Literackie obrazy kobiet. Porównanie między-epokowe i międzykulturowe 23-PPGWK22L02
Zajęcia poświęcone krytycznym zestawieniom i porównaniom kulturowych obrazów kobiet w różnych epokach i kręgach kulturowo-społecznych. Przyjrzymy się kilkunastu wzorcom / typom / stereotypom postaci kobiecych, szukając z jednej strony ich elementów stałych, z drugiej pytając o zmiany dokonujące się w ich ujmowaniu. Zwrócimy uwagę na literackie obrazy społecznej, politycznej i kulturowej sprawczości kobiet, pytając o elementy ewentualnego nowego paradygmatu ich obecności w literaturze, filmie i innych przedstawieniach (malarstwo, plakat, rzeźba itp). Interesować nas będą zarówno postaci mityczne, jak i rzeczywiste lub oddane w obrazach kulturowych (literatura, film, malarstwo, rzeźba).
Zajęcia będą się składały z trzech części. W pierwszej przyjrzymy się obrazom kobiet w dawnych kulturach starożytnych i biblijnych. Interesować nas tu będą rozmaite figuracje jak kobiece demony: empuzy, lamie, sukuby/inkuby, strzygi, larwy i lemury, syreny, w tym konkretyzacje postaci np. Liliht, Medea, Dejanira, Kirke czy Kalipso, czy też obrazowanie biblijnych postaci takich jak Judyta, Salome czy matka siedmiu synów Machabejskich. Odniesienia starożytnych obrazów zwieńczą legendarne wojowniczki Amazonki.
W drugiej części będziemy się zajmować statusem społeczno-kulturowym kobiet, interesować nas będzie pozycja kobiet domowych, heter i kurtyzan oraz władczyń w starożytności, np. postać Teodory, ale też i Debory, Aspazji czy Kleopatry. Potem przejdziemy do bardziej współczesnych obrazowych statusów kobiet, tu literackich obrazów prostytutek oraz kobiet zwodzących na manowce, stanowiących zagrożenie dla całej kultury, uwidocznionych np. w traktacie Julesa Micheleta „Czarownica” czy też „czarownic”, uwidocznionych w słynnym traktacie Heinricha Kramera i Jakoba Sprengera „Młot na czarownice”. Tłem interpretacyjnym będzie wstręt jako kategoria kulturowa definiująca kobiecość: abiektalność, awersja seksualno- płciowa do kobiet.
W części trzeciej zajmiemy się subwersywnymi obrazami kobiet: rewolucjonistkami (np. Marianny), kobietami szalonymi, zdolnymi do czynów nieokiełznanych (np. Ksenia z „Zamku Kaniowskiego” Goszczyńskiego), wyemancypowanymi „wampirkami („Narcyza” Żmichowskiej i inne), postaciami „odmieńców”, np. Marii Komornickiej/Piotra Własta lub postaci „Orlanda” Virginii Woolf, a także postaci mistyczek i przywódczyń zakonnych. Zwieńczeniem będą współczesne obrazowania kulturowe emancypantek, działaczek, polityczek i feministek. Tłem będą tu interpretacje psychoanalityczne dotyczące histerii i szaleństwa u kobiet, a także ujęcia feministyczne (feminizm różnych fal).
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć i potwierdzeniu osiągnięcia EU student/ka:
Krytycznie rozpoznaje i rozumie typy i stereotypy w literackich portretach kobiet.
Rozumie uwarunkowania stereotypizacji obrazu kobiety w literaturze i szerzej w kulturze społecznej.
Prawidłowo ocenia napięcia i konflikty wokół obrazu kobiety.
Krytycznie ocenia własne usytuowanie kulturowe, polityczne i społeczne.
Kryteria oceniania
Kryteria oceniania wg skali stosowanej w UAM:
• bardzo dobry (bdb; 5,0): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 5,0
• dobry plus (+db; 4,5): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 4,5
• dobry (db; 4,0): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 4,0
• dostateczny plus (+dst; 3,5): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 3,5
• dostateczny (dst; 3,0): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 3,0
• niedostateczny (ndst; 2,0): brak wymaganych prac, brak referatu lub eseju.
Literatura
Uwaga: przedstawiam wykaz literatury szerszy niż to, czego przeczytania wymagam od uczestników zajęć. Chodzi o pokazanie możliwości poszerzenia i pogłębienia problematyki zajęć. Na zajęciowej platformie MS Teams będę – zgodnie z tradycją moich zajęć – proponowała w wersji elektronicznej fragmenty poniższych lektur, które uczestnicy powinni przeczytać przed zajęciami.
• Bataille G. (2009). Erotyzm. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
• Butler J. (2008). Uwikłani w płeć, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Dybel P. (2006). Zagadka „drugiej płci’. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i feminizmie. Kraków: Universitas.
• Eisenberg J. (1996). Kobieta w czasach biblii. Gdańsk: Wydawnictwo Marabut.
• Filipiak I. (2007). Obszary odmienności. Rzecz o Marii Komornickiej. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
• Goik M. (2009). Kobiety w literaturze. Warszawa: wydawnictwo Naukowe PWN.
• Janion M. (1996). Kobiety i duch inności. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Janion M. (2008). Wampir. Biografia symboliczna. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
• Vuarnet J.-N. (2015). Ekstazy kobiece. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
• Kowalewska D. (2009). Magia i astrologia w literaturze polskiego oświecenia. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Kristeva J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Michelet J. (1993). Czarownica, Warszawa: Wydawnictwo Puls.
• Petoia E. (2004). Wampiry i wilkołaki. Źródła, historia, legendy od antyku do współczesności, Kraków: Universitas.
• Pernoud R. (1990). Kobieta w czasach katedr. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Nickie R. (1997). Dziwki w historii. Prostytucja w społeczeństwie zachodnim. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: