Antyszczepionkowcy, denialiści i inni. Współczesne wojny z racjonalnością i nauką. Dyskursy negacjonistyczne 23-PPG-WK21Z04
W naszych zajęciach zamierzamy zmierzyć się z narastającymi ostatnimi czasy – także na tle rozwoju nowych mediów komunikacyjnych – zbiorowymi nastrojami i tendencjami negacjonistycznymi w stosunku do problemów związanych z globalnymi kryzysami funkcjonowania społeczeństw na styku: natury, kultury, nauki i techniki.
Interesować nas będą zróżnicowane postawy społeczne i podejścia w dyskursie/debacie związane z kryzysem klimatycznym, epidemiami i pandemiami, a także rozwojem nauki i techniki.
Spróbujemy rozpoznać zjawisko kontestowania konsensusu naukowego w zakresie problematycznych zjawisk, tu: rozpoznać genezę odmowy uznania konsensusu naukowego, negowania raportów naukowych, a także podważania oficjalnych stanowisk instytucji publicznych w zakresie obsługi tych kryzysów. Zajmiemy się także zjawiskami z centrum uprawnionej argumentacyjnie debaty, mianowicie biopolityki i przemocy instytucjonalnej, a także wymiarem patocenotycznym epidemii, czyli zależnościami między medycznymi uwarunkowaniami epidemii i uwarunkowaniami pozamedycznymi (tu: postawami społecznymi).
Będziemy prowadzić namysł nad psychospołecznym podglebiem zjawisk wypierania negatywnych faktów i zjawisk przyrodniczych, klimatycznych lub zdrowotnych, oscylujących wokół lęków (np. strachu przed nadchodzącymi zmianami położenia indywidualnego i społecznego, grożącego przyszłego ubóstwa - i fundujących się na tym tle postaw nieufności, nieprzerobionego żalu i żałoby, solastologii, wyparć lub „tłumaczeń” związanych z teoriami spiskowymi. Szczególną uwagę poświęcimy tu specyficznym całościowym narracjom ideowym lub ideologicznym funkcjonującym jako negatywistyczne fantazmaty społeczne. Zwrócimy uwagę na szczególnie często stosowane heurystyki, czyli schematy poznawczo-językowe i intencjonalne oraz nieintencjonalne psychospołeczne „opracowania” tematów. Przyjrzymy się ramom dyskursywnym takich negacjonizmów, stosowanym w nich strategiom językowym, w tym także strategiom ostrożnościowym lub wprost: manipulacyjnym. Przyjrzymy się również narracjom mityzującym, tu: rozmaitym retroutopiom czy eutopiom mającym stanowić remedium na stechnicyzowane „zepsute” funkcjonowanie społeczne przedstawiane w ujęciach kolapsologiczno-dystopijnych.
Uwaga: Zajęcia wyłącznie zdalne na platformie MS Teams.
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu zajęć i potwierdzeniu osiągnięcia EU student/ka:
Rozpoznaje i krytycznie ocenia zjawiska z obszaru negacjonizmów i denializmów.
Potrafi używać dostosowanych do sytuacji psycho-społecznej argumentów w dyskusjach o negacjonizmach i denializmach.
Prawidłowo oceniać warunki konsensusu naukowego.
Rozpoznawać ramy językowe dyskursów i adekwatnie reagować na nie dyskursywnie.
Kryteria oceniania
Kryteria oceniania wg skali stosowanej w UAM:
• bardzo dobry (bdb; 5,0): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 5,0
• dobry plus (+db; 4,5): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 4,5
• dobry (db; 4,0): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 4,0
• dostateczny plus (+dst; 3,5): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 3,5
• dostateczny (dst; 3,0): dwie małe prace międzyzajęciowe (przysłane bezpośrednio po zajęciach, których dotyczą), referat z prezentacją lub esej ocenione na 3,0
• niedostateczny (ndst; 2,0): brak wymaganych prac, brak referatu lub eseju.
Literatura
Uwaga: przedstawiamy wykaz literatury szerszy niż to, czego przeczytania wymagamy od uczestników zajęć. Chodzi o pokazanie możliwości poszerzenia i pogłębienia problematyki zajęć. Na zajęciowej platformie MS Teams będziemy – zgodnie z tradycją naszych zajęć – proponowali w wersji elektronicznej fragmenty poniższych lektur, które uczestnicy powinni przeczytać przed zajęciami.
Portale, raporty, stanowiska:
1. Portal: https://naukaoklimacie.pl/
2. Portal: https://klimatyczneabc.uw.edu.pl/ (Red.) Bohdanowicz Z., Budziszewska M., Giergiczny M., Jędrak J., Kardaś A.. Uniwersytet Warszawski 2020.)
3. Portal: https://informacje.pan.pl/index.php/zespol-ds-covid-19.
4. Etyczne aspekty upowszechniania poglądów nienaukowych. Komitet Etyki w Nauce PAN. Stanowisko 1/2020 z 24 lutego. http://www.ken.pan.pl/images/KomitetEtyki_StanowiskoPseudonauka_Internet_29022020 pdf
5. Raport IPCC, 2018: https://www.ipcc.ch/sr15/ , polskie streszczenie: https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/streszczenie-specjalnego-raportu-ipcc-dotyczacego-globalnego-ocieplenia-klimatu-o-1-5c-cz-a-323
6. Raport „Zrozumieć Covid-19” zespołu doradczego d/s Covid-19 przy prezesie Polskiej Akademii Nauk: https://informacje.pan.pl/index.php/informacje/materialy-dla-prasy/3111-zrozumiec-covid-19-opracowanie-zespolu-ds-covid-19-przy-prezesie-pan
7. Raport APA, 2014 https://ecoamerica.org/wp-content/uploads/2014/06/eA_Beyond_Storms_and_Droughts_Psych_Impacts_of_Climate_Change.pdf
8. Raport APA, 2017: https://www.apa.org/news/press/releases/2017/03/mental-health-climate.pdf
9. Raport ONZ dotyczący zmian klimatu i ubóstwa, 2019: https://digitallibrary.un.org/record/3810720
10. Raport WHO dotyczący zmian klimatu i zdrowia psychicznego,2018: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/276405/9789241514972-eng.pdf
b. Literatura drukowana
1. Beck U. (2012). Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu światowego bezpieczeństwa. Wydawnictwo Scholar.
2. Bińczyk E. (2018). Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Wydawnictwo PWN.
3. P. Diethelm P., McKee M. (2009). Denialism: what is it and how should scientists respond?, w: European Journal of Public Health, 19, o1; M. McKee, P. Diethelm, How the growth of denialism undermines public health, w: British Medical Journal, 341: c 6950.
4. Dunlap R.E., McCright A.M., Climate Chnge denial: Sources, actors and strategies, w: Lever-Tracy C. (Ed.) (2010). Routlege handbook of climate change and society, (s.240-259), Abingdon Routlege
5. Grmek M. (2002). Historia chorób u zarania cywilizacji. Wydawnictwo W.A.B.
6. Jeszke J. (2007). Mity polskiej historiografii nauki. Wydawnictwo Instytut Historii Nauki PAN.
7. Kahneman D. (2012). Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym. Wydawnictwo Media Rodzina.
8. Kundzewicz Z.W. (2013). Cieplejszy świat. Rzecz o zmianach klimatu. Wydawnictwo Naukowe PWN.
9. Popkiewicz M., Kardaś A., Malinowski S. (red.) (2018). Nauka o klimacie. Wydawnictwo Sonia Draga.
10. Pinker S. (2018). Nowe oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem. Wydawnictwo Zysk i S-ka.
11. Polak B. A. (2020). Strategie i mechanizmy obronne w dyskursie na temat szczepień. Analiza dyskusji w mediach społecznościowych, Nauka Polska. Jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój, Tom XXIX (LIV), str. 47-62.
12. Žižek S. (2020). Pandemia! Covid-19 trzęsie światem, Grupa Wydawnicza Relacja.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: