Wstęp do literaturoznawstwa 09-WL-FK-11
Literaturoznawstwo jako nauka filologiczna - wstępne rozróżnienia i definicje, przedmiot badań, metody. Podstawy semiotyki - koncepcje F. de Saussure`a, Ch. Peirce`a i Ch. Morrisa. Funkcje języka (K. Bűhler, R. Jakobson, S. Barańczak); kultura masowa, ze szczególnym uwzględnieniem literatury. Stylistyka ogólna, pojęcie stylu, klasyfikacje stylów. Fonetyczne, leksykalne, morfologiczne, składniowe, semantyczne środki stylistyczne. Stylizacja - pojęcie i rodzaje. Główne elementy struktury dzieła literackiego, problemy kompozycji. Wersyfikacja - rytmika, rymika, strofika, wybrane systemy wesyfikacyjne. Elementy metryki porównawczej, ze szczególnym uwzględnieniem wersyfikacji starożytnej Grecji i Rzymu. Genologia - podział na rodzaje i gatunki literackie. Liryka, epika, dramat - wyznaczniki rodzajowe i podstawowe gatunki, ze szczególnym uwzględnieniem antycznej genezy dramatu. Elementy procesu historycznoliterackiego.
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu (modułu) student:
Potrafi zdefiniować znak i wyróżnić jego typy oraz opisać jego funkcje; zna wybrane uniwersalia językowe
Potrafi przedstawić podstawy metodologiczne językoznawstwa i wskazać powiązania z innymi naukami
Potrafi opisać klasyfikacje języka i opisać obecną sytuację języków na świecie podając odpowiednie dane liczbowe (procenty i proporcje liczby języków względem liczby ludności na świecie)
Potrafi opisywać typy pisma i zna przykłady języków, w których używane są te typy pisma
Potrafi uzasadnić definicję języka jako systemu i wymienić podstawowe jednostki języka oraz działy językoznawstwa opisujące te jednostki i ich własności; rozróżnić typy badań językoznawczych
Potrafi rozróżniać typy badań fonetycznych i fonologicznych i czytać transkrypcję fonetyczną oraz fonologiczną IPA; zna budowę aparatu artykulacyjnego i wyróżnia narządy ważne dla artykulacji poszczególnych głosek; używa cech artykuacyjnych do opisu głosek; dobiera odpowiednie wyrazy z głoskami w opozycji fonologicznej i umie opisać typy tych opozycji; rozpoznaje rodzaje dystrybucji głosek; klasyfikuje przykłady procesów fonologicznych; znajduje odpowiednie przykłady akcentu i intonacji i potrafi je klasyfikować; zna zastosowania fonetyki i fonologii
Potrafi przeprowadzić analizę morfologiczną wyrazu, tj. wydzielić morfemy i opisać ich funkcje, scharakteryzować wybrane kategorie gramatyczne i semiczne języka oraz opisać kryteria podziałów na części mowy. Znane jest mu pojęcie gramatykalizacji i jej przykłady.
Potrafi wymienić rodzaje słowników i opisać sposoby ich tworzenia; zdefiniować znaczenie i wskazać znaczniki i wyróżniki na przyładach; rozróżnić ważniejsze relacje międzywyrazowe; analizować pola leksykalne wyrazów; odróżniać wyrazy treściowe od funkcjonalnych; podać i opisać przykłady metafor i metonimi
Potrafi wskazać w zdaniu podmiot, orzeczenie, dopełnienie i okolicznik, a także grupy składniowe oraz procesy akomodacyjne zachodzące między elementami zdania; odróżnia zdania złożone współrzędnie i podrzędnie oraz ich rodzaje; umie wyróżnić temat i remat zdania.
Potrafi wskazać elementy zapewniające spójność tekstu, jak np. spójniki, przysłówki, partykuły, wskaźniki dyskursu (ang. discours markers); zna pojęcia anafory i katafory.
Potrafi wyjaśnić, na czym polega siła illokucyjna wypowiedzi, określić, czym jest asercja, presupozycja i implikatura zdania; przedstawić przykłady manipulacji językowych w reklamie, tekstach prasowych itp.
Potrafi wskazać zastosowania wiedzy o języku i jego mechanizmach we współczesnej nauce
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zaliczenie egzaminu pisemnego końcowego, sprawdzającego orientację w treściach kształcenia oraz wybrane umiejętności analizy teoretycznoliterackiej.
Literatura
- Barańczak S., Tablica z Macondo. Osiemnaście prób wytłumaczenia, po co i dlaczego się pisze, dowolne wydanie.
- Bartoszyński K., red., Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów "Pamiętnika Literackiego", t. 1 - 2, Wrocław 1977 - 1988.
- Burzyńska A., Markowski M.P., Teorie literatury XX wieku. Kraków 2007.
- Głowiński M., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., Zarys teorii literatury, dowolne wydanie.
- Gołaszewska M., Zarys estetyki, dowolne wydanie.
- Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990 (lub wyd. następne).
- Kulawik A., Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego, dowolne wydanie.
- Markiewicz H., Główne problemy wiedzy o literaturze, wyd. 5, Kraków 1980.
- Markiewicz H., Wymiary dzieła literackiego, Kraków 1984.
- Markiewicz H., red., Współczesna teoria badań literackich za granicą, t. 1 - 3, wyd. 2, Kraków 1976.
- Markiewicz H., red., Problemy teorii literatury, t. 1 - 4, Wrocław 1987 - 1993.
- Markowski M.P., Nycz R., red., Kulturowa teoria literatury. Kraków 2008.
- Mayenowa M.R., Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, wyd. 2 (lub następne), Wrocław 1979.
- Mitosek Z., Teorie badań literackich, Warszawa 1983 (lub wyd. następne).
- Sławiński J., red., Słownik terminów literackich, wyd. 3, Wrocław 1998.
- Wellek R., Warren A., Teoria literatury, wyd. 3, Warszawa 1976.
- Ziomek J., Retoryka opisowa, Wrocław 1990 (lub wyd. następne).
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: