Gramatyka współczesnego języka ukraińskiego 09-GWJUA-15

Fonetyka:
• Fonetyka jako dyscyplina językoznawcza. System fonetyczny języka ukraińskiego
• Podział procesu mówienia na frazy, syntagmy, takty, sylaby, dźwięki
• Charakterystyka dźwięków: aspekt fizyczny, fizjologiczny i językowy. Klasyfikacja samogłosek. Wymiany samogłoskowe w sylabach akcentowanych i nieakcentowanych. Klasyfikacja spółgłosek. Funkcja spółgłosek w procesie mówienia. Typy fonetycznych przeobrażeń dźwięków: pozycyjne (fonetyczne), historyczne.
• Sylaba, rodzaje sylab. Akcent, jego typy oraz funkcje.
• Transkrypcja fonetyczna. Podstawowe zasady zapisu fonetycznego.

Fonologia:
• Fonologia jako dyscyplina językoznawcza. Fonem: jego warianty pozycyjne. Funkcja fonemu. Podstawowe cechy fonemu. System samogłoskowy i spółgłoskowy fonemów języka ukraińskiego. Zasady transkrypcji ukraińskiej. Związek pomiędzy fonemem a dźwiękiem.

Ortoepia:
• Ortoepia jako dyscyplina językoznawcza, której zadaniem jest określanie właściwej wymowy (literackiej). Normy ortoepiczne oraz ich związek z systemem fonetycznym oraz gramatycznym języka ukraińskiego. Podstawowe zasady systemu fonologicznego języka ukraińskiego.
Grafika, Ortografia:
• Grafika jako: a) zbiór znaków (litery alfabetu, apostrof, akcent, znaki interpunkcyjne, cyfry, skrócenia wyrazów, wyróżniki czcionkowe); b) system zależności pomiędzy literami a dźwiękami; c) dziedzina językoznawcza, która określa podstawowe znaczenie dźwiękowe poszczególnych liter. Współczesny alfabet ukraiński.
• Pojęcie ortografii. Ujednolicenie systemu ortografii ukraińskiej. Główne zasady ortografii ukraińskiej: fonetyczne, morfologiczne, historyczne, różnicujące.

Morfemika, Slowotwórstwo:
• Morfemika, jej specyfika oraz zadania. Morfem oraz powiązane z nim elementy inwariantne. Klasyfikacja morfemów pod względem ich pochodzenia. Morfemy słowotwórcze, formotwórcze i słowotwórcze. Budowa morfemowa wyrazów. Wpływ funkcji wyrazu na zmiany w budowie wyrazów. Analiza morfemowa wyrazów. Przeobrażenia historyczne w strukturze wyrazów. Etymologia oraz jej funkcje. Analiza etymologiczna.
• Słowotwórstwo jako dyscyplina językoznawcza, jej zadania. Pojęcie tematu słowotwórczego oraz tematu wtórnego. Gniazdo słowotwórcze. Szereg słowotwórczy. Złożony charakter słowotwórstwa ukraińskiego. Afiksy słowotwórcze. Środki słowotwórcze, znaczenie słowotwórcze oraz typy słowotwórcze.
• Sposoby tworzenia wyrazów w języku ukraińskim: morfologiczny (oraz jego rodzaje), niemorfologiczny (derywacja morfologiczno-syntaktyczna), derywacja leksykalno-syntaktyczna, neosemantyzacja). Analiza słowotwórcza wyrazów.

Leksykologia:
• Leksykologia jako dział nauki o języku. Jej zadania oraz funkcje.
• Wyraz jako podstawowa jednostka języka. Znaczenie leksykalne wyrazu oraz jego forma. Wyraz oraz pojęcie. Podstawowe rodzaje znaczeń leksykalnych. Wyrazy jednoznaczne oraz wieloznaczne. Znaczenie realne (dosłowne) i przenośne (metafora i metonimia). Zmiany w znaczeniu leksykalnym wyrazów.
• Leksyka jako system wzajemnie powiązanych jednostek. Jej cechy charakterystyczne. Związki paradygmatyczne w systemie leksykalnym. Homonimy. Homonimia międzyjęzykowa. Klasyfikacja homonimów. Paronimy. Synonimy. Antonimy. Funkcje stylistyczne homonimów, paronimów, synonimów, antonimów.
• Leksyka języka ukraińskiego ze względu na jej pochodzenie. Leksyka rodzima. Leksyka obcego pochodzenia. Zapożyczenia z języków słowiańskich. Zapożyczenia z języka greckiego oraz łaciny. Zapożyczenia z języków zachodnich. Zjawisko puryzmu. Leksyka międzynarodowa.
• Leksyka języka ukraińskiego z punktu widzenia zakresu jej użycia. Dialektyzmy terytorialne oraz społeczne. Wyrazy przestarzałe i neologizmy.
• Zróżnicowanie leksyki ze względu na style. Leksyka o zabarwieniu ekspresywnym. Eufemizmy. Leksyka terminologiczna.

Frazeologia:
• Frazeologia jako dziedzina językoznawcza. Wąskie i szerokie rozumienie przedmiotu frazeologii. Semantyczna klasyfikacja związków frazeologicznych (zrosty frazeologiczne, jedności, połączenia, wyrażenia). Zjawisko polisemii, synonimii i antonimii w systemie frazeologicznym. Związki frazeologiczne ze względu na pochodzenie. Wykorzystywanie związków frazeologicznych oraz rodzaje ich transformacji stylistycznych.

Leksykografia:
• Leksykografia jako samodzielny dział nauki o języku. Rodzaje słowników.

Cele kształcenia

wprowadzenie i zapoznanie z cechami charakterystycznymi systemu gramatycznego współczesnego języka ukraińskiego oraz specyfiką jego funkcjonowania w obecnych realiach językowych przekazanie wiedzy o zasadach funkcjonowania poszczególnych zjawisk fonetycznych oraz przygotowanie do właściwego przeprowadzania analizy fonetycznej zapoznanie z normami ortoepicznymi oraz systemem fonologicznym języka ukraińskiego; nabycie umiejętności rozpoznawania i charakterystyki zasad ortografii ukraińskiej umiejętność klasyfikacji morfemów oraz przygotowanie do właściwego przeprowadzania analizy morfemowej i etymologicznej zapoznanie ze słowotwórstwem języka ukraińskiego oraz przygotowanie do przeprowadzania prawidłowej analizy słowotwórczej wyrobienie umiejętności definiowania oraz rozpoznawania rodzajów znaczeń leksykalnych przekazanie wiedzy o związkach paradygmatycznych w systemie leksykalnym rozwijanie umiejętności klasyfikacji leksyki ze względu na jej pochodzenie, zakres użycia oraz styl zapoznanie z frazeologią jako dziedziną językoznawczą oraz wyrobienie umiejętności klasyfikacji frazeologizmów wprowadzenie oraz zapoznanie z leksykografią języka ukraińskiego utrwalenie umiejętności korzystania z opracowań naukowych i źródeł bibliograficznych rozwijanie umiejętności komunikacji i pracy w grupie oraz właściwej postawy i odpowiedzialnego stosunku do zajęć

Kierunek studiów

kierunek studiów: filologia wschodniosłowiańska specjalności studiów: - filologia ukraińska - filologia ukraińska z filologią angielską - filologia rosyjska z filologią ukraińską

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień Wykład konwersatoryjny Dyskusja Metoda ćwiczeniowa Praca w grupach

Moduł zajęć/przedmiotu prowadzony zdalnie (e-learning)

nie

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

I rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

ogólna (podstawowa) wiedza językowa, w szczególności z zakresu fonetyki, słowotwórstwa, leksykologii i leksykografii języka ukraińskiego.

Efekty kształcenia

Po zakończeniu modułu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student /-ka:
rozumie i prawidłowo stosuje podstawowe terminy z gramatyki języka ukraińskiego
dokonuje klasyfikacji i charakterystyki dźwięków ze szczególnym uwzględnieniem spółgłosek oraz samogłosek
rozpoznaje zmiany fonetyczne w wyrazach
poprawnie zapisuje wyrazy w transkrypcji fonetycznej
zna normy ortoepiczne oraz podstawowe zasady systemu fonologicznego języka ukraińskiego
zna i charakteryzuje główne zasady ortografii ukraińskiej
prawidłowo wyznacza strukturę oraz dokonuje analizy morfemowej wyrazów
rozpoznaje modele słowotwórcze oraz dokonuje analizy słowotwórczej
definiuje znaczenie leksykalne oraz analizuje różne typy związków paradygmatycznych w systemie leksykalnym
dokonuje klasyfikacji leksyki języka ukraińskiego ze względu na jej pochodzenie, zakres użycia oraz styl
dokonuje klasyfikacji semantycznej frazeologizmów
korzysta ze źródeł bibliograficznych w języku polskim i ukraińskim

Kryteria oceniania

Podstawowe kryteria:
- obecność na zajęciach,
- aktywny udział i zaangażowanie w trakcie zajęć,
- przygotowanie do zajęć (wykonywanie zadań domowych, opracowywanie zadanych treści i zagadnień),
- znajomość zalecanej literatury przedmiotu,
- pozytywne oceny z testów i kolokwiów (student ma prawo do poprawy ocen z testów)
- zaliczenie kolokwium semestralnego.

Kryteria oceniania / ocena wg skali stosowanej na UAM:

bardzo dobry (bdb; 5,0):
kryterium ilościowe: przynajmniej 96%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały w pełni osiągnięte. Dopuszczalne są pojedyncze nieścisłości, które nie mają istotnego znaczenia dla osiągnięcia ocenianego /-ych efektu /-ów uczenia się określonych dla przedmiotu/modułu

dobry plus (+db; 4,5)
kryterium ilościowe: przynajmniej 91% i mniej niż 96%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z nielicznymi błędami, o małym znaczeniu merytorycznym.

dobry (db; 4,0)
kryterium ilościowe: przynajmniej 81% i mniej niż 91%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z szeregiem niezbyt poważnych błędów lub/i pojedynczymi niedociągnięciami.

dostateczny plus (+dst; 3,5)
kryterium ilościowe: przynajmniej 73% i mniej niż 81%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z istotnymi błędami i/lub brakami.

dostateczny (dst; 3,0)
kryterium ilościowe: przynajmniej 61% i mniej niż 73%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z poważnymi błędami i/lub brakami (tj. minimalny akceptowalny poziom osiągnięcia efektów uczenia się)

niedostateczny (ndst; 2,0)
kryterium ilościowe: poniżej 61%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się nie zostały osiągnięte

Literatura

Zalecana literatura:

Бондар О. І., Карпенко Ю. О., Микитин-Дружинець М. Л., Сучасна українська мова: Фонетика. Фонологія. Орфоепія. Графіка. Орфографія. Лексикологія. Лексикографія, Київ 2006.
Василенко В., Українська мова. Поглиблений практичний курс, Poznań 2001.
Карпенко Ю.О., Фонетика і фонологія сучасної української мови, Одеса 1996.
Микитюк О., Сучасна українська мова: самобутність, система, норма, навч. посібник, Львів 2012.
Тоцька Н., Сучасна українська мова. Фонетика. Орфоепія. Графіка та орфографія: посібник, Київ 1995.
Український правопис, вид. 4-е, Київ 1996 (та всі подальші видання).
Zienkiewicz-Tomanek B., Gramatyka współczesnego języka ukraińskiego. Fonetyka. Słowotwórstwo. Leksykologia. Leksykografia, Kraków 2009.
Kosmeda T., Czetyrba M., Erdeli O., Małecki Ł., Osipowa T., Ukraińska frazeologia: teoria, ćwiczenia, testy słownik (dla studentów filologii ukraińskiej), pod red. nauk. T. Kosmedy, Poznań 2011.
Kosmeda T., Małecki Ł., Ortografia języka ukraińskiego: teoria, ćwiczenia, testy, słownik (dla studentów filologii ukraińskiej), pod red. nauk. T. Kosmedy, Poznań 2012.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

Горпинич В., Будова слова і словотвір, Київ 1977.
Медведєв Ф., Українська фразеологія. Чому ми так говоримо, Харків 1977.
Скрипник Л., Фразеологія української мови, Київ 1973.
Словотвір сучасної української літературної мови, Київ 1979.
Практичний курс української мови (для польських студентів-україністів першого року навчання: рівень А1-А1+); заг. ред. і передмова проф. Т. Космеди; уклад.: М. Абузарова, А. Горнятко Шумилович, І. Кочан, Р. Купідура, М. Четирба (з компакт-диском), Познань 2015.
Łesiów M., Szkolna gramatyka języka ukraińskiego, Lublin 1996.

SŁOWNIKI

Алексєєнко М., Горнятко-Шумилович А., Українсько-польський словник лінгвістичних термінів, Szczecin 2005.
Алексійчук О., Практичний польсько-український словник, Краків 2004.
Бибик С. П., Сюта Г. М., Словник іншомовних слів: тлумачення, словотворення та слововживання, Київ 2006.
Бурячок А., Л. Паламарчук, В. Русанівський, Н. Тоцька, Довідник з українського правопису, Київ 1984.
Великий тлумачний словник сучасної української мови, К.;Ірпінь 2001.
Волощак М., Неправильно-правильно: довідник з українського слововживання, Київ 2014.
Головащук С., Словник-довідник з правопису та слововживання, Київ 1989.
Гриджук О. Є., Подвійне наголошування: словник-довідник, Львів 2013.
Гринчишин Д., Сербенська О., Словник паронімів української мови, Київ 2008..
Гуменюк Т. П., Кичигін С. О., Зрозумій мене, тлумачний словник української мови, Київ 2003.
Загнітко А. П., Данилюк І. Г., Ситар Г. В., Щукіна І. А., Словник українських прийменників, Донецьк 2007.
Кононенко І., Співак О., Українсько-польський словник міжмовних омонімів і паронімів, Київ 2008.
Деркач П., Короткий словник синонімів української мови, вид. 2-е, Львів-Харків-Париж 1993.
Караванський С., Практичний словник синонімів української мови, Київ 1995.
Космеда Т., Гоменюк О., Осіпова Т., Короткий українсько-польський словник усталених виразів: еквіваленти слова, фразеологизми, прислів'я та приказки, Дрогобич 2017.
Лозова Н. Є., Фридрак В. Б., Дзвона чи дзвону? –а (-я) чи –у(-ю) в родовому відмінку, Словник-довідник, Київ 2007.
Морфемний словник, укл. Л. Полюга, Київ 1983.
Навчальний правописний словник української мови, Харків 1997.
Орфографічний словник сучасної української мови, Донецьк 2005.
Орфоепічний словник української мови, у 2-х т., Київ 2001–2003.
Паночко М., Словник-довідник слів з літерою ґ, Львів 1999.
Перебийніс В., Частотні словники та їх використання, Київ 1985.
Полюга Л. М., Повний словник антонімів української мови, Київ 2008.
Полюга Л., Словник антонімів української мови, Київ 2007.
Полюга Л. М., Словник українських синонімів і антонімів, Київ 2007.
Полюга Л., Словник українських морфем, Львів 2003.
Польсько-український, українсько-польський словник, за ред. В. Т. Бусела, Київ 2004.
Скрипник Л., Н. Дзятківська, Власні імена людей. Словник-довідник, Київ1986.
Словник іншомовних слів, Київ 2000.
Словник української мови, в 11 т., Київ 1970–1980.
Ставицька Л., Український жаргон: словник, Київ 2005.
Словник фразеологізмів української мови, за ред. В. О. Винника, Київ 2008.
Українська мова: словник-довідник, за ред. А. П. Загнітка та ін., Донецьк 1998.
Bednarz М., Polsko-ukraińska homonimia językowa, Opole 2002.
Kononenko І., Mytnik І., Wasiak Е., Słownik tematyczny polsko-ukraiński, Warszawa 2010.
Фразеологічний словник української мови, у 2 т., уклад. В. Білоноженко, В. Винник, І. Гнатюк та ін., Київ 1999.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 09-GWJUA-15 w USOSweb