Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych 24-SODL-F-DZB
Blok I. Wprowadzenie
1. Deindywiduacja i zachowania zbiorowe. Próba definicji. Klasyczne ujęcia deindywiduacji oraz ich problematyczność. Propozycja neutralnych ujęć deindywiduacji.
2. Dlaczego zachowujemy się podobnie? Naśladownictwo: jego źródła oraz mechanizmy. Społeczne i biologiczne, kulturowe oraz sytuacyjne uwarunkowania upodobniania się do innych.
3. Współczesna ekspansja deindywiduacji- próba wyjaśnienia. Czynniki sprzyjające rozwojowi deindywiduacji: (i) miejska gęstość życia oraz stłoczenie; (ii) standaryzacja i synchronizacja; (iii) usieciowienie i złożoność życia społecznego; (iv) umasowienie- ewoluowanie masy społecznej i rodzaje mas społecznych.
Blok II. Tłum jako paradygmatyczny przypadek zachowań zbiorowych
4. Próba zdefiniowania tłumu. Historia tłumów i ich zmieniająca się recepcja. Rodzaje tłumów. Tłum jako reakcja na zakłócenie porządku. Funkcje tłumów.
5. Mechanizmy powstawania tłumów. Zachowania tłumów i zachowania w tłumie. Podstawowe mechanizmy zachowania jednostek w tłumie.
6. Badanie tłumów. Zarządzanie tłumem oraz kontrola tłumu.
Blok III. Wybrane przejawy deindywiduacji
7. Panika masowa. Co to jest panika masowa? Typowe przejawy paniki masowej. Podstawowe źródła paniki i sposoby jej zapobiegania. Zachowania jednostek w trakcie paniki- próba wyjaśnienia. Formy paniki i sposoby jej przeciwdziałania. Case study: Co się wydarzyło w 2015 roku, podczas juwenaliów w Bydgoszczy?
8. Zbiorowe formy przemocy. Rodzaje zbiorowej przemocy: lincze, pogromy, zamieszki. Modele wyjaśniania przemocy zbiorowej. Sytuacyjność zjawiska przemocy zbiorowej. Zapośredniczone formy przemocy- przemoc sieciowa. Case study: cancel culture i jej dwuznaczności.
9. Zbiorowe formy przeżywania żałoby. Kategoria śmierci nadzwyczajnej i społeczne reakcje na nią. Materialność zbiorowych form przezywania śmierci nadzwyczajnej. Case study: społeczne reakcje na „śmierć policyjną”
10. Zbiorowe złudzenia, histeria i teorie spiskowe. Istotność kontekstu dla pojawienia się złudzeń i histerii zbiorowych. Panika moralna- źródła, etapy rozwoju, współczesne przejawy. Anatomia myślenia spiskowego. Case study: anatomia gender jako paniki moralnej w Polsce.
11. Atmosfery afektywne. Co to są atmosfery afektywne. Atmosfery spontaniczne i zorganizowane, utowarowienie atmosfer afektywnych. Atmosfery afektywne sytuacji kryzysowych. Case study: współczesny antykolonialny ikonoklazm.
12. Mody. Główne mechanizmy mody. Mody, crazes i fads. Anatomia powstawania mody. Case study: problem nowizmu.
W cyklu 2020/SZ:
Przedmiotem wykładu jest deindywiduacja, a więc okazjonalne i względnie krótkotrwałe upodobnienie do siebie stosunkowo dużej liczby jednostek, które na co dzień są od siebie różne. Klasycznymi przejawami tego fenomenu są zachowania tłumu, pogromy, zbiorowe złudzenia, panika, plotki, pogłoski, mody i wiele innych. Zjawisko to ma też szereg nowych form, charakterystycznych dla współczesności- takich, jak sieciowe challenge, internetowe lincze, infodemie, fake-newsy ale też finansowanie społecznościowe, zbiorowe formy inteligencji czy oporu. Mechanizmy deindywiduacji bardzo często wykorzystywane są też w działaniach politycznych, marketingu, komunikacji medialnej czy przy próbach społecznej mobilizacji jednostek. Problemem jest jednak to, że przez większą część historii nauk społecznych deindywiduacja była traktowana jako zjawisko patologiczne, jako groźne odstępstwo od normy zagrażające porządkowi społecznemu i podejmowane przez tych, którzy się w nim nie mieszczą. Dlatego istotnym aspektem wykładu jest próba pokazania, iż deindywiduacja jest zjawiskiem normalnym, a także wskazanie, iż fenomen ten staje się coraz bardziej powszechny we współczesnej rzeczywistości. |
W cyklu 2021/SZ:
PLAN WYKŁADÓW |
W cyklu 2022/SZ:
Blok I. Wprowadzenie |
Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć
Kierunek studiów
Liczba godzin przedmiotu
Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu wykładu student/ka:
1. Wie czym jest deindywiduacja oraz zachowania zbiorowe
2. Potrafi wskazać na główne rodzaje zachowań zbiorowych oraz określić ich cechy charakterystyczne.
3. Wie, jakiego rodzaju mechanizmy psychologiczne, społeczne oraz biologiczne leżą u podstaw zachowań zbiorowych.
4. Wie, w jaki sposób bada się zachowania zbiorowe
5. Potrafi określić, w jaki sposób można kontrolować zachowania zbiorowe.
6. Umie określić, dlaczego współczesny kontekst cywilizacyjny w silny sposób sprzyja pojawianiu się zachowań zbiorowych.
Kryteria oceniania
Warunki zaliczenia przedmiotu
I. Forma zaliczenia: zaliczenie z notą.
II. Zaliczenie można uzyskać w jednej z trzech form (do wyboru przez studenta[kę]):
1. Kolokwium z treści wykładu (zagadnienia są zamieszczane na końcu prezentacji towarzyszącej każdemu wykładowi. Pełna lista zagadnień zostanie opublikowana na stronie nie później, niż na dwa tygodnie przed pierwszym terminem kolokwium). Termin kolokwium- do ustalenia w trakcje zajęć.
2. Esej/ esej wizualny/ film dotyczący jednego z poniższych zagadnień:
a. Dlaczego w 2020 i 2021 roku na całym świecie niszczono pomniki reprezentujące kolonializm? Wyjaśnij odwołując się do kategorii zachowań zbiorowych/deindywiduacji.
b. Tujoza- wyjaśnij zjawisko posługując się koncepcjami naśladownictwa zaczerpniętymi z wykładu.
c. Deindywiduacja w czasach pandemii- przykłady i ich interpretacje.
d. Lincze w Polsce- przykłady i wyjaśnienia.
e. Dlaczego ludzie nie chcą się szczepić? Udziel odpowiedzi posługując się koncepcjami zaprezentowanymi podczas wykładu.
f. Cancel culture- przykłady oraz interpretacje.
g. Cuda i objawienia jako formy deindywiduacji.
h. Atmosfery afektywne współczesnych protestów.
i. Dlaczego ludzie stoją w kolejkach, by nabyć nowe modele butów sportowych? Udziel odpowiedzi posługując się koncepcjami zaczerpniętymi z wykładu.
j. Deindywiduacja w Twoim najbliższym otoczeniu. Przykłady oraz formy wyjaśnienia.
k. Dlaczego kibice szaleją z radości, gdy wygrywa ich drużyna. Wyjaśnij posługując się wiedzą zaczerpniętą z wykładów.
l. Circle pit, Wall of death, Pogo i inne zbiorowe zachowania podczas koncertów. Przykłady i interpretacje.
m. Deindywiduacja w ekonomii. Przykłady oraz interpelacje.
n. Ja w tłumie. Autoetnografia.
Merytoryczne wymagania dotyczące tekstów i kryteria ich oceniania: samodzielny charakter (a. praca napisana przez autora, b. zawierająca przemyślenia autora/ki, c. wnosząca coś nowego do analizowanej problematyki, d. taka, z której autor i czytelnik dowiadują się czegoś nowego i interesującego). Preferuję prace, które twórczo wykorzystują: a. treść wykładów b. lektury dotyczące problematyki wykładów c. wyobraźnię i zdolność do krytycznego myślenia autora/ki. Ważne: praca powinna dotyczyć jednego z podanych zagadnień. Jeżeli indywidualność autora/ki nie pozwala na wpisanie się w jedno z nich i chce on/ona pisać pracę na inny temat, to jest to możliwe wyłącznie po uprzednim uzgodnieniu tego z prowadzącym wykład.
Techniczne wymagania dotyczące tekstów: [teksty- 5-10 stron (proszę o trzymanie się tych granic!)/ czcionka New York Times 12/ interlinia- 1,5/ Przypisy, bibliografia zgodne z prawidłami ich tworzenia, format edytowalny:.doc, .rtf. .odt]; [filmy: nie dłuższe, niż 10 minut/oparte na materiałach oryginalnych/ w przypadku mash-upów- wskazanie na źródła wykorzystywanych materiałów]; [eseje wizualne: nie więcej, niż 20 zdjęć/slajdów; materiał wizualny- oryginalny lub wskazanie na jego źródła]
Sposób sporządzania i przekazywania pliku z pracą: w nagłówku pracy proszę zamieścić: imię i nazwisko autora/ki, rok i kierunek studiów, adres mailowy, a w nazwie pliku: imię i nazwisko autora/ki pracy. Prace proszę przesyłać na adres: krajak@amu.edu.pl lub krajewski@post.com . W przypadku dużych plików proszę o przesyłanie prac przez stronę do transferu plików (np. www.wetransfer.com )
Termin dostarczania prac: 23.01.2022 (proszę o terminowość, za każdy dzień opóźnienia obniżam ocenę o pół stopnia).
3. Monografia wybranego przejawu deindywiduacji. Praca powinna dotyczyć wybranego przejawu deindywiduacji z ostatnich 5 lat. Szczególnie wysoko będę oceniał monografie tych przejawów deindywiduacji, które zostały zaobserwowane przez samego/samą autora(kę) i takie, w których on(a) uczestniczył bezpośrednio. Monografia powinna zawierać: opis zjawiska (co się wydarzyło, kiedy, gdzie, z czyim udziałem); socjologiczną interpretację zjawiska (przy użyciu koncepcji przedstawionych w trakcie wykładu lub zaczerpniętych z literatury); refleksję na skutkami (indywidualnymi i zbiorowymi, krótko i długotrwałymi) zjawiska. Wymagania merytoryczne i techniczne oraz termin przesyłania monografii identyczne, jak w przypadku esejów.
Literatura
• Borch Ch., The politics of crowds : an alternative history of sociology, Nowy Jork, 2013;
• Crowds. Schnapp T., Tiews M. (red.)., Standford, 2006.
• Czech F., Struktura teorii spiskowych: antologia, Kraków, 2014;
• Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, Krajewski M. (red.), Warszawa, 2014;
• Emcke C., Against hate, Cambridge, 2019.
• Evans H., Bartholomew R., Outbreak. The Encyclopedia of Extraordinary Behavior, Nowy Jork, 2009;
• Godde E., Ben-Yehuda N., Moral panics. The Social Construction of Deviance, Londyn, 2010;
• Krajewski M., Incydentologia, Warszawa, 2017;
• Krajewski M. Od mas rewolucyjnych do mas pracujących. O masie w sieci, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 3/2020;
• Krajewski M. (Nie)nawidzenia. Świat przez nienawiść., Kraków, 2020;
• Krastev I., Nadeszło jutro. Jak pandemia zmienia Europę, Warszawa, 2020;
• Kulesza W., Efekt kameleona. Psychologia naśladownictwa, Warszawa, 2016;
• Le Bon G., Psychologia tłumu, Warszawa, 1998;
• Łobos K., Dejnaka A., Nagody-Mrozowicz K., Teoria tłumu i chaosu w zarządzaniu organizacjami, Warszawa, 2017;
• Mackay Ch., Niezwykłe szaleństwa tłumów, Warszawa, 1999;
• MazzarelaW., The Mana of Mass Society, Chicago, 2017;
• Miller D., Introduction to collective behavior and collective action, Long Grove, 2014;
• Newman S.L., Erber R., Zrozumieć Zagładę. Społeczna psychologia Holokaustu, Warszawa, 2009, r. Procesy grupowe a Holokaust (str. 131-147);
• Opór i dominacja. Antologia tekstów, Pasieka A., Zielińska K., (red.), Kraków, 2015;
• Smelser N.J., Analiza zachowania zbiorowego, (w: ). Socjologia. Lektury, Sztompka P., Kucia M. (red.) Kraków, 2005;
• Sternheimer K., Pop culture panics: how moral crusaders construct meanings of deviance and delinquency, Nowy Jork, 2014;
• Sumpter D.J., Collective animal behavior, New Jersey, 2010;
• Tarde G., Laws of Imitation, Nowy Jork, 1904;
W cyklu 2020/SZ:
Barber M., Legendy miejskie, Warszawa, 2007; |
W cyklu 2021/SZ:
• Borch Ch., The politics of crowds : an alternative history of sociology, Nowy Jork, 2013; |
W cyklu 2022/SZ:
• Borch Ch., The politics of crowds: an alternative history of sociology, Nowy Jork, 2013; |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: