Epidemie chorób zakaźnych jako problem wielodyscyplinarny: od trądu do SARS-CoV-19 31-SW20Z01
„Zarazy tworzą historię”. Po raz pierwszy hasłem tym posłużył się William McNeill, a jego wydana w 1976 r. książka Plagues and people rychło stała się punktem zwrotnym w zachodnioeuropejskiej historiografii medycyny. Wyznaczyła kierunek badań, w którym historyk medycyny ogląda przedmiot swoich zainteresowań, zarazę, jako zdarzenie-matrycę (l’evenement-matrice): jej zaistnienie staje się jednocześnie przeszkodą teratologiczną w procesie strukturalnego rozwoju społeczeństwa czy państwa, jak i katalizatorem tegoż. Wpisujące się w zapoczątkowany przez W. McNeilla nurt prace, które na stałe weszły do kanonu zachodnioeuropejskiej historiografii, to m.in. Histories of a Plague Year. The Social and the Imaginary in Baroque Florence (Berkley 1989) Giuli Calvi, Plague and the Poor in Renaissance Florence (Cambridge 1986) Ann G. Carmichael oraz Fighting the Plague in Seventeenth Italy (Madison 1981) Carla Cipolli, by wymienić zaledwie trzy dzieła. W trakcie wykładów przyjrzymy się epidemiom historycznym i współczesnym jako czynnikom modelującym procesy dziejowe.
1. Wprowadzenie – epidemie chorób zakaźnych jako problem wielodyscyplinarny,
2. Trąd, albo historia stygmatyzacji
,
3. Syfilis, albo o tym, że zdrowe jest zawsze moralne,
4. Dżuma – od religii do polityki,
5. Czarna ospa i wynalezienie populacji
,
6. Cholera – o myśleniu populacyjnym i statystyce
,
7. Gruźlica – historia demokratyczna?
,
8. Epidemie chorób zakaźnych w PRL-u jako problem polityczny,
9. Epiizootie – trudna historia ludzi i zwierząt
,
10. SARS-CoV-19 – historia natychmiastowa
,
11. Społeczne skutki epidemii chorób zakaźnych: wczoraj – dziś - jutro
,
12. Gospodarcze skutki epidemii chorób zakaźnych: wczoraj – dziś - jutro
,
13. Kulturowe skutki epidemii chorób zakaźnych: wczoraj – dziś - jutro
,
14. Polityczne skutki epidemii chorób zakaźnych: wczoraj – dziś – jutro
,
15. Epidemie, medycyna i przestrzenie niedookreśloności.
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Ogólne efekty uczenia się dla zajęć (OE)
Wiedza: student zna i rozumie
Strukturalne cechy systemów fizycznych, biologicznych, społecznych, politycznych i kulturowych.
Koncepcje kryzysu, katastrofy, końca historii, końca cywilizacji, apokalipsy.
Dynamikę systemów – w tym zwłaszcza systemowych zamknięć i konfliktów.
Umiejętności: student potrafi
Interpretować społeczne znaczenie osiągnięć nauk przyrodniczych.
Prawidłowo analizować, interpretować i wyjaśniać zjawiska społeczne (polityczne, prawne, kulturowe, ekonomiczne), problemy i kwestie społeczne oraz wzajemne relacje między nimi.
Rozpoznawać wielkoskalowe problemy cywilizacyjne i społeczne i krytycznie oceniać proponowane w stosunku do nich rozwiązania.
Kompetencje społeczne: student jest gotów do
Aktywnego udziału w przygotowaniu i wdrażaniu rozwiązań „antykryzysowych” – w stosunku do kryzysów fizycznych (np. zmiany klimatu, sytuacje epidemii), społecznych (np. rozwarstwienie społeczne, migracje, konflikty kulturowe, konflikty polityczne).
Po zakończeniu zajęć i potwierdzeniu osiągnięcia EU student/ka:
Rozumie kulturowe, społeczne i gospodarcze konsekwencje epidemi w dziejach.
Potrafi interpretować znaczenie interpretacji epidemii w historiografii medycyny.
Potrafi interpretować współczesne społeczne, gospodarcze, kulturowe i polityczne skutki epidemii.
Rozumie zjawisko epiizootii jako epidemicznych relacji ludzi i zwierząt.
Rozumie specyfikę SARS-CoV-19. OE_W02.
Kryteria oceniania
Kryteria oceniania wg skali stosowanej w UAM:
bardzo dobry (bdb; 5,0): esej oceniony na 5,0
dobry plus (+db; 4,5): esej oceniony na 4,5
dobry (db; 4,0): esej oceniony na 4,0
dostateczny plus (+dst; 3,5): esej oceniony na 3,5
dostateczny (dst; 3,0): esej oceniony na 3,0
niedostateczny (ndst; 2,0): więcej niż 2 nieobecności i/lub brak eseju.
Uwaga: esej ocenia ta osoba spośród zespołu wykładowców, której najbliżej fachowo do tematyki eseju.
Literatura
Bristow, N.K. (2012). American Pandemic: The Lost Worlds of the 1918 Influenza Epidemic. Oxford: Oxford University Press.
Cantor, N. F., (2002). In the Wake of the Plague: The Black Death and the World It Made. New York: Free Press.
Cohn, S.K. Jr (2018). Epidemics: Hate and Compassion from the Plague of Athens to AIDS. Oxford: Oxford University Press.
Hempel, S. (2018). The Atlas of Disease: Mapping Deadly Epidemics and Contagion from the Plague to the Zika Virus. White Lion Publishing.
Karpiński,A. (2000) W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne. Warszawa: Neriton: Instytut Historii PAN.
Kreuder-Sonnen, K. (2018). Wie man Mikroben auf Reisen schickt: Zirkulierendes bakteriologisches Wissen und die polnische Medizin 1885–1939 [How to Make Microbes Travel: Circulating bacteriological knowledge and the Polish Medicine 1885-1939]. Tübingen: Mohr Siebeck.
Kudlick, C.J. (1996.) Cholera in post-revolutionary Paris: a cultural history. University of California Press.
McGough, L.J. (2010). Gender, Sexuality, and Syphilis in Early Modern Venice: The Disease that Came to Stay. Palgrave Macmillan.
Oldstone M. B., (2010) Viruses, plagues, and history : past, present, and future. Oxford: Oxford University Press.
Pękacka-Falkowska, K. (2020). Niebezpieczna profesja tempore pestis: sprawy o szerzenie dżumy w Warszawie, Poznaniu i Lublinie w trakcie wielkiej wojny północnej (ss.151-182). W: A. Karpiński, I. Dacka-Górzyńska (red.), Społeczeństwo Staropolskie. Seria nowa. Tom VI Społeczeństwo a Dobroczynność i Opieka Społeczna, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: