Wstęp do językoznawstwa 09-WJZ-ETNO-12
Semiotyczne podstawy języka (definicje znaku, typy i funkcje znaku językowego, uniwersalia)
Metodologiczne podstawy językoznawstwa i zarys historyczny refleksji i nauk o języku oraz powiązania językoznawstwa z innymi naukami; Przegląd paradygmatów badań języka
Klasyfikacja języków (geograficzna, typologia genetyczna i strukturalna) i ich sytuacja obecna
Język a pismo i pisma w językach świata (przegląd i porównanie wybranych systemów pisma, typy pisma i konsekwencje jego używania)
Język jako system, jednostki i działy języka oraz językoznawstwa (synchroniczne a diachroniczne, opisowe i ogólne a porównawcze, empiryczne i stosowane)
Fonetyka, fonotaktyka, fonologia, prozodia:
Typy badań fonetycznych i fonologicznych (fonetyka artykulacyjna,
akustyczna, audytywna i dystrybucyjna – fonotaktyka)
transkrypcja fonetyczna i fonologiczna IPA
budowa aparatu artykulacyjnego
definicje głoski i opis cech artykulacyjnych
rodzaje dystrybucji głosek i typy opozycji głosek
reguły i procesy (zmiany) fonologiczne
definicje fonemu i opis systemu fonologicznego
rodzaje akcentu i intonacji w różnych językach
zastosowania fonetyki w technologii mowy i lingwistyce klinicznej oraz glottodydaktyce
Morfologia z morfofonologią i słowotwórstwem
Definicje, typy i klasyfikacje morfemów
Morfofonologia i alternacje głosek w wyrazach
Słowotwórstwo, derywacja słowotwórcza i syntaktyczna oraz budowa wyrazów złożonych
Podział wyrazów na części mowy
Przegląd kategorii gramatycznych
Semantyka, leksykologia i leksykografia
Rodzaje słowników i sposoby ich tworzenia
Definicja znaczenia, znaczniki i wyróżniki
Relacje międzywyrazowe, hiponimia, meronimia, synonimia, antonimia, homonimia, homofonia, polisemia i inne
Pole leksykalne wyrazu a wyrazy pokrewne
Wyrazy treściowe i funkcjonalne
Metafora i metonimia
Składnia: Części zdania i sposoby ich klasyfikacji
Relacje i związki międzywyrazowe, determinacja, definicja syntagmy
Typy fraz i zdań prostych i złożonych
Predykacja, temat a remat i datum a novum
Modele i miejsce składni we współczesnym językoznawstwie
Spójność tekstu i typy relacji spójnościowych, koherencja i kohezja
Pragmatyka i teoria aktów mowy a komunikacja
Zastosowania językoznawstwa i innych nauk o języku – podsumowanie wszystkich wykładów
Cele kształcenia
Kierunek studiów
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Potrafi zdefiniować znak i wyróżnić jego typy oraz opisać jego funkcje; zna wybrane uniwersalia językowe
Potrafi przedstawić podstawy metodologiczne językoznawstwa i wskazać powiązania z innymi naukami
Potrafi opisać klasyfikacje języka i opisać obecną sytuację języków na świecie podając odpowiednie dane liczbowe (procenty i proporcje liczby języków względem liczby ludności na świecie)
Potrafi opisywać typy pisma i zna przykłady języków, w których używane są te typy pisma
Potrafi uzasadnić definicję języka jako systemu i wymienić podstawowe jednostki języka oraz działy językoznawstwa opisujące te jednostki i ich własności; rozróżnić typy badań językoznawczych
Potrafi rozróżniać typy badań fonetycznych i fonologicznych i czytać transkrypcję fonetyczną oraz fonologiczną IPA; zna budowę aparatu artykulacyjnego i wyróżnia narządy ważne dla artykulacji poszczególnych głosek; używa cech artykuacyjnych do opisu głosek; dobiera odpowiednie wyrazy z głoskami w opozycji fonologicznej i umie opisać typy tych opozycji; rozpoznaje rodzaje dystrybucji głosek; klasyfikuje przykłady procesów fonologicznych; znajduje odpowiednie przykłady akcentu i intonacji i potrafi je klasyfikować; zna zastosowania fonetyki i fonologii
Potrafi przeprowadzić analizę morfologiczną wyrazu, tj. wydzielić morfemy i opisać ich funkcje, scharakteryzować wybrane kategorie gramatyczne i semiczne języka oraz opisać kryteria podziałów na części mowy. Znane jest mu pojęcie gramatykalizacji i jej przykłady.
Potrafi wymienić rodzaje słowników i opisać sposoby ich tworzenia; zdefiniować znaczenie i wskazać znaczniki i wyróżniki na przyładach; rozróżnić ważniejsze relacje międzywyrazowe; analizować pola leksykalne wyrazów; odróżniać wyrazy treściowe od funkcjonalnych; podać i opisać przykłady metafor i metonimi
Potrafi wskazać w zdaniu podmiot, orzeczenie, dopełnienie i okolicznik, a także grupy składniowe oraz procesy akomodacyjne zachodzące między elementami zdania; odróżnia zdania złożone współrzędnie i podrzędnie oraz ich rodzaje; umie wyróżnić temat i remat zdania.
Potrafi wskazać elementy zapewniające spójność tekstu, jak np. spójniki, przysłówki, partykuły, wskaźniki dyskursu (ang. discours markers); zna pojęcia anafory i katafory.
Potrafi wyjaśnić, na czym polega siła illokucyjna wypowiedzi, określić, czym jest asercja, presupozycja i implikatura zdania; przedstawić przykłady manipulacji językowych w reklamie, tekstach prasowych itp.
Potrafi wskazać zastosowania wiedzy o języku i jego mechanizmach we współczesnej nauce
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zaliczenie testów zaliczeniowych, a ocena końcowa jest wystawiana na podstawie odpowiedzi na pytania dotyczące treści kształcenia.
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Bobrowski, Ireneusz, 1998. Zaproszenie do językoznawstwa. Kraków: Instytut Języka Polskiego. Polska Akademia Nauk.
Tabakowska, Elżbieta. (red.) 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków: Universitas.
Evans, Vyvyan i Green, Melanie, 2006. Cognitive Linguistics. An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Ostaszewska & Tambor. 2000. Fonetyka i fonologia języka polskiego. Warszawa: PWN.
Bańczerowski Jerzy, Pogonowski Jerzy, Zgółka Tadeusz. 1982. Wstęp do językoznawstwa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Comrie, B. 1998. Atlas języków. Poznań: Oficyna Wydawnicza Atena.
Maciejewski, Witold, 1999. Świat języków. Wielka Encyklopedia Geografii Świata. (tom XIV) Poznań: Wydawnictwo Kurpisz.
Majewicz Alfred. 1989. Języki świata i ich klasyfikowanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kazimierz Polański et al. 1999. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Warszawa: PWN.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: