Gramatyka opisowa języka ukraińskiego 09-GOJUA-15

Fonetyka:
• Fonetyka jako dyscyplina językoznawcza. System fonetyczny języka ukraińskiego
• Podział procesu mówienia na frazy, syntagmy, takty, sylaby, dźwięki
• Charakterystyka dźwięków: aspekt fizyczny, fizjologiczny i językowy. Klasyfikacja samogłosek. Wymiany samogłoskowe w sylabach akcentowanych i nieakcentowanych. Klasyfikacja spółgłosek. Funkcja spółgłosek w procesie mówienia. Typy fonetycznych przeobrażeń dźwięków: pozycyjne (fonetyczne), historyczne.
• Sylaba, rodzaje sylab. Akcent, jego typy oraz funkcje.
• Transkrypcja fonetyczna. Podstawowe zasady zapisu fonetycznego.
Fonologia:
• Fonologia jako dyscyplina językoznawcza. Fonem: jego warianty pozycyjne. Funkcja fonemu. Podstawowe cechy fonemu. System samogłoskowy i spółgłoskowy fonemów języka ukraińskiego. Zasady transkrypcji ukraińskiej. Związek pomiędzy fonemem a dźwiękiem.
Ortoepia:
• Ortoepia jako dyscyplina językoznawcza, której zadaniem jest określanie właściwej wymowy (literackiej). Normy ortoepiczne oraz ich związek z systemem fonetycznym oraz gramatycznym języka ukraińskiego. Podstawowe zasady systemu fonologicznego języka ukraińskiego.
Grafika, Ortografia:
• Grafika jako: a) zbiór znaków (litery alfabetu, apostrof, akcent, znaki interpunkcyjne, cyfry, skrócenia wyrazów, wyróżniki czcionkowe); b) system zależności pomiędzy literami a dźwiękami; c) dziedzina językoznawcza, która określa podstawowe znaczenie dźwiękowe poszczególnych liter. Współczesny alfabet ukraiński.
• Pojęcie ortografii. Ujednolicenie systemu ortografii ukraińskiej. Główne zasady ortografii ukraińskiej: fonetyczne, morfologiczne, historyczne, różnicujące.
Morfemika, Slowotwórstwo:
• Morfemika, jej specyfika oraz zadania. Morfem oraz powiązane z nim elementy inwariantne. Klasyfikacja morfemów pod względem ich pochodzenia. Morfemy słowotwórcze, formotwórcze i słowotwórcze. Budowa morfemowa wyrazów. Wpływ funkcji wyrazu na zmiany w budowie wyrazów. Analiza morfemowa wyrazów. Przeobrażenia historyczne w strukturze wyrazów. Etymologia oraz jej funkcje. Analiza etymologiczna.
• Słowotwórstwo jako dyscyplina językoznawcza, jej zadania. Pojęcie tematu słowotwórczego oraz tematu wtórnego. Gniazdo słowotwórcze. Szereg słowotwórczy. Złożony charakter słowotwórstwa ukraińskiego. Afiksy słowotwórcze. Środki słowotwórcze, znaczenie słowotwórcze oraz typy słowotwórcze.
• Sposoby tworzenia wyrazów w języku ukraińskim: morfologiczny (oraz jego rodzaje), niemorfologiczny (derywacja morfologiczno-syntaktyczna), derywacja leksykalno-syntaktyczna, neosemantyzacja). Analiza słowotwórcza wyrazów.
Leksykologia:
• Leksykologia jako dział nauki o języku. Jej zadania oraz funkcje.
• Wyraz jako podstawowa jednostka języka. Znaczenie leksykalne wyrazu oraz jego forma. Wyraz oraz pojęcie. Podstawowe rodzaje znaczeń leksykalnych. Wyrazy jednoznaczne oraz wieloznaczne. Znaczenie realne (dosłowne) i przenośne (metafora i metonimia). Zmiany w znaczeniu leksykalnym wyrazów.
• Leksyka jako system wzajemnie powiązanych jednostek. Jej cechy charakterystyczne. Związki paradygmatyczne w systemie leksykalnym. Homonimy. Homonimia międzyjęzykowa. Klasyfikacja homonimów. Paronimy. Synonimy. Antonimy. Funkcje stylistyczne homonimów, paronimów, synonimów, antonimów.
• Leksyka języka ukraińskiego ze względu na jej pochodzenie. Leksyka rodzima. Leksyka obcego pochodzenia. Zapożyczenia z języków słowiańskich. Zapożyczenia z języka greckiego oraz łaciny. Zapożyczenia z języków zachodnich. Zjawisko puryzmu. Leksyka międzynarodowa.
• Leksyka języka ukraińskiego z punktu widzenia zakresu jej użycia. Dialektyzmy terytorialne oraz społeczne. Wyrazy przestarzałe i neologizmy.
• Zróżnicowanie leksyki ze względu na style. Leksyka o zabarwieniu ekspresywnym. Eufemizmy. Leksyka terminologiczna.
Frazeologia:
• Frazeologia jako dziedzina językoznawcza. Wąskie i szerokie rozumienie przedmiotu frazeologii. Semantyczna klasyfikacja związków frazeologicznych (zrosty frazeologiczne, jedności, połączenia, wyrażenia). Zjawisko polisemii, synonimii i antonimii w systemie frazeologicznym. Związki frazeologiczne ze względu na pochodzenie. Wykorzystywanie związków frazeologicznych oraz rodzaje ich transformacji stylistycznych.
Leksykografia:
• Leksykografia jako samodzielny dział nauki o języku. Rodzaje słowników.

Cele kształcenia

wprowadzenie i zapoznanie z cechami charakterystycznymi systemu gramatycznego współczesnego języka ukraińskiego oraz specyfiką jego funkcjonowania w obecnych realiach językowych przekazanie wiedzy o zasadach funkcjonowania poszczególnych zjawisk fonetycznych oraz przygotowanie do właściwego przeprowadzania analizy fonetycznej zapoznanie z normami ortoepicznymi oraz systemem fonologicznym języka ukraińskiego nabycie umiejętności rozpoznawania i charakterystyki zasad ortografii języka ukraińskiego umiejętność klasyfikacji morfemów oraz przygotowanie do właściwego przeprowadzania analizy morfemowej i etymologicznej zapoznanie ze słowotwórstwem języka ukraińskiego oraz przygotowanie do przeprowadzania prawidłowej analizy słowotwórczej wyrobienie umiejętności definiowania oraz rozpoznawania rodzajów znaczeń leksykalnych przekazanie wiedzy o związkach paradygmatycznych w systemie leksykalnym rozwijanie umiejętności klasyfikacji leksyki ze względu na jej pochodzenie, zakres użycia oraz styl zapoznanie z frazeologią jako dziedziną językoznawczą oraz wyrobienie umiejętności klasyfikacji frazeologizmów wprowadzenie oraz zapoznanie z leksykografią języka ukraińskiego utrwalenie umiejętności korzystania z opracowań naukowych i źródeł bibliograficznych rozwijanie umiejętności komunikacji i pracy w grupie oraz właściwej postawy i odpowiedzialnego stosunku do zajęć

Kierunek studiów

filologia ukraińska

Poziom przedmiotu

I stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

I rok

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student potrafi:
rozumie i prawidłowo stosuje podstawowe terminy z gramatyki języka ukraińskiego
dokonuje klasyfikacji i charakterystyki dźwięków ze szczególnym uwzględnieniem spółgłosek oraz samogłosek
rozpoznaje zmiany fonetyczne w wyrazach
poprawnie zapisuje wyrazy w transkrypcji fonetycznej
zna normy ortoepiczne oraz podstawowe zasady systemu fonologicznego języka ukraińskiego
zna i charakteryzuje główne zasady ortografii ukraińskiej
prawidłowo wyznacza strukturę oraz dokonuje analizy morfemowej wyrazów
rozpoznaje modele słowotwórcze oraz dokonuje analizy słowotwórczej
definiuje znaczenie leksykalne oraz analizuje różne typy związków paradygmatycznych w systemie leksykalnym
dokonuje klasyfikacji leksyki języka ukraińskiego ze względu na jej pochodzenie, zakres użycia oraz styl
dokonuje klasyfikacji semantycznej frazeologizmów
korzysta ze źródeł bibliograficznych w języku polskim i ukraińskim

Kryteria oceniania

Kryteria oceniania:
- obecność aktywny udział na zajęciach;
- systematyczne przygotowanie do zajęć;
- wykonywanie ustnych i pisemnych prac domowych i kontrolnych;
- zaliczenie śródsemestralnych prac kontrolnych, sprawdzających stopień opanowania materiału z zakresu zajęć oraz poszczególne umiejętności językowe;
- egzamin końcowy;
- inne (np. systematyczne zaliczanie ewentualnych nieobecności)

Metody oceniania:
• Metody kształtujące:
bieżąca ocena i ewentualna korekta realizacji zadań wykonywanych w trakcie zajęć oraz w domu.
• Metody podsumowujące:
ostateczna, końcowa ocena wykonania zadań polega na przeprowadzeniu egzaminu.
Studenci podlegają ocenie ciągłej podczas wykonywania ćwiczeń w trakcie zajęć. Uzyskują również oceny cząstkowe z prac zaliczeniowych, które są omawiane i podsumowywane na zajęciach.

SKALA OCEN:
• bardzo dobry (bdb; 5,0): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty;
• dobry plus (+db; 4,5): Osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty z pewnymi błędami lub nieścisłościami;
• dobry (db; 4,0): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych mniej istotnych aspektów;
• dostateczny plus (+dst; 3,5): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych istotnych aspektów lub z istotnymi nieścisłościami;
• dostateczny (dst; 3,0): osiągnięcie przez studenta zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych ważnych aspektów lub z poważnymi nieścisłościami;
• niedostateczny (ndst; 2,0): brak osiągnięcia przez studenta zakładanych efektów kształcenia.

Literatura

1. Zienkiewicz-Tomanek B., Gramatyka współczesnego języka ukraińskiego. Fonetyka. Słowotwórstwo. Leksykologia. Leksykografia, Kraków 2009.
2. Василенко В., Українська мова. Поглиблений практичний курс, Poznań 2001.
3. Карпенко Ю.О., Фонетика і фонологія сучасної української мови, Одеса 1996.
4. Медведєв Ф., Українська фразеологія. Чому ми так говоримо, Харків 1977.
5. Тоцька Н., Сучасна українська мова. Фонетика. Орфоепія. Графіка та орфографія: посібник, Київ 1995.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
1. Горпинич В., Будова слова і словотвір, Київ 1977.
2. Скрипник Л., Фразеологія української мови, Київ 1973.
3. Словотвір сучасної української літературної мови, Київ 1979.
4. Łesiów M., Szkolna gramatyka języka ukraińskiego, Lublin 1996.
SŁOWNIKI
1. Бурячок А. Довідник з українського правопису. / А. Бурячок, Л. Паламарчук, В. Русанівський, Н. Тоцька. – К. : Рад. школа, 1984.
2. Великий тлумачний словник сучасної української мови. – К.;Ірпінь : ВТФ “Перун”, 2001.
3. Головащук С. Словник-довідник з правопису та слововживання. / С. Головащук. – К. : Наук. думка, 1989.
4. Гринчишин Д., Сербенська О. Словник паронімів української мови. / Д. Гринчишин, О. Сербенська. – К. : Освіта, 2008.
5. Деркач П. Короткий словник синонімів української мови. / П. Деркач, вид. 2-е фототип. – Львів-Харків-Париж, 1993.
6. Караванський С. Практичний словник синонімів української мови. / С. Караванський. – К. : Кобза, 1995.
7. Морфемний словник / [укл. Л. Полюга]. – К.: Рад. школа, 1983.
8. Навчальний правописний словник української мови. – Харків : Око, 1997.
9. Орфографічний словник сучасної української мови. – Донецьк, 2005.
10. Орфоепічний словник української мови. [в 2-х томах]. – К : Довіра, Т. 1, 2001, – 956 с, Т 2, 2003.
11. Паночко М. Словник-довідник слів з літерою ґ. / М. Паночко. – Львів : Кальварія, 1999.
12. Перебийніс В. Частотні словники та їх використання. / В. Перебийніс. – К. : Наук. думка, 1985.
13. Полюга Л. Словник антонімів української мови. / Л. Полюга. – К. : Довіра, 2007.
14. Полюга Л. Словник українських морфем. / Л. Полюга. – Львів : Світ, 2003.
15. Скрипник Л. Власні імена людей. Словник-довідник. / Л. Скрипник, Н. Дзятківська. – К. : Наук. думка, 1986.
16. Словник іншомовних слів. – К. : Наук. думка, 2000.
17. Словник української мови. [d 11 т.] – К. : Наук. думка, 1970 – 1980.
18. Фразеологічний словник української мови: У 2 т./ [уклад. В. Білоноженко, В. Винник, І. Гнатюк та ін. ]. – К. : Наук. думка, 1999.
19. Фразеологічний словник української мови: [у 2 т.] / уклад. В. Білоноженко, В. Винник, І. Гнатюк та ін. – К. : Наук. думка, 1999.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 09-GOJUA-15 w USOSweb