Historia literatury rosyjskiej 09-HLR-ROS-ZL-46

Systematyczny kurs historii literatury rosyjskiej, obejmujący okres od lat sześćdziesiątych XIX (rozumianych jako okres literacki) do końca ?Srebrnego wieku? literatury rosyjskiej (połowa lat dwudziestych XX w.) w stopniu uwzględniającym status studiów zawodowych I stopnia. Przedstawione zostaną najważniejsze i najbardziej charakterystyczne zjawiska życia literackiego poszczególnych okresów, decydujące o ich specyfice i odmienności, uzasadniające tym samym periodyzację w ramach przyjętego zakresu czasowego. Biografie i dzieła poszczególnych twórców osadzone będą w kontekście wydarzeń politycznych i społecznych, jak również dominujących zjawisk artystycznych.

1. Charakterystyka lat 60. i 70. Raznoczyńcy i fenomen inteligencji rosyjskiej. Pozytywizm w Rosji. Rozwój czasopism, krytyki literackiej (M. Czernyszewski, M. Dobrolubow) i stylu publicystycznego.
2. Mróz ? czerwony nos M. Niekrasowa. Język utworu. Problem stylizacji. Motywy ludowe (???????), motyw ?muzy? poety w kontekście idei narodnickiej.
3. Obłomow I. Gonczarowa. Kompozycja. Psychologizm. Obłomow jako zbędny człowiek. Znaczenie filozofii Schillera. Sen o Obłomowce w kontekście sporu
okcydentalistów ze słowianofilami. Koncept bohatera niepełnego (w kontekście tytułu, Sztolc). Problem koncepcji M. Dobrolubowa (??? ????? ????????????) i możliwości przewartościowania w kontekście interpretacji dwudziestowiecznych i ekranizacji N. Michałkowa (????????? ???? ?? ????? ????????).
4. Idea poczwiennicka w kontekście sporu okcydentalistów ze słowianofilami.
5. Twórczość Fiodora Dostojewskiego ? poetyka powieści polifonicznej, idea karnawalizacji i karnawału w strukturze dzieła. Istota Dostojewowsko-bachtinowskiego ?słowa dialogowego?. Jurodiwyj i antyzachowanie w rosyjskiej kulturze. Biedni ludzie. Forma gatunkowa utworu. Relacja do szkoły naturalnej. Miejsce psychologizmu. Obraz Petersburga (obiektywizacja i subiektywizacja w kontekście poglądów Bachtina). Stosunek do romantyzmu (Puszkin i Gogol). Zbrodnia i kara. Dialog zachodniej idei z ?żywym życiem? (zachodnie idee filozoficzne i prawosławna teologia) w strukturze utworu. Kategoria sobowtóra.. Pojęcie minus-chwytu. Idiota F. Dostojewskiego. Psychologizm Dostojewskiego. Książę Chrystus-Don Kichot-Obłomow-jurodiwyj. Dostojewowska koncepcja Piękna. Katolicyzm-socjalizm. Pojęcie sytuacji zrymowanej. Bracia Karamazow F. Dostojewskiego. Miejsce ?Legendy o wielkim Inkwizytorze? w strukturze utworu (nawiązanie do szygalewszczyzny i oceny katolicyzmu). Źródła poglądów starca Zosimy i ich relacja do hezychazmu. Twórczość Fiodora Dostojewskiego jako wyraz ogólno rosyjskiego ?dialogu z Zachodem?. Dostojewski w kontekście zachodniej myśli filozoficznej. Wielopłaszczyznowa aktualność spuścizny pisarza w XX i XXI w.
6. Twórczość Lwa Tołstoja. Psychologizm Tołstoja. Pojęcie ?urody życia? i ?dialektyki duszy?. Relacja świadomości i nieświadomości, jako składowych psychologizmu pisarza w Wojnie i pokoju oraz Annie Kareninie. Pojęcie homofonicznego typu powieści. Historiozofia Tołstoja. Tołstoizm i ?myśl ekologiczna? pisarza. Anna Karenina L. Tołstoja. Psychologizm Tołstoja. Pozycja narratora (porównanie z Wojną i pokojem). Sytuacja szlachty po reformie uwłaszczeniowej. Kwestia kobieca. Kategoria tragizmu. ??????????? L. Tołstoja. Tołstoizm w idei utworu. Problem wychowania młodych pokoleń (nawiązanie do Sonaty Kreuzerowskiej). Rozwój psychologizmu pisarza. Artystyczno-biograficzne wcielenie folklorowej kategorii ?uchoda?. Wielka powieść rosyjska jako fenomen wewnętrznej przemiany w komplementarnej opozycji.
7. Historia jednego miasta M. Sałtykowa-Szczedrina (na podstawie fragmentów wskazanych przez prowadzącego zajęcia). Stylistyka utworu. Rodzaje nawiązań do innych tekstów kultury. Funkcjonowanie historyzmu i satyry. Mechanizmy groteski.
8. Burza A. Ostrowskiego. Nowatorstwo utworu w kontekście praktyki teatralnej epoki. Bohaterka utworu i problem tragizmu. Symbolika tytułu. Recepcja utworu.
9. Ikonologia Mikołaja Leskowa na podstawie utworu Anioł z pieczęcią (????????????? ?????). Funkcja ikony w artystycznym świecie Leskowa i Dostojewskiego. Nowelistyka Leskowa. Skaz i problem stylizacji w kontekście wymowy utworów. ??????????? Leskowa.
10. Schopenhaueryzm w literaturze rosyjskiej (Turgieniew, Fet, Tołstoj, ?Srebrny wiek?)
11. Literatura lat 80. i specyfika epoki na tle XIX w. Naturalizm w literaturze rosyjskiej.
12. Twórczość A. Czechowa. Nowelistyka: stosunek do tradycji, specyfika humoru, typowość a przypadkowość. Sala nr 6 ? od studium psychologicznego do uogólnienia. Relacja do tołstoizmu. Dramaturgia Czechowa w kontekście Wielkiej Reformy Teatralnej. ?Nowa forma? dramatu (typ konfliktu, specyfika dialogu ? milczenia, kompozycja, codzienność i symbol) na podstawie dramatów Mewa i Trzy siostry. Rola Mainigeńczyków i K. Stanisławskiego w recepcji dramaturgii Czechowa.
13. Twórczość M. Gorkiego. Nowelistyka: tradycja i nowatorstwo. Stosunek do Tołstoja i Czechowa. Charakterystyczny typ bohatera (bosiak) ? światopogląd i język. Na dnie Gorkiego. Forma dramatu. Typy bohaterów. Od aktualnej problematyki socjalnej ido filozoficzno-etycznego uogólnienia.
14. Symbolizm, akmeizm, futuryzm ? ogólna charakterystyka, manifesty, analiza przykładowych utworów.
15. ?????? ??? F. Sołoguba. Elementy naturalizmu i symbolizmu w strukturze utworu. Psychologizm Sołoguba. ?Pieredonowszczyzna? jako zjawisko społeczno-obyczajowe i filozoficzne.
16. ?????????? (??????????) A. Błoka. Symbolistyczna forma lirycznego dramatu-misterium w kontekście rosyjskiej tradycji i komedii dell?arte. Świadomość kategorii widza wobec założeń Wielkiej Reformy Teatralnej. Dwunastu wobec ówczesnej sytuacji politycznej i prądów ideologiczno-artystycznych.
17. Petersburg A. Biełego. Język utworu. Żywioł apolliński i dionizyjski. Idea panmongolizmu. Rozbicie osobowości a forma utworu. Psychologizm a ekspresja symbolu wobec symbolistycznej harmonii. Przemiana Mikołaja Ableuchowa: od maski do rosyjskiego siewcy. Ezoteryka wobec zracjonalizowanej machiny administracyjnej. Funkcjonowanie powieści w kontekście ?tekstu peterburskiego?, rola symbolu. Teurgia. ?Esej hermeneutyczny? Biełego i autointerpretacja.
18. Misterium Buffo, Obłok w spodniach W. Majakowskiego. Twórczość poety w kontekście założeń futuryzmu. Rola metafory i groteski w artystycznym obrazowaniu.
19. Twórczość Iwana Bunina. Wieś I. Bunina. Obraz wsi rosyjskiej na tle tradycji (słowianofilskiej i narodnickiej). Dwoistość motywacji rosyjskiego charakteru. Rola przyrody. Typ psychologizmu. Historiozofia pisarza. Stosunek do rosyjskiej tradycji i miejsce pamięci w idei utworów Noblisty. Koncepcja miłości w późniejszej fazie twórczości. Nawiązania do duchowości Wschodu w konteście tendencji epoki. Obraz miłości w nowelistyce Bunina na podstawie noweli Udar słoneczny i Lekki oddech. Wartość mgnienia w tragicznym nie-spełnieniu.
20. Twórczość Leonida Andrejewa. Miejsce ekspresjonizmu w rosyjskiej kulturze. Życie człowieka. Poetyka dramatu symbolistyczno-ekspresjonistycznego. Groteska i uogólnienie jako sposób filozofowania.