Leksykologia i leksykografia 09-LIL-JK-11
Jednostka, struktura i rozwój systemu leksykalnego:
Filozoficzne i lingwistyczne podstawy leksykologii. Przedmiot i zakres leksykologii.
Sposoby ujmowania podstawowych elementów systemu leksykalnego - leksykologia a morfologia, frazeologia i paremiologia: wyraz a słowo; wyraz graficzny, ortograficzny, fonologiczny, tekstowy, gramatyczny; wyraz a morfem; wyraz a słowoforma; wyraz a leksem; typy związków frazeologicznych; wyraz a idiom; wyraz a przysłowie.
Struktura i rozwój systemu leksykalnego - leksykologia a etymologia, onomastyka i dialektologia: słownictwo podstawowe a specjalne; ekspresja leksykalna: eufemizmy i wulgaryzmy, deminutiva i augmentativa; elementy rodzime i obce w zasobie leksykalnym; nazwy własne i ich klasyfikacja (antroponimy, toponimy i chrematonimy). Gramatyczna i funkcjonalna klasyfikacja leksemów na przykładzie systemu leksykalnego języka polskiego.
Problem międzyjęzykowej ekwiwalencji systemów leksykalnych.
Elementy semantyki leksykalnej:
Wstępne zagadnienia znaczenia wyrażeń językowych (Locke, Quine, Ogden i Richards, Frege; typy znaczenia wg Leech’a). Teorie pól semantycznych i analiza składnikowa: założenia ogólne, wyróżnianie semów, metody kompletowania pól i granice pól.
Homonimia a polisemia.
Onomazjologia a semazjologia.
Klasyfikacja semantyczna leksemów na przykładzie systemu leksykalnego języka polskiego.
Podstawowe relacje semantyczne (synonimia, hiponimia, meronimia, opozycja): ich cechy, podobieństwa i różnice. Quasi-, pseudo- i para- relacje.
Konfiguracje leksykalne: hierarchie rozgałęzione i nierozgałęzione.
Podstawowe zagadnienia leksykografii:
Leksykologia a leksykografia. Podstawowe metody opracowywania dzieł leksykograficznych. Komputerowe metody wspomagania pracy leksykografa.
Typologie dzieł leksykograficznych: kryteria i klasyfikacje. Cele i użytkownicy a typologia słowników.
Makrostruktura dzieła leksykograficznego: układ i dobór haseł; słowniki alfabetyczne a pojęciowe; słowniki analogiczne i słowniki synonimów jako formy pośrednie między alfabetyczną a pojęciową; homonimia i polisemia a makrostruktura; onomazjologia i semazjologia a makrostruktura; struktura słownika a system odsyłaczy.
Egzemplifikacja: analiza makrostruktury wybranych słowników pojęciowych i słowników synonimów angielskich, francuskich i polskich.
Mikrostruktura dzieła leksykograficznego: wyraz hasłowy i jego formy, kwalifikatory, informacje gramatyczne i poprawnościowe; eksplikacja znaczenia: klasyfikacje definicji leksykograficznych; problem błędnych kół definicyjnych i jednostek niedefiniowalnych; ilustracja materiałowa i jej dobór .
Egzemplifikacja: analiza mikrostruktury wybranych słowników polskich i angielskich; analiza definicji; od mikro- do makrostruktury: analiza konstrukcji słownika metodą ciągów definicyjnych.
Słowniki elektroniczne: słowniki offline i online; baza WordNet jako przykład bazy leksykalnej.
Cele kształcenia
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Efekty kształcenia
Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student:
1. Zna podstawowe poddziedziny językoznawstwa dotyczące leksykalnych aspektów języka i potrafi przyporządkować do nich poszczególne zagadnienia i problemy.
2. Ma podstawową wiedzę na temat jednostek leksykalnych; potrafi wyodrębnić z tekstów mówionych i pisanych różne rodzaje jednostek leksykalnych, klasyfikować je pod względem gramatycznym i funkcjonalnym oraz przyporządkowywać do różnych warstw i podsystemów systemu leksykalnego.
3.Ma podstawową wiedzę na temat semantyki leksykalnej; potrafi analizować i klasyfikować relacje semantyczne między jednostkami leksykalnymi oraz określać typy konfiguracji leksykalnych tworzących strukturę semantyczną poszczególnych części systemu leksykalnego.
4. Zna podstawowe klasyfikacje opracowań leksykograficznych i rozumie zależności między typami słowników a ich makro- i mikrostrukturą.
5. Potrafi dokonać doboru materiału leksykograficznego do realizacji różnych celów teoretycznych i praktycznych.
6. Może czytać ze zrozumieniem i samodzielnie analizować prace z dziedziny leksykologii i leksykografii.
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest: czynny udział w zajęciach, w tym udział oparty na przygotowanym przez studentów materiale, możliwe 2 nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze, końcowa ocena na podstawie wyniku zaliczenia ustnego
Literatura
Podstawowa:
Wybrane problemy z prac:
1. Cruse, A. 2000. Meaning in language. Oxford: University Press.
2. Cruse, A i in. (red.). 2002. Lexicology. An international handbook on the nature and structure of words and vocabularies. Berlin: de Gruyter.
3. Żmigrodzki. P. 2003. Wprowadzenie do leksykografii polskiej. Katowice: Wyd. UŚ.
Dodatkowa:
1. Burkhanov, I. 2010. Lexicography. A dictionary of basic terminology. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
2. Cruse. D.A. 1995. Lexical semantics. Oxford: University Press.
3. Dąbrowska, A. 1994. Eufemizmy współczesnego języka polskiego. Wrocław: Wyd. UW.
4. Hartmann, R.K. (red.). 2006. Lexicography. Critical concepts. London: Routledge.
5. Hudson, R. Word meaning. 1995. London, New York: Routledge.
6. Leech, G. 1987. Semantics. The study of meaning. New Yori: Penguin Books.
7. Miodunka, W. 1989. Podstawy leksykologii i leksykografii. Warszawa: PWN.
8. Piotrowski, T. 1994. Z zagadnień leksykografii. Warszawa: PWN.
9. Polański, K. (red.). 1984. Słownictwo w opisie języka. Katowice: UŚ.
10. Urbańczyk. S. 2000. Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność. Kraków: Biblioteczka Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: