Kulturowa historia nowych technologii 20-KUDL-F-KHT

Tematem proponowanych zajęć są nowe technologie w perspektywie historii kultury. Uczestnicy fakultetu zostaną przeze mnie zaproszeni do krytycznego spojrzenia na technologiczne narzędzia (Internet, komputer, sieć, smartfon, etc.) z pomocą metody tzw. wahadła: by zrozumieć teraźniejszość, sięgniemy do przeszłości. Na początku semestru będzie to spojrzenie odległe, uwzględniające m.in. technologiczny rozkwit wieków średnich oraz przekształcenia kolejnych rewolucji przemysłowych. Najwięcej czasu poświęcimy jednak minionemu stuleciu, a przede wszystkim jego drugiej połowie: latom sześćdziesiątym i siedemdziesiątym (kontrkulturowym ideałom i ich związkom z rozwojem sieciowości, miniaturyzacją sprzętu, komputerem osobistym, działalnością firm takich jak IBM czy Apple), a następnie latom dziewięćdziesiątym i narodzinom Internetu. Krytycznej analizie poddamy również ostatnie dwie dekady funkcjonowania użytkownika w wirtualnej przestrzeni. Skupimy się na kulturze uczestnictwa (Sieć 2.0), konsekwencjach pojawienia się mediów społecznościowych, a w końcu na aktualnych problemach związanych z wykorzystaniem nowych technologii (duopol Google-Facebook, dezinformacja, moderacja treści, bańki informacyjne, nadzór poprzez kontrolę danych osobistych, etc.) i na możliwych scenariuszach rozwoju technologicznych narzędzi, np. sztucznej inteligencji.

1. Zajęcia organizacyjne: zarys tematyki i metody pracy
2. Technologiczne rewolucje w zachodniej historii kultury
3. W biurze przyszłości: Charles Babbage i Vannevar Bush
4. Ku sieciowej komunikacji: „LOG-in”
5. Mapy inspiracji I: prezentacje studentów
6. Mapy inspiracji II: prezentacje studentów
7. Kontrkulturowe nowe technologie
8. Wielka [monopolowa] GAFA przełomu wieków: skąd się wzięli tech-giganci
9. To TY jesteś człowiekiem roku: Internet jako demokratyczna utopia
10. W przyjaznym świecie baniek informacyjnych: media społecznościowe
11. Studencki projekt badawczy (SPB): prezentacje
12. SPB: prezentacje
13. SPB: prezentacje
14. SPB: prezentacje
15. Podsumowanie: ku przyszłości – o czym śnią elektryczne psy

Tematem proponowanych zajęć są nowe technologie w perspektywie historyczno-kulturowej. Uczestnicy fakultetu zostaną przeze mnie zaproszeni do krytycznego spojrzenia na technologiczne narzędzia (Internet, komputer, sieć, smartfon, etc.) z pomocą metody tzw. wahadła: by zrozumieć teraźniejszość, sięgniemy do przeszłości. Na początku semestru będzie to spojrzenie odległe, uwzględniające m.in. technologiczny rozkwit wieków średnich oraz przekształcenia kolejnych rewolucji przemysłowych. Najwięcej czasu poświęcimy jednak minionemu stuleciu, a przede wszystkim jego drugiej połowie: latom sześćdziesiątym i siedemdziesiątym (kontrkulturowym ideałom i ich związkom z rozwojem sieciowości, miniaturyzacją sprzętu, komputerem osobistym, działalnością firm takich jak IBM czy Apple), a następnie latom dziewięćdziesiątym i narodzinom Internetu. Krytycznej analizie poddamy również ostatnie dwie dekady funkcjonowania użytkownika w wirtualnej przestrzeni. Skupimy się na kulturze uczestnictwa (Sieć 2.0), konsekwencjach pojawienia się mediów społecznościowych, a w końcu na aktualnych problemach związanych z wykorzystaniem nowych technologii (duopol Google-Facebook, dezinformacja, moderacja treści, bańki informacyjne, nadzór poprzez kontrolę danych osobistych, etc.) i na możliwych scenariuszach rozwoju technologicznych narzędzi, np. sztucznej inteligencji.

Plan pracy:
1. Podstawy fantomatyki Lemowskiej
2. Wielość i jakość rewolucji technologicznych.
• dwie rewolucje przemysłowe (N. Wiener)
• rewolucja ICT (M. Castells)
3. Społeczna historia mediów (telegraf, telefon, gramofon i początki telewizji)
4. Od kontrkultur amerykańskich do cyberkultur
5. Historia Internetu
• od demokratycznej utopii do zagrożenia demokracji
• kultura uczestnictwa
6. Historia korporacji: GAFA przełomu wieków
• Apple – studium przypadku
• Google – studium przypadku
7. Mikrohistorie osób związanych z przełomami technologicznymi
• Charles Babbage
• Ada Lovelace
• Vannevar Bush
• Steve Jobs
• Tim Berners-Lee
8. Historia sztucznej inteligencji (AI)
• od AI internetowej do autonomicznej
9. Wspólne zwiedzanie: Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu
10. Wspólne oglądanie: „Bezkrwawa rewolucja. Krótka historia internetu w Polsce”, reż Ł. Czajka, 2022.

• B. Prus, O odkryciach i wynalazkach. Odczyt popularny wypowiedziany dnia 23 marca 1873 roku, https://polona.pl/item/o-odkryciach-i-wynalazkach-odczyt-popularny-wypowiedziany-dnia-23-marca-1873-r,MjM5ODky/2/#info:metadata, dostęp: wrzesień 2021.
• Fundacja Panoptykon, Życie za filtrem | Jacek Dukaj | Panoptykon 4.0, https://www.youtube.com/watch?v=Rx455hWalS0, dostep: wrzesień 2021.
• J. Dukaj, Tak wymienia się rdzeń duszy, https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,25929950,tak-wymienia-sie-rdzen-duszy-nowy-esej-jacka-dukaja.html?disableRedirects=true, dostep: wrzesień 2021.
• J. Gleick, Przełożyć potęgę myśli na tryby maszynerii (Patrzcie jeno, nawiedzony arytmetyk!), w: tegoż, Informacja, bit wszechświat, rewolucja, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012.
• Jelewska, Cybermiejsca, w: tejże, Ekotopie: ekspansja technokultury, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
• Lo and Behold, Reveries of the Connected World, reż. Werner Herzog, USA, 2016.
• N. Wiener, Pierwsza i druga rewolucja przemysłowa, w: tegoż, Cybernetyka a społeczeństwo, Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
• S. Galloway, Apple, w: tegoż, Wielka czwórka. Ukryte DNA: Amazon, Apple, Facebook i Google, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2018.
• Steve Jobs the Lost Interview, reż. Paul Sen, USA, 2012 (1995).
• W. Isaacson, Ada, hrabina Lovelace, w: tegoż, Innowatorzy. O tym jak grupa hakerów, geniuszy i geeków wywołała cyfrową rewolucję, Wydawnictwo Insignis, Kraków 2016.
• W. Isaacson, Internet, w: tegoż, Innowatorzy. O tym jak grupa hakerów, geniuszy i geeków wywołała cyfrową rewolucję, Wydawnictwo Insignis, Kraków 2016.

Literatura obowiązkowa dla studentów:

• A. Jelewska, Ekotopie: ekspansja technokultury, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013. [wybrane rozdziały]
• J. Gleick, Przełożyć potęgę myśli na tryby maszynerii (Patrzcie jeno, nawiedzony arytmetyk!), [w:] Gleick J., Informacja, bit wszechświat, rewolucja, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012.
• Lo and Behold, Reveries of the Connected World, reż. Werner Herzog, USA, 2016.
• S. Galloway, Wielka czwórka. Ukryte DNA: Amazon, Apple, Facebook i Google, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2018. [wybrany rozdział]

Literatura dodatkowa dla studentów:

• E. Pariser, The Filter Bubble. What the Internet is Hiding from You, New York 2011.
• F. Turner, From Counterculture to Cyberculture: Stewart Brand, The Whole Earth Network, and the Rise of Digital Utopianism, Chicago, Londyn 2006.
• V. Bush, As We May Think, https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1945/07/as-we-may-think/303881/ (dostęp: 05.02.2021).

• A. Jelewska, Cybermiejsca, w: tejże, Ekotopie: ekspansja technokultury, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
• Bezkrwawa rewolucja. Krótka historia internetu w Polsce, reż Ł. Czajka, 2022.
• J. Gleick, Przełożyć potęgę myśli na tryby maszynerii (Patrzcie jeno, nawiedzony arytmetyk!), w: tegoż, Informacja, bit wszechświat, rewolucja, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012.
• K. Śledziewska, R. Włoch, Czwarta rewolucja technologiczna, w: Tamże, Gospodarka cyfrowa. Jak nowe technologie zmieniają świat, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020.
• K-F Lee, Efekt sputnika, w: Tamże, Inteligencja sztuczna rewolucja prawdziwa Chiny USA i przyszłość świata, Media Rodzina, Poznań 2019.
• Lo and Behold, Reveries of the Connected World, reż. Werner Herzog, USA, 2016.
• M. Castells, Rewolucja technologii informacyjnych, w: tegoż, Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• N. Wiener, Pierwsza i druga rewolucja przemysłowa, w: tegoż, Cybernetyka a społeczeństwo, Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
• Nowe procesy, nowe wzorce, w: A. Briggs, P. Burke, Społeczna historia mediów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
• S. Galloway, Apple, w: tegoż, Wielka czwórka. Ukryte DNA: Amazon, Apple, Facebook i Google, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2018.
• S. Galloway, Google, w: tegoż, Wielka czwórka. Ukryte DNA: Amazon, Apple, Facebook i Google, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2018.
• S. Lem, Fantomologia [fragmenty], w: Tegoż, Summa Technologiae, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1974, s. 161-178.
• Steve Jobs the Lost Interview, reż. Paul Sen, USA, 2012 (1995).
• V. Bush, As We May Think, w: “The Atlantic”, https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1945/07/as-we-may-think/303881/ (wrzesień 2022).
• W. Isaacson, Ada, hrabina Lovelace, w: tegoż, Innowatorzy. O tym jak grupa hakerów, geniuszy i geeków wywołała cyfrową rewolucję, Wydawnictwo Insignis, Kraków 2016.
• W. Isaacson, Internet, w: tegoż, Innowatorzy. O tym jak grupa hakerów, geniuszy i geeków wywołała cyfrową rewolucję, Wydawnictwo Insignis, Kraków 2016.
• W. Isaacson, WWW [fragmenty], w: tegoż, Innowatorzy. O tym jak grupa hakerów, geniuszy i geeków wywołała cyfrową rewolucję, Wydawnictwo Insignis, Kraków 2016, s. 587-619.