródeł ortoepicznych (słowników poprawnościowych, poradników językowych, internetowych poradni językowych itp.) i ciągłego aktualizowania lektur, - uwrażliwienie na społeczną rolę nauczyciela w podnoszeniu poziomu świadomości i kompetencji językowych użytkowników polszczyzny, - rozwinięcie umiejętności komunikacji i pracy w grupie.

Kierunek studiów

polonistyczno-filozoficzne studia nauczycielskie

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Dyskusja, metoda analizy przypadków, rozwiązywanie zadań, metoda ćwiczeniowa, praca w grupach.

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

3 (2+1)

Poziom przedmiotu

I stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

I rok

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- właściwie definiuje podstawowe pojęcia związane z poprawną komunikacją językową,
- rozumie i wyjaśnia zależności między sytuacją komunikacyjną a poziomami normy, stosowanymi kryteriami oceny innowacji,
- rozpoznaje i rozróżnia widoczne w tekstach tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny,
- potrafi rozstrzygać problemy poprawnościowe, z którymi styka się w różnych typach tekstów,
- umie dobierać środki językowe optymalnie dostosowane do sytuacji komunikacyjnej,
- dostrzega innowacje i zmiany językowe występujące w tekstach mówionych i pisanych, także elektronicznych,
- wybiera właściwe narzędzia do oceny innowacji językowych, w tym błędów, rozumie mechanizm błędów językowych,
- umie korzystać z dostępnych źródeł ortoepicznych,
- umie podjąć dyskusję nad statusem poprawnościowym form językowych w różnych sytuacjach komunikacyjnych,
- przekonująco uzasadnia prezentowaną przez siebie postawę wobec języka,
- kompetentnie popularyzuje wiedzę z zakresu kultury języka, przyczyniając się do podniesienia poziomu kultury komunikacji językowej w społeczeństwie.

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): znakomita wiedza na temat struktury i zróżnicowania współczesnej normy językowej, typów innowacji językowych i kryteriów ich oceny, tendencji rozwojowych współczesnej polszczyzny, zjawiska mody językowej; znakomite umiejętności rozpoznawania innowacji i zmian językowych występujących w tekstach mówionych i pisanych, także elektronicznych, a także wyboru właściwych narzędzi do oceny innowacji, doboru środków językowych optymalnie dostosowanych do sytuacji komunikacyjnej, rozpoznawania i rozróżniania widocznych
w tekstach tendencji rozwojowych współczesnej polszczyzny, korzystania z dostępnych źródeł ortoepicznych; znakomite kompetencje personalne i społeczne przejawiające się w podejmowaniu dyskusji nad statusem poprawnościowym form językowych w różnych sytuacjach komunikacyjnych, przekonującym uzasadnianiu prezentowanej przez siebie postawy wobec języka oraz kompetentnym popularyzowaniu wiedzy z zakresu kultury języka polskiego.

dobry plus (+db; 4,5): bardzo dobra wiedza z wyżej wymienionego zakresu; nieco mniejsze wymienione powyżej umiejętności; nieco mniejsze kompetencje personalne i społeczne w zakresie krzewienia kultury języka polskiego.

dobry (db; 4,0): dobra wiedza na temat struktury i zróżnicowania współczesnej normy językowej, typów innowacji językowych i kryteriów ich oceny, tendencji rozwojowych współczesnej polszczyzny, zjawiska mody językowej; możliwe niedociągnięcia w zakresie umiejętności analizowania tekstów pod kątem poprawności językowej i widocznych w nich tendencji rozwojowych; słabsze kompetencje personalne i społeczne w zakresie krzewienia kultury języka polskiego.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca wiedza z wyżej wymienionego zakresu; znacznie mniejsze umiejętności analizowania tekstów pod kątem poprawności językowej i widocznych w nich tendencji rozwojowych; słabe kompetencje personalne i społeczne w zakresie krzewienia kultury języka polskiego.

dostateczny (dst; 3,0): zadowalająca wiedza na temat struktury i zróżnicowania współczesnej normy językowej, typów innowacji językowych i kryteriów ich oceny, tendencji rozwojowych współczesnej polszczyzny, zjawiska mody językowej; niewielkie umiejętności analizowania, z licznymi błędami, tekstów pod kątem poprawności językowej i widocznych w nich tendencji rozwojowych; brak kompetencji personalnych i społecznych w zakresie krzewienia kultury języka polskiego.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca wiedza z zakresu określonego powyżej oraz będące tego następstwem dalsze braki w zakresie efektów kształcenia zdefiniowanych dla przedmiotu.

Literatura

Zalecana literatura:
Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Kłosińska, Warszawa 2013.
H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005.
T. Karpowicz, Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja. Warszawa 2009.
A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydanie nowe, Warszawa 2018.
E. Polański, Zasady pisowni i interpunkcji. Warszawa 2008.
Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.
Poprawnie po polsku. Poradnik językowy PWN, oprac. A. Kubiak-Sokół, Warszawa 2007.
K. Waszakowa, Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Warszawa 2005.
Wielki słownik ortograficzny języka polskiego z zasadami pisowni i interpunkcji. Red. E. Polański, Warszawa 2003; wyd.2 -2006.
Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Warszawa 2004.

Literatura przedmiotu (z przyporządkowaniem do poszczególnych zagadnień) wyszczególniona została na stronie internetowej Zakładu Frazeologii i Kultury Języka Polskiego www.kjp.amu.edu.pl.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-KJP1-11PFDL w USOSweb