Podstawy psychologii dla nauczycieli cz.1 (wykład) 09-MPPsych1-12

CZĘŚĆ 1.
Podstawowe pojęcia psychologii. Cele i zadania psychologii, możliwości wykorzystania psychologii w szkole. Myślenie krytyczne w pracy nauczyciela.
Struktura i funkcje podstawowych procesów psychicznych. Procesy poznawcze, spostrzeganie, odbiór i przetwarzanie informacji, mowa i język, myślenie i rozumowanie, uczenie się i pamięć, uwaga, emocje i motywacje w procesach regulacji zachowania
Psychologiczne koncepcje człowieka a interpretacja zachowań ucznia i sytuacji w szkole. Kontekst psychologiczny projektowania procesów edukacyjnych. Psychologiczne podstawy pracy nauczyciela
Teorie integralnego rozwoju ucznia. Biologiczne i społeczne czynniki rozwoju. Rozwój wybranych funkcji psychicznych. Rozwój a wychowanie.
Rozwój psychiczny człowieka w cyklu życia oraz zadania rozwojowe stojące przed uczniem i nauczycielem w kolejnych okresach rozwojowych.
Zachowania społeczne i ich uwarunkowania a interpretacja funkcjonowania podmiotów w sytuacji szkolnej.

CZĘŚĆ 2
Proces funkcjonalnej i dysfunkcjonalnej adaptacji do środowiska; sytuacja psychologiczna; dynamika sytuacji psychologicznej (okresy: kryzysu strukturalnego, okresu stabilnego, kryzysu funkcjonalnego).
Dynamika środowisk społecznych w rozwoju; środowiska socjalizujące, prymitywizujące, zaburzające; zróżnicowane przedmiotowe środowisk rozwoju.
Dynamika i struktura wieku rozwojowego dziecka w wieku szkolnym (kryzys 7 rż, nauczanie początkowe; nauczanie przedmiotowe; kryzys 13 rż); kryzys funkcjonalny poczucie niższości versus poczucie produktywności; rola mechanizmu kompensacji i zasobów społecznych.
Kierowanie sytuacją szkolną; fizyczne i społeczne aspekty sytuacji szkolnej; środowisko szkolne jako źródło zadań (zjawisko frustracji) i środków pomocniczych (wiedza, umiejętności, postawy).
Samokontrola i samoopanowanie (identyfikacja i uczenie się od innych); umiejętność rozpoznawania konwencji w wieku szkolnym; proces opanowywanie wzoru funkcjonowania (samokontroli zachowania i procesów psychicznych) zgodnie z konwencjami; dynamika i struktura funkcji psychicznych (funkcje intelektualne i wolicjonalno-emocjonalne).
Niezmienniki funkcjonalne; zasady i reguły konstytutywne i konstytuowane; pojęcia spontaniczne i naukowe.

Cele kształcenia

Główną ideą zajęć jest przygotowanie, zbudowanie funkcjonalnego rusztowania, do samodzielnego kry-tycznego i twórczego myślenia o zastosowaniach psychologii w praktyce szkolnej. Korzystając z klasycz-nych i współczesnych teorii, modeli, wyników badań, przykładów praktycznych chcemy uwrażliwić studen-tów na wielość i różnorodność uwarunkowań procesu uczenia się i wychowania. Konstrukcja wykładów będzie wspierała rozwój myślenia krytycznego, w tym gotowości do wykorzystania ogólnej wiedzy nau-kowej w procesie dokonywania obserwacji, wnioskowania, interpretacji, oceny oraz komunikowania się z innymi podczas rozwiązywania złożonych problemów, szczególnie dotyczących zjawisk szkolnych. Psy-chologia może dostarczyć narzędzi do różnicowania myślenia krytycznego (uważnego, wytrwałego, re-fleksyjnego, opartego na wnikliwych obserwacjach i precyzyjnych definicjach) i zdroworozsądkowe-go/potocznego (często stronniczego, nasyconego stereotypami, uprzedzeniami, nadinterpretacjami, nie-uprawnionymi uogólnieniami i innymi błędami myślenia). W tym względzie, dzięki poszerzaniu wiedzy z obszaru psychologii możemy rozwijać postawę refleksyjnego praktyka, gotowego do wieloaspektowego analizowania zjawisk związanych z funkcjonowaniem człowieka w sytuacjach społecznych, szczególnie w sytuacji szkolnej. Cele szczegółowe: • Poszerzenie wiedzy o funkcjonowaniu człowieka w ramach wybranych koncepcji psycholo-gicznych • Rozwinięcie samodzielnego, twórczego i krytycznego myślenia na temat uwarunkowań i kon-sekwencji zachowania człowieka w różnych sytuacjach społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji szkolnej • Zwiększenie gotowości do praktycznego wykorzystania wiedzy psychologicznej w codziennej pracy nauczyciela • Wykształcenie umiejętności rozpoznawania i analizy czynników ryzyka oraz czynników sprzyja-jących w procesie rozwoju, uczenia się i wychowania • Uwrażliwienie na wielość i różnorodność uwarunkowań procesu rozwoju, uczenia się i wycho-wania • Poszerzenie świadomości na temat roli nauczyciela w rozwoju dzieci, młodzieży i funkcjono-waniu szkoły jako organizacji • Zwiększenie wrażliwości etycznej i postaw prospołecznych w procesie identyfikacji z rolą za-wodową nauczyciela W części drugiej zajęcia poświęcone są zrozumieniu funkcji wieku szkolnego w cyklu życia i rozwoju czło-wieka. Na plan pierwszy wybija się tu jego funkcja socjalizacyjna. W tym okresie dziecko powinno przy-wiązać się do własnej społeczności i jej kultury. Powinno opanować podstawową wiedzę i nauczyć się stosować ją w konwencjonalny sposób. W sensie psychologicznym oznacza to podporządkowanie wła-snego zachowania i własnych procesów psychicznych obowiązującym w społeczności wzorom funkcjo-nowania. W procesie formowania tożsamości faza ta odpowiedzialna jest przede wszystkim za międzypo-koleniową ciągłość doświadczeń. Kluczowe w tym procesie znaczenie ma rozpoznawanie tzw. niezmienni-ków (stałości zarówno dotyczących rzeczywistości fizycznej jak i społecznej) to znaczy wzorów, reguł i zasad oraz pojęć naukowych z zakresu zróżnicowanych działów nauki. Kluczowe mechanizmy temu służące to: 1. identyfikacja rozumiana jako identyfikowanie czegoś i identyfikowanie się z kimś, 2. uczenie się pod kierunkiem. Ich poprawne i łączne działanie prowadzi w tym wieku do opanowanie przez dziecko roli ucznia. Kompetencja ta pozwala mu radzić sobie z sytuacjami zadaniowymi poprzez poszukiwanie nauczycieli i uczenie się od nich.

Kierunek studiów

kierunek studiów: filologia wschodniosłowiańska specjalność studiów: filologia rosyjska

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień Wykład konwersatoryjny Wykład problemowy Dyskusja Metoda analizy przypadków Uczenie problemowe (Problem-based learning) Demonstracje dźwiękowe i/lub video

Moduł zajęć/przedmiotu prowadzony zdalnie (e-learning)

nie

Poziom przedmiotu

II stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

I rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

brak

Efekty kształcenia

CZĘŚĆ 1
Po zakończeniu modułu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student /ka
Zna i rozumie podstawowe pojęcia w psychologii służące wyjaśnianiu przebiegu procesów intelektualnych, emocjonalno-wolicjonalnych, komunikacyjnych, uczenia się, cele, zadania i metody psychologii oraz możliwości wykorzystania psychologii w szkole
Zna i rozumie normy rozwojowe dotyczące aspektu fizycznego (wzrost, motoryka, seksualność), psychicznego (poznanie, emocje, wola), społecznego (moralność), uwarunkowania różnic indywidualnych w zakresie inteligencji, temperamentu, osobowości i stylu poznawczego, zaburzenia prawidłowego rozwoju (dysharmonie, zaburzenia zachowania, stany psychiczne) charakterystyczne dla poszczególnych okresów w rozwoju: dzieciństwie, adolescencji i wczesnej dorosłości
Potrafi obserwować zachowania społeczne i ich uwarunkowania, analizować i interpretować sytuacje i zdarzenia w praktyce szkolnej w oparciu o wiedzę psychologiczną,
Potrafi obserwować procesy rozwojowe uczniów
Jest gotowy do wykorzystania zdobytej wiedzy psychologicznej do analizy zdarzeń pedagogicznych, krytycznego myślenia o funkcjonowania człowieka w sytuacji szkolnej
Jest gotowy do autorefleksji nad własnym rozwojem zawodowy oraz refleksji na temat roli nauczyciela w procesie nauczania i wychowania uczniów

CZEŚĆ 2
Po zakończeniu modułu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student /ka:
Zna i rozumie mechanizm psychicznej adaptacji dziecka w wieku szkolnym, identyfikuje charakterystyczny dla wieku rodzaj motywacji, mechanizm funkcjonowania osobowości, poznawczego ustosunkowywania się, komunikowania się, uczenia się i różnice indywidulane w tym zakresie oraz możliwe zaburzenia
Rozumie centralne znaczenie w rozwoju dziecka w wieku szkolnym uczenia się pod kierunkiem, uwagi dowolnej, moralności konwencjonalnej, współpracy rówieśniczej, przyczyny nieprawidłowości w przebiegu procesu ich rozwoju oraz późniejsze rozwojowo skutki wynikające z tych nieprawidłowości
Potrafi rozpoznać symptomy prawidłowego i nieprawidłowego przebiegu procesu rozwoju dziecka w wieku szkolnym w obszarze rozwoju osobowości, funkcji intelektualnych, funkcji społeczno-emocjonalnych, wolicjonalnych, moralności, komunikacji i współpracy.
Potrafi dostosować sytuację nauczania przedmiotu do możliwości uczenia się dziecka w wieku szkolnym
Jest gotów do wspierania dziecka w wieku szkolnym w zakresie uczenia się przedmiotowej wiedzy, nabywania umiejętności i kształtowania nastawień
Jest gotów do interweniowania w momencie rozpoznania sytuacji zagrażającej rozwojowi dziecka

Kryteria oceniania

Obecność na 80% zajęć
Egzamin zaliczony w wyniku uzyskania 51% łącznej sumy możliwych do uzyskania punktów

Literatura

CZĘŚĆ 1
Aronson, E. (2006). Psychologia społeczna. Serce i umysł, s. 125-167. (rozdział: Poznanie społeczne. W jaki sposób myślimy o świecie społecznym)
Brzezińska, A. (2003). Dzieci z układu ryzyka. W: A. Brzezińska, S. Jabłoński,, M. Marchow (red.), Ukryte piętno. Zagrożenia rozwoju w okresie dzieciństwa (s. 11-37). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Brzezińska, A. (2004). Społeczna psychologia rozwoju, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s: 19-25, 41-67, 71-97
Ledzińska, M., Czerwińska, E. (2011). Psychologia nauczania. Ujęcie poznawcze. Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN. S. 347-352 (r. Poznawać siebie, zrozumieć innych: uniwersalne cele kształce-nia.)
Tavris, C., Wade, C. (1999). Psychologia. Podejścia oraz koncepcje. Poznań: Zysk i S-ka, s. 25-35
Zimbardo, P., Gerrig, R. (2012). Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo PWN, s. 3-8, 13-23.

CZĘŚĆ 2
Appelt, K. (2005). Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A. Brzezińska (red.). Portrety psy-chologiczne człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. (259-301). Gdańsk: GWP.
Smykowski, B. (2012). Wiek szkolny. W: B. Smykowski. Psychologia kryzysów w kulturowym rozwoju dzieci i młodzieży. (165-172). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Smykowski, B. (2019). Wiek szkolny a poczucie stałości i przewidywalności. W: A. Brzezińska (red.). Kompetencje emocjonalne i społeczne dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Poznań: Wydawnictwo Nau-kowe UAM.
Wiliński, P. (2005). Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać. W: A. Brzezińska (red.). Portrety psychologiczne człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. (303-343). Gdańsk: GWP.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 09-MPPsych1-12 w USOSweb