Zagadnienia badań nad pograniczem językowym 09-SNJL5-11

1. Wprowadzenie do problematyki pogranicza i badań nad pograniczem: przedmiot i podstawowe kategorie pogranicza.
2. Zderzenie kultur – kontakty kulturowe – wielokulturowość.
3. Kontakty językowe – wielojęzyczność.
4. Tożsamość na pograniczach.
5. Religia a język w warunkach wielokulturowości i wielojęzyczności.
6. Człowiek pogranicza a stosunki społeczne na pograniczach.
7. Wschodnie pogranicza Polski: pogranicze polskoukraińskie; pogranicze polsko- białoruskie; pogranicze polsko-białorusko-litewskie; pogranicze polskolitewskie).
8. Pogranicze polsko-czesko-słowackie.
9. Pogranicze polsko-niemieckie.
10. Z praktyki badań na pograniczu: przygotowanie do badań, cele i założenia kwestionariuszy, przeprowadzenie wywiadów, analiza wybranych fragmentów nagrań pochodzących z badań terenowych na pograniczu polsko-białorusko-litewskim, polsko-ukraińskim, polsko-niemieckim itp.

Cele kształcenia

1. Zapoznanie z podstawowymi kategoriami pogranicza. 2. Przekazanie wiedzy o zjawiskach związanych z pograniczem kulturowym i językowym (kontakty kulturowe i językowe). 3. Zapoznanie z problematyką tożsamości na pograniczach. 4. Przekazanie wiedzy o stosunkach społecznych na pograniczach. 5. Zapoznanie z polskimi pograniczami (pogranicze wschodnie; pogranicze polsko-czesko-słowackie; pogranicze polsko-niemieckie). 6. Przekazanie wiedzy o przygotowaniu się do badań terenowych i ich przeprowadzenia. 7. Zapoznanie z wybranymi fragmentami nagrań pochodzących z badań terenowych na polskich pograniczach. 8. Kształtowanie umiejętności korzystania ze źródeł bibliograficznych.

Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć

Literatura przedmiotu / materiały na platformie MS Teams.

Kierunek studiów

kierunki studiów w Szkole Nauk o Języku i Literaturze

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, Dyskusja, Metoda analizy przypadków, Metoda badawcza (dociekania naukowego).

Moduł zajęć/przedmiotu prowadzony zdalnie (e-learning)

nie

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Nakład pracy studenta i punkty ECTS / Rodzaje zajęć studenta Średnia liczba godzin* przeznaczonych na zrealizowane rodzaje zajęć: - Wykład: 30 godz. - Czytanie wskazanej literatury: 90 godz. - Przygotowanie do zaliczenia: 10 godz. ------------ Łączny nakład pracy studenta: 130 godz. Liczba punktów ECTS: 5 ECTS ------------ * godzina (lekcyjna) oznacza 45 minut

Poziom przedmiotu

I stopień

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Podstawowa wiedza geograficzna i ogólnojęzykoznawcza oraz znajomość jednego z języków wschodniosłowiańskich.

Efekty kształcenia

Efekty uczenia się dla zajęć w zakresie Wiedzy – Student/ka:
W1
zna i definiuje podstawowe kategorie pogranicza

W2
rozumie zjawiska wielokulturowości i wielojęzyczności

W3
rozumie i definiuje pojęcie tożsamości w odniesieniu do pogranicza językowo-kulturowego

W4
zna i objaśnia relacje pomiędzy religią a językiem w warunkach wielojęzyczności i wielokulturowości

W5
charakteryzuje stosunki społeczne na pograniczach

W6
wymienia wspólne i charakterystyczne cechy polskiego pogranicza (wschodniego; polsko-czeskosłowackiego; polsko-niemieckiego)

W7
rozumie proces przygotowania się do badań terenowych oraz zna zasady przeprowadzenia wywiadów
------------
Efekty uczenia się dla zajęć w zakresie Umiejętności – Student/ka:
U1
stosuje prawidłowo podstawowe terminy językoznawcze z zakresu problematyki pogranicza

U2
interpretuje zjawiska wielokulturowości i wielojęzyczności

U3
analizuje zjawisko tożsamości w odniesieniu do pogranicza językowo-kulturowego

U4
ocenia relacje pomiędzy religią a językiem w warunkach wielojęzyczności i wielokulturowości

U5
prawidłowo ocenia stosunki społeczne na pograniczach

U6
wdraża wiedzę o wspólnych i charakterystycznych cechach polskiego pogranicza (wschodniego; polskoczesko-słowackiego; polsko-niemieckiego), analizując poszczególne wywiady pochodzące z pogranicza językowego

U7
potrafi przygotować kwestionariusz do wywiadu socjolingwistycznego

U8
potrafi dokonać wstępnej analizy tekstów gwarowych.
------------
Efekty uczenia się dla zajęć w zakresie Kompetencji społecznych – Student/ka:

K1
prezentuje otwartą postawę wobec wielokulturowości i wielojęzyczności

K2
ma świadomość złożoności pojęcia „tożsamość” oraz wykazuje wrażliwość na jej różnorodność

K3
ma świadomość złożonych relacji pomiędzy religią a językiem, językiem a tożsamością itp. w warunkach wielojęzyczności i wielokulturowości

K4
jest gotów /-a do stałej weryfikacji, rozwoju i doskonalenia posiadanych przez siebie umiejętności i wiedzy z zakresu problematyki pogranicza językowego i wykorzystania ich w różnych formach aktywności badawczej i zawodowej

Kryteria oceniania

Warunki zaliczenia zajęć:
- znajomość zagadnień omawianych w trakcie zajęć,
- znajomość literatury przedmiotu (*wybrane pozycje i fragmenty wskazane przez prowadzącą zajęcia),
- pozytywna z podsumowującego kolokwium pisemnego.

Kryteria oceniania:
- bardzo dobry (bdb; 5,0): przynajmniej 92%
- dobry plus (+db; 4,5): przynajmniej 84% i mniej niż 92%
- dobry (db; 4,0): przynajmniej 76% i mniej niż 84%
- dostateczny plus (+dst; 3,5): przynajmniej 68% i mniej niż 76%
- dostateczny (dst; 3,0): przynajmniej 60% i mniej niż 68%
- niedostateczny (ndst; 2,0): poniżej 60%

Literatura

Literatura obowiązkowa:
1. Barszczewska N., Jankowiak M., Dialektologia białoruska, Warszawa 2012.
2. Babiński G., Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność, zróżnicowanie religijne, tożsamość, Kraków 1997.
3. Engelking A., Kim jest „człowiek pogranicza”? Uwagi o tożsamości z perspektywy badacza i z perspektywy podmiotu –
przykład białoruski [w:] Tożsamość – Język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, red. A. Engelking, E.
Golachowska, A. Zielińska, Warszawa 2008, s. 247–266.
4. Engelking A., Golachowska E., Zielińska A., Tożsamość, język i pamięć w sytuacji pogranicza. Uwagi wstępne [w:]
Tożsamość – Język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, red. A. Engelking, E. Golachowska, A.
Zielińska, Warszawa 2008, s. 7–24.
5. Golachowska E., Jak mówić do Pana Boga? Wielojęzyczność katolików na Białorusi na przełomie XX i XXI wieku, Warszawa
2012.
6. Golachowska E., Język i identyfikacja narodowa katolików na wschodniej Białorusi [w:] Słowiańskie wyspy językowe
i kulturowe, red. E. Nowicka, M. Głuszkowski, Toruń 2013, s. 43–54.
7. Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.
8. Kurcz Z. (red.), Pogranicze z Niemcami a inne pogranicza Polski, Wrocław 1999.
9. Kurcz Z., Mniejszość polska na Wileńszczyźnie, Wrocław 2005.
10. Mamzer H., Tożsamość w podróży. Wielokulturowość a kształtowanie tożsamości jednostki, Poznań 2003.
11. Radzik R., Kim są Białorusini, Toruń 2002.
12. Smułkowa E., Pogranicze językowe jako przedmiot współczesnej dialektologii, „Studia Dialektologiczne” 2002, t. 2, s.
89–94.
13. Smułkowa E., Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002.

Literatura dodatkowa:
1. Kwaśniewski J., Zderzenie kultur, Warszawa 1982.
2. Nowicka E., Badanie pogranicza. Kilka propozycji metodologicznych [w:] Pogranicze. Studia społeczne, red. A. Sadowski,
t. 8, Białystok 1999, s. 13–22.
3. Sadowski A., Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok 1995.
4. Sadowski A. (red.), Wschodnie pogranicze w perspektywie socjologicznej, Białystok 1995.
5. Sadowski A., Czerniawska M., Tożsamość Polaków na pograniczach, Białystok 1999.
6. Zielińska A., Mowa pogranicza. Studium o językach i tożsamości w regionie lubuskim, Warszawa 2013.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 09-SNJL5-11 w USOSweb