Namysł nad katastrofą i apokalipsą – filozofia, polityka 31-WK20Z03
Tematyka zajęć skoncentrowana będzie na zagadnieniach narastającej fali społecznego odczucia nadchodzącej katastrofy oraz emocji katastroficznych i apokaliptycznych w odniesieniu do kierunku rozwoju ludzkości i przyszłości życia na naszej planecie. Skupimy się głównie na kryzysach zachodzących zarówno na styku człowiek – natura (kryzys klimatyczny, kryzys bioróżnorodności, kryzys związany z pandemią), jak i na kryzysach społecznych: kryzys demokracji liberalnej, kryzysy związane z nierównościami i ubóstwem, kryzysy wojenne, kryzysy migracyjne.
Interesować nas będą narracje związane z powyższymi kryzysami – ich geneza, struktura i skutki w postaci implementacji politycznych, a także kreowania popularności okołonaukowych / paranaukowych poglądów i przekonań społecznych. Analizować będziemy owe narracje pod kątem stosowania w nich kategorii: ryzyka, konfliktu i samej katastrofy.
Przedmiotem uwagi będzie zarówno pogłębiająca się perspektywa trwałej niepewności i braku stabilizacji rozwojowej ram życia społecznego, jak i konstruktywistyczny charakter rozmaitych poetyk kolapsologicznicznych: filozoficznych, społecznych i politycznych. Czy np. kategoria zagłady może być główną kategorią działań człowieka na Ziemi? Wprowadzimy w związku z tym pojęcie „ekocydu” (Franza Broswimmer), odnoszącego się do niszczących dla środowiska naturalnego działań człowieka, aż po destrukcję środowiska życia w erze globalizacji.
Zastanowimy się również nad pojęciem „genocydu” – kategorii darwinistycznej odnoszonej do zagłady biologicznej gatunków, w tym zagłady całych społeczności ludzkich: Szoa, czystki etniczne w Europie, Afryce itd.). Zapytamy, czy katastrofizm nie dostarcza dzisiaj głównego instrumentarium opisu zjawisk politycznych, społecznych, etycznych i kulturowych. Zaproponujemy jako jedną z perspektyw spojrzenie w kategoriach patocenozy (M. Gmrek), czyli powiązania chorób z warunkami społecznymi, politycznymi i mentalnymi na danym obszarze i odpowiedniej interpretacji uwzględniającej te warunki.
Interesować nas będzie także kwestia poznawcza / kognitywna. Co powoduje, że kierujemy się w narracjach tak często w stronę katastrofizmu? Czy potrafimy sobie radzić ze zjawiskiem złożoności zjawisk, do których się odnosimy. W jaki sposób podchodzimy do tzw. „czarnych łabędzi”, czyli zjawisk rzadkich, nietypowych, których wpływ na nasze życie okazuje się ogromny? Dlaczego upraszczamy informacje do zwięzłych historii zastępujących skomplikowaną prawdę? Jak zrozumieć to, czego nie rozumiemy (analiza heurystyk i obciążeń?) Jaka jest w tym rola polityk medialnych nastawionych na wybiórczość, ekstremizm i skandal? Interesować nas będzie także polityka zarządzania strachem, bio-polityka i tanato-polityka, posługujące się instrumentalnie katastrofami afektywnymi.
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Ogólne efekty uczenia się dla zajęć (OE)
Wiedza: student zna i rozumie
Koncepcje kryzysu, katastrofy, końca historii, końca cywilizacji, apokalipsy.
Uwarunkowania i skutki konfliktów społecznych, etnicznych, kulturowych i religijnych.
Strukturalne cechy systemów fizycznych, biologicznych, społecznych, politycznych i kulturowych.
Umiejętności: student potrafi
Rozpoznawać wielkoskalowe problemy cywilizacyjne i społeczne i krytycznie oceniać proponowane w stosunku do nich rozwiązania.
Identyfikować i krytycznie opisywać sytuacje graniczne w życiu społecznym politycznym, kulturowym i religijnym.
Prawidłowo analizować, interpretować i wyjaśniać zjawiska społeczne (polityczne, prawne, kulturowe, ekonomiczne), problemy i kwestie społeczne oraz wzajemne relacje między nimi.
Kompetencje społeczne: student jest gotów do
Aktywnego udziału w przygotowaniu i wdrażaniu rozwiązań „antykryzysowych” – w stosunku do kryzysów fizycznych (np. zmiany klimatu, sytuacje epidemii), społecznych (np. rozwarstwienie społeczne, migracje, konflikty kulturowe, konflikty polityczne).
Krytycznej oceny działań grup i społeczności, do których należy.
Po zakończeniu zajęć i potwierdzeniu osiągnięcia EU student/ka:
Rozumie definicje i teoretyczne określenia „kryzysu” i „katastrofy”.
Rozpoznaje strukturalne cechy sytuacji kryzysowych.
Prawidłowo analizuje zjawiska społeczne związane z kryzysami i katastrofami.
Umie aktywnie uczestniczyć w przygotowaniu rozwiązań „antykryzysowych”.
Kryteria oceniania
Kryteria oceniania wg skali stosowanej w UAM:
bardzo dobry (bdb; 5,0): dwie małe prace międzyzajęciowe, referat z prezentacją lub esej ocenione na 5,0
dobry plus (+db; 4,5): dwie małe prace międzyzajęciowe, referat z prezentacją lub esej ocenione na 4,5
dobry (db; 4,0): dwie małe prace międzyzajęciowe, referat z prezentacją lub esej ocenione na 4,0
dostateczny plus (+dst; 3,5): dwie małe prace międzyzajęciowe, referat z prezentacją lub esej ocenione na 3,5
dostateczny (dst; 3,0): dwie małe prace międzyzajęciowe, referat z prezentacją lub esej ocenione na 3,0
niedostateczny (ndst; 2,0): brak wymaganych prac, brak referatu lub eseju.
Literatura
Uwaga: przedstawiam wykaz literatury szerszy niż to, czego przeczytania wymagam od uczestników zajęć. Chodzi o pokazanie możliwości poszerzenia i pogłębienia problematyki zajęć. Na zajęciowej platformie moodle będę – zgodnie z tadycją moich zajęć – proponowała w wersji elektronicznej fragmenty poniższych lektur, które uczestnicy powinni przeczytać przed zajęciami.
– Beck U. ( 2012). Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
– Broswimmer, F. (2002). A Short History of The Mass Extinction of Species. London: Pluto Press 2002.
– Clark, T. (2015). Ecocritisism on The Edge. Anthropocene as The Threshold Concepte. London: Bloomsbury Academic.
- Grmek, M. (2002). Historia chorób u zarania cywilizacji zachodniej. Warszawa: Wydawnictwo WAB.
– Hartman, G. (2013). Traktat o przedmiotach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
– Jonas, H. (1996). Zasada odpowiedzialności: etyka dla cywilizacji technologicznej. Kryspinów: PLATAN.
– Kahneman, D. (2012). Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Poznań: Media Rodzina.
- Koczanowicz, L. (2020). Lęk i olśnienie. Eseje o kulturze niepokoju. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN
– Latour, B. (2014). Agency at the time of the Anthropocene, New Literary History. 45, 1-18.
– Latour, B. (2010). Splatając na nowo to,co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Kraków: Universitas.
– Ubertowska, A., Korczyńska-Partyka D. i Kuliś E., (red.) (2020). Poetyki ekocydu Historia, natura, konflikt. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
– Morton, T. (2016). Dark ecology. For a Logic a Future Coexistence, New York, NY: Columbia University Press.
– Morton, T. (2007). Ecology without Nature: Rethinking Environmental Aesthetics. Cambridge, MA: Harvard University Press.
– Taleb, N. N. (2020). Czarny Łabędź. Jak nieprzewidywane zdarzenia rządzą naszym życiem. Poznań: Zysk i S-ka.
– Walzer, H. (2010). Wojny klimatyczne. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
– Wojnowski, K. (2016). Pożyteczne katastrofy, Kraków: Universitas.
Uwagi
|
W cyklu 2020/SZ:
Uwaga: zajęcia będą prowadzone na platformie Microsoft Teams. Szczegóły zostaną podane osobom zapisanym na zajęcia. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: