Językoznawstwo ogólne 09-JOZ-KZZI-12
Treści kształcenia:
- Semiotyczne podstawy języka (definicje znaku, typy i funkcje znaku językowego, uniwersalia)
- Metodologiczne podstawy językoznawstwa i zarys historyczny refleksji i nauk o języku oraz powiązania językoznawstwa z innymi naukami; Przegląd paradygmatów badań języka
- Klasyfikacja języków (geograficzna, typologia genetyczna i strukturalna) i ich obecna sytuacja
- Język a pismo i pisma w językach świata (przegląd i porównanie wybranych systemów pisma, typy pisma i konsekwencje jego używania)
- Język jako system, jednostki i działy języka oraz językoznawstwa (synchroniczne a diachroniczne, opisowe i ogólne a porównawcze, empiryczne i stosowane)
- Fonetyka, fonotaktyka, fonologia, prozodia:
-- Typy badań fonetycznych i fonologicznych (fonetyka artykulacyjna, akustyczna, audytywna i dystrybucyjna – fonotaktyka)
-- transkrypcja fonetyczna i fonologiczna IPA
-- budowa aparatu artykulacyjnego
-- definicje głoski i opis cech artykulacyjnych
-- rodzaje dystrybucji głosek i typy opozycji głosek
-- reguły i procesy (zmiany) fonologiczne
-- definicje fonemu i opis systemu fonologicznego
-- rodzaje akcentu i intonacji w różnych językach
-- zastosowania fonetyki w technologii mowy i lingwistyce klinicznej oraz glottodydaktyce
- Morfologia z morfonologią i słowotwórstwem
-- Definicje, typy i klasyfikacje morfemów
-- Morfonologia i alternacje głosek w wyrazach
-- Słowotwórstwo, derywacja słowotwórcza i syntaktyczna oraz budowa wyrazów złożonych
-- Podział wyrazów na części mowy
-- Przegląd kategorii gramatycznych
- Semantyka, leksykologia i leksykografia
-- Rodzaje słowników i sposoby ich tworzenia
-- Definicja znaczenia, znaczniki i wyróżniki
-- Relacje międzywyrazowe, hiponimia, meronimia, synonimia, antonimia, homonimia, homofonia, polisemia i inne
-- Pole leksykalne wyrazu a wyrazy pokrewne
-- Wyrazy treściowe i funkcjonalne
-- Metafora i metonimia
- Składnia
-- Części zdania i sposoby ich klasyfikacji
-- Relacje i związki międzywyrazowe, determinacja, definicja syntagmy
-- Typy fraz i zdań prostych i złożonych
-- Predykacja, temat a remat i datum a novum
-- Modele i miejsce składni we współczesnym językoznawstwie
- Spójność tekstu i typy relacji spójnościowych, koherencja i kohezja
- Pragmatyka i teoria aktów mowy a komunikacja
- Zastosowania językoznawstwa i nauk pokrewnych o języku – podsumowanie wszystkich wykładów
Cele kształcenia
Kierunek studiów
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Efekty kształcenia
- Potrafi zdefiniować znak i wyróżnić jego typy oraz opisać funkcje pełnione przez znaki; zna wybrane uniwersalia językowe
- Potrafi omówić podstawy metodologiczne językoznawstwa i wskazać jego powiązania z innymi naukami
- Potrafi przedstawić klasyfikację typologiczną języków i opisać obecną sytuację języków na świecie, podając odpowiednie dane liczbowe (procenty i proporcje opisujące liczbę języków względem liczby ludności na świecie)
- Potrafi opisywać typy pisma i zna przykłady języków, w których używane są te typy pisma
- Potrafi uzasadnić definicję języka jako systemu i wymienić podstawowe jednostki języka oraz działy językoznawstwa opisujące te jednostki i ich własności; potrafi rozróżnić typy badań językoznawczych
- Potrafi rozróżniać typy badań fonetycznych i fonologicznych i czytać transkrypcję fonetyczną oraz fonologiczną IPA; zna budowę aparatu artykulacyjnego i wyróżnia narządy ważne dla artykulacji poszczególnych dźwięków głosek; używa cech artykulacyjnych do opisu głosek; dobiera odpowiednie wyrazy z głoskami w opozycji fonologicznej i umie opisać typy tych opozycji; rozpoznaje rodzaje dystrybucji głosek; klasyfikuje przykłady procesów fonologicznych; znajduje odpowiednie przykłady akcentu i intonacji i potrafi je klasyfikować; zna zastosowania fonetyki i fonologii
- Potrafi przeprowadzić analizę morfologiczną wyrazu, tj. wydzielić morfemy i opisać ich funkcje, scharakteryzować wybrane kategorie gramatyczne języka oraz opisać kryteria podziałów na części mowy. Znane jest mu pojęcie gramatykalizacji; potrafi podać przykłady gramatykalizacji.
- Potrafi wymienić rodzaje słowników i opisać metody ich tworzenia; zdefiniować znaczenie i wskazać znaczniki i wyróżniki na przyładach; rozróżnić ważniejsze relacje międzywyrazowe; analizować pola leksykalne wyrazów; odróżniać wyrazy autosemantyczne od synsemantycznych; podać i opisać przykłady metafor i metonimi
- Potrafi wskazać w zdaniu podmiot, orzeczenie, dopełnienie i okolicznik, a także grupy składniowe oraz procesy akomodacyjne zachodzące między elementami zdania; odróżnia zdania złożone współrzędnie i podrzędnie oraz ich rodzaje; umie wyróżnić temat i remat zdania.
- Potrafi wskazać elementy zapewniające spójność tekstu, jak np. spójniki, przysłówki, partykuły, wskaźniki dyskursu (ang. discours markers); zna pojęcia anafory i katafory.
- Potrafi wyjaśnić, na czym polega siła illokucyjna wypowiedzi, potrafi określić, czym jest asercja, presupozycja i implikatura zdania; przedstawić przykłady manipulacji językowych w reklamie, tekstach prasowych itp.
- Potrafi wskazać zastosowania wiedzy o języku i jego mechanizmach we współczesnej nauce
Kryteria oceniania
Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zaliczenie pisemne z oceną.
Literatura
Podstawowa:
1. Tabakowska, E. 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków: Universitas,
2. Wierzbicka, A. 1965. O języku dla wszystkich. Warszawa: Wiedza Powszechna.
3. Majewicz, A. 1989. Języki świata i ich klasyfikowanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
4. Bańczerowski, J., Pogonowski, J., Zgółka T. 1982. Wstęp do językoznawstwa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
5. Bünting, K.D., 1989. Wstęp do lingwistyki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
6. Fromkin, V., Rodman, R. 1993. An Introduction to Language, ed. V. Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers.
7. Lewandowska-Tomaszczyk, B. (red.). 1993. Ways to Language. An Introduction to Linguistics. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Rozdz. 4, (s. 69-97), rozdz. 6 (s. 126-153).
8. Ostaszewska, D., Tambor, J. 2002. Fonetyka i fonologia języka polskiego.
Dodatkowa:
1. Polański, K. et al. 1999. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Warszawa: PWN.
2. Asher, R.E. (ed.) 1994. The Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford: Pergamon.
3. Frawley, W.J. International Encyclopedia of Linguistics. Oxford: University Press, 2003.
4. Bussman, H. Routlege Dictionary of Language and Linguistics. London, New York: Routlege.
5. Crystal, D. 1989. The Cambridge Encyclopedia of Language. Cambridge: Cambridge University Press.
6. Crystal, D.A. 1994. Dictionary of Linguistics and Phonetics, 3rd ed. Cambridge Mass.: Cambridge University Press.
7. Strazny, Ph. (ed.). 2005. Encyclopedia of Linguistics. New York, Oxon: Fitzroy Dearborn.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: