Uniwersalizmy i lokalności w naukach humanistycznych 31-WK18L13

„Uniwersalizm” w humanistyce czy naukach społecznych rozumiany jest zazwyczaj jako aspekt normatywny – wymóg, aby podmiotowe analizy nie miały wpływu na obiektywność formułowanych twierdzeń (tak np. postulat wolności od wartościowania związany z pozytywizmem socjologicznym, sformułowany przez M. Webera i podtrzymywany nadal przez wielu przedstawicieli tych nauk. Jeśli więc nauki humanistyczne zajmują się „lokalnością”, to, trzymając się tego paradygmatu, robią to z perspektywy uniwersalnej – rozpoznają i interpretują lokalności historyczne, literackie, językowe, a także religijne, filozoficzne, kulturowe, polityczne czy społeczne na tak określonej płaszczyźnie uniwersalnej, by można było oczekiwać wiedzy wolnej od subiektywnych zabarwień, wartościowań i niekontrolowanych interpretacji.
Tu jednak pojawia się zasadniczy problem: ucieczka od lokalności czy też regionalności (w rozumieniu fenomenologicznym) okazuje się niemożliwa – także dla tych nauk, które deklarują swój uniwersalizm. Powoduje to, najkrócej mówiąc, formułowanie roszczeń uniwersalnych przy nierozpoznanych założeniach lokalnych. Spory wokół tych kwestii najsilniej dochodzą do głosu tam, gdzie roszczenia uniwersalne stają się treścią instytucji religijnych, kulturowych, społecznych i politycznych.
Zajęcia w ich części wykładowej poświęcimy dotychczasowemu rozwojowi tak zarysowanych problemów, próbom krytycznego uporania się z nimi ze strony filozofii i socjologii nauki, a także krytycznej teorii społecznej. Część konwersatoryjna zajęć poświęcona będzie czytaniu i analizie tekstów egzemplifikujących zarysowane tu problemy.