Gramatyka współczesnego języka rosyjskiego 09-GWJR-ZL-15

Przedmiot fonetyki. Pojęcie systemu w fonetyce. Podstawowe jednostki fonetyczne. Jednostki segmentalne i supersegmentalne, zasada ich rozróżniania.
Akustyczna klasyfikacja dźwięków mowy oraz ich artykulacyjna charakterystyka. Narządy mowy i ich praca artykulacyjna.
System samogłosek rosyjskich. Samogłoski pod akcentem i w pozycji nieakcentowanej. Zjawisko redukcji jakościowej i ilościowej samogłosek nieakcentowanych.
System spółgłosek rosyjskich. Spółgłoski twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne.
Podział wyrazu fonetycznego na sylaby. Sylaby otwarte i zamknięte.
Charakterystyka akcentu rosyjskiego. Rodzaje akcentu rosyjskiego.
Transkrypcja fonetyczna. Podstawowe zasady ortoepiczne.
Pojęcie morfu i morfemu. Typy morfemów. Podzielność wyrazu a pochodność. Wyrazy podzielne i niepodzielne słowotwórczo. Podstawa słowotwórcza.
Motywacja. Sposoby tworzenia wyrazów w słowotwórstwie współczesnego języka rosyjskiego.
Typ słowotwórczy. Gniazdo derywacyjne. Para słowotwórcza.
Sposoby słowotwórcze poszczególnych części mowy: rzeczowników, przymiotników czasowników i przysłówków.
Leksyka języka rosyjskiego jako system. Paradygmatyczne związki wyrazów w systemie leksykalnym.
Wyraz jako jedność formy i treści. Znaczenie leksykalne wyrazu (typy znaczeń). Struktura znaczeniowa wyrazu. Wieloznaczność wyrazu.
Nacechowanie ekspresywne, emocjonalne i stylistyczne wyrazu. Podstawowe style języka rosyjskiego.
Charakterystyka leksyki rosyjskiej z punktu widzenia jej pochodzenia. Leksyka ogólnie używana i ograniczona w użyciu. Aktywny i pasywny zasób wyrazów współczesnego języka rosyjskiego.
Frazeologia rosyjska. Typologia frazeologizmów współczesnego języka rosyjskiego.

Cele kształcenia

1. Wprowadzenie i zapoznanie z podstawową terminologią z zakresu fonetyki i fonologii rosyjskiej, wskazanie na różnice między dźwiękiem a literą, pojęcie fonemu. 2. Przekazanie wiedzy z zakresu struktury fonetycznej języka rosyjskiego, szczególnie w zakresie klasyfikacji, użycia, miejsca oraz sposobu artykulacji samogłosek i spółgłosek. 3. Wyrobienie umiejętności stosowania w mowie zasad asymilacji i dysymilacji fonetycznej, uproszczeń grup spółgłoskowych, podziału na sylaby. 4. Zapoznanie i utrwalenie zasad akcentu rosyjskiego (w porównaniu z językiem polskim). 5. Wyrobienie nawyku stosowania redukcji jakościowej i ilościowej samogłosek w sylabach nieakcentowanych; transkrypcja fonetyczna i transliteracja. 6. Wprowadzenie i zapoznanie z podstawową terminologią z zakresu morfemiki i derywatologii rosyjskiej, pojęciem morfemu i klasyfikacją morfemów oraz tematów słowotwórczych. 7. Wyrobienie umiejętności wydzielania poszczególnych elementów znaczących wyrazu , analiza morfemowa wyrazów. 8. Rozwijanie umiejętności rozróżniania i analizowania typów i sposobów słowotwórczych. 9. Wprowadzenie i zapoznanie z podstawową terminologią rosyjskiego systemu leksykalnego oraz przedstawienie relacji syntagmatycznych i paradygmatycznych w leksyce. 10. Zapoznanie i pogłębienie wiedzy z zakresu pochodzenia leksyki rosyjskiej. 11. Wdrożenie i utrwalenie relacji międzywyrazowych we współczesnej leksyce rosyjskiej. 12. Opanowanie i umiejętność charakterystyki tekstu z punktu widzenia funkcjonalnej stylistyki języka rosyjskiego. 13. Zapoznanie z podstawowymi źródłami leksykografii rosyjskiej. 14. Rozwijanie umiejętności pracy w grupie przy opracowywaniu prac semestralnych lub rocznych. 15. Rozwijanie umiejętności opracowania zagadnień językoznawczych (naukowych) i wyciągania wniosków z tych opracowań.

Kierunek studiów

kierunek studiów: filologia wschodniosłowiańska specjalność studiów: filologia rosyjska (studia niestacjonarne)

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

wykład konwersatoryjny dyskusja

Moduł zajęć/przedmiotu prowadzony zdalnie (e-learning)

nie

Poziom przedmiotu

I stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

I rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Ogólna (podstawowa) wiedza językowa, w szczególności z zakresu fonetyki, słowotwórstwa, leksykologii i morfologii języka polskiego i rosyjskiego.

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student:
- prawidłowo odróżnia dźwięki od ich zapisów graficznych (liter);
- rozumie i stosuje podstawowe terminy z zakresu fonetyki, fonologii, morfemiki, słowotwórstwa oraz leksykologii; rozróżnia i określa poszczególne rodzaje jednostek gramatycznych; potrafi ujawnić ich właściwości formalne i funkcyjne;
- zna miejsce, sposób powstawania i prawidłowo artykułuje poszczególne dźwięki oraz stosuje w praktyce zasady upodobnienia (asymilacji) i redukcji (jakościowej i ilościowej) dźwięków. Potrafi dzielić wyrazy na sylaby;
- prawidłowo akcentuje wyrazy oraz zna zasady rosyjskiego akcentu wyrazowego. Potrafi wykonać zapis fonetyczny (transkrypcję) tekstu rosyjskiego;
- rozumie zjawiska językowe zachodzące w rosyjskim słowotwórstwie oraz posiada umiejętność przeprowadzenia analizy morfemowej i słowotwórczej; potrafi wyodrębnić w wyrazie podstawę słowotwórczą i określić jej rodzaj; potrafi określić wyrazy podzielne i niepodzielne słowotwórczo;
- swobodnie porusza się w hierarchicznym systemie słowotwórstwa synchronicznego: rozumie pojęcie pary słowotwórczej, paradygmatu słowotwórczego, gniazda słowotwórczego i typu słowotwórczego oraz sposobu słowotwórczego;
- posiada wiedzę o aktywnych procesach zachodzących w słowotwórstwie poszczególnych części mowy: rzeczowników, przymiotników, czasowników i przysłówków;
- posiada wiedzę o leksyce języka rosyjskiego jako systemie, o związkach wyrazów w systemie leksykalnym współczesnego języka rosyjskiego. Potrafi określić znaczenie leksykalne oraz typy znaczeń leksykalnych wyrazu;
- potrafi odróżnić i scharakteryzować leksykę ogólnie używaną i ograniczoną w użyciu oraz ocenić aktywny i pasywny zasób wyrazów we współczesnym języku rosyjskim;
- posiada podstawową wiedzę o frazeologii rosyjskiej jako odrębnej dyscyplinie językoznawczej. Umie rozróżniać zasadnicze typy frazeologizmów;
- posiada umiejętność klasyfikowania oraz tworzenia par (szeregów) antonimicznych, synonimicznych, homonimicznych i paronimicznych
Potrafi wyróżnić w wyrazach nacechowanie ekspresywne, emocjonalne i stylistyczne;
- potrafi korzystać ze źródeł leksykograficznych przy opracowywaniu określonych zagadnień językoznawczych
Stosuje zdobytą wiedzę z zakresu fonetyki, słowotwórstwa i leksykologii rosyjskiej w przygotowaniu referatów rocznych lub semestralnych.

Kryteria oceniania

Podstawowe kryteria:
- obecność na zajęciach,
- aktywny udział i zaangażowanie w trakcie zajęć,
- znajomość zalecanej literatury przedmiotu,
- pozytywne oceny z testów i kolokwiów (student ma prawo do poprawy ocen z testów)

Kryteria oceniania / ocena wg skali stosowanej na UAM:

bardzo dobry (bdb; 5,0):
kryterium ilościowe: przynajmniej 96%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały w pełni osiągnięte. Dopuszczalne są pojedyncze nieścisłości, które nie mają istotnego znaczenia dla osiągnięcia ocenianego /-ych efektu /-ów uczenia się określonych dla przedmiotu/modułu

dobry plus (+db; 4,5)
kryterium ilościowe: przynajmniej 91% i mniej niż 96%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z nielicznymi błędami, o małym znaczeniu merytorycznym.

dobry (db; 4,0)
kryterium ilościowe: przynajmniej 81% i mniej niż 91%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z szeregiem niezbyt poważnych błędów lub/i pojedynczymi niedociągnięciami.

dostateczny plus (+dst; 3,5)
kryterium ilościowe: przynajmniej 73% i mniej niż 81%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z istotnymi błędami i/lub brakami.

dostateczny (dst; 3,0)
kryterium ilościowe: przynajmniej 61% i mniej niż 73%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się zostały osiągnięte z poważnymi błędami i/lub brakami (tj. minimalny akceptowalny poziom osiągnięcia efektów uczenia się)

niedostateczny (ndst; 2,0)
kryterium ilościowe: poniżej 61%
kryterium jakościowe: zakładane efekty uczenia się nie zostały osiągnięte

Literatura

Zalecany wykaz literatury (DO WYBORU, do wykorzystania podczas przygotowania do zajęć, egzaminu, zaliczenia). Większa część literatury proponowana jest przede wszystkim studentom z zaawansowaną znajomością języka rosyjskiego:

S. Grzybowski, Podstawy fonetyki rosyjskiej dla Polaków, Warszawa 1983.
Gramatyka współczesnego języka rosyjskiego, pod red. A. Bartoszewicza i J. Wawrzyńczyka, cz. 1-4, warszawa 1986-1987.
S. Grzybowski, Zarys fonetyki opisowej języka rosyjskiego (wraz z ćwiczeniami), Toruń 2007.
A. Mirowicz, Gramatyka opisowa języka rosyjskiego, cz. 1, Warszawa 1975.
M. Olechnowicz, Akcent rosyjski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1977.
E. Bałałykina, A. Bartoszewicz, G. Nikołajew, Słowotwórstwo rosyjskie dla Polaków,Warszawa 1987.
L. Jochym-Kuszlikowa, E. Kossakowska, Zarys słowotwórstwa rosyjskiego dla Polaków, Warszawa 1990.
Н.А. Николина, Словообразование современного русского языка, Москва 2005.
Cz. Lachur, Współczesny język rosyjski. System gramatyczny, (z ćwiczeniami), Opole 1998.
Л.Л. Касаткин, Современный русский язык. Фонетика, Москва 2006.
Р. И. Аванесов, Русское литературное произношение, Москва 1984.
Е.А. Земская, Современный русский язык. Словообразование, Москва 2006 (lub 1973, 2005).
Е.А. Земская, Словообразование как деятельность, Москва 1992.
В.Н. Немченко, Современный русский язык. Словообразование, Москва 1984.
Русская разговорная речь, ответ. ред. Е.А. Земская, Москва 1973.
Н.М. Шанский, Очерки по русскому словообразованию, Москва 2005 (lub 1968).
Г.А. Николаев, Лекции по русскому словообразованию, Казань 2009.
З.А. Потиха, Современное русское словообразование, Москва 1970.
Н.М. Шанский, Лексикология современного русского языка, Москва 2007 (lub 1964, 1972).
Э.В. Кузнецова, Лексикология русского языка, Москва 1989.
М.И. Фомина, Современный русский язык. Лексикология, Москва 1983 (lub 1978).
Cовременный русский язык. Теория. Анализ языковых единиц, ч. I, II, под ред. Е.И. Дибровой, Москва 2008.
Д.Н. Шмелев, Современный русский язык. Лексика, Москва 1977.
В.П. Жуков, А.В. Жуков, Русская фразеология, Москва 2006 (lub 1986).
А.И. Молотков, Основы фразеологии русского языка, Ленинград 1977.
Н.М. Шанский, Фразеология современного русского языка, Москва 1985.
Н.М. Шанский, Русский язык. Лексика. Словообразование, Москва 1975.
Русская грамматика, под ред. Н.Ю. Шведовой, т. 1, Москва 1980.
Краткая русская грамматика, под ред. Н.Ю. Шведовой и В.В. Лопатина, Москва 1989.
М.И. Матусевич, Современный русский язык. Фонетика, Москва 1976.
Л.В. Николенко, Лексикология и фразеология современного русского языка, Москва 2005.
Краткий справочник по современному русскому языку, под ред. П.А. Леканта, Москва 1995.
В.Д. Лютикова, Русский язык. Нормы произношения и ударения, Москва 2009.
В.В. Дубичинский, Лексикография русского языка, Москва 2009.
Лексикология, под ред. Е.И. Зиновьевой, Москва 2006.
Л.С. Филиппова, Современный русский язык. Морфемика. Словообразование, Москва 2009.
Н.М. Шанский, Лексикология современного русского языка, Москва 2007.
В.В. Виноградов, Русский язык (грамматическое учение о слове), Москва 1986.
З.А. Потиха, Как сделаны слова в русском языке (Справочник служебных морфем), Ленинград 1974.
В.Н. Мусатов, Русский язык. Морфемика. Морфонология. Словообразование, Москва 2010.
А.Я. Шайкевич, Введение в лингвистику, Москва 2005.
Основные понятия морфемики, словообразования и морфологии, сост. С.Н. Виноградов, Нижний Новгород 2006.
Современный русский литературный язык, под ред. В.Г. Костомарова, В.И. Максимова, Москва 2010.
Современный русский язык, под ред. В.А. Белошапковой, Москва 1997.
Л.Л. Касаткин, Е.В. Клобуков, П.А. Лекант, Краткий справочник по современному русскому языку, Москва 1995.
Русский язык. Энциклопедия, под ред. Ю.Н. Караулова, Москва 1997.
Языкознание. Большой энциклопедический словарь, ред. В.Н. Ярцева, Москва 2000.
Современный русский язык, под ред. Д.Э. Розенталя, ч. 1, Москва 1979.
Czasopisma językoznawcze: „Poradnik Językowy”, „Русская речь”, „Русский язык в школе”, „Вопросы языкознания”, „Филологические науки”, „Русский язык за рубежом”, „Русское слово”.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 09-GWJR-ZL-15 w USOSweb