Fonetyka języków świata 09-FJŚ-F-22

1. Fonetyka wśród nauk i jej zastosowania - fonetyka stosowana, technologia mowy, patologia mowy, fonetyka porównawcza, teoretyczna i instrumentalna.
2. Semiotyczne podstawy fonetyki - językowe, parajęzykowe i ekstrajęzykowe cechy sygnału mowy.
3. Związki pomiędzy percepcją a produkcją mowy - model Ohali oraz motorycznej teorii percepcji.
4. Segmentacja sygnału akustycznego. Pojęcie segmentu fonetycznego.
5. Dynamiczny model toru głosowego. Koordynacja poszczególnych grup artykulatorów.
6. Inicjacja i fonacja - klasyfikacja dźwięków mowy ze względu na kierunek przepływu powietrza i typ fonacji (przykłady z języków, prezentacja bodźców z bazy danych Victoria University, praca fałdów głosowych - demonstracja z audiowizualnej płyty P. Ladefogeda. Demontracja mechanizmu tworzenia różnic ciiśnienia powietrza (dynamiczny model Sensimetric.
7.Tradycyjne i nowoczesne narzędzia badania artykulacji ponadkrtaniowej. Modele artykulacji ponadkrtaniowej. Dychotomia społgloska/samogłoska. Pojęcie spółgłoski właściwej, artykulacja centralna, boczna i nosowa. Nazalizacja a nosowość.
8.Rola samogłosek podstawowych, zilustrowanych akustycznie i artykulacyjnie za pomocą rentgenogramów, w klasyfikacji elementów wokalicznych. Przykłady róźych samogłlosek w językach świata. Drugorzędne cechy artykulacyjne samogłosek - nazalizacja, faryngalizacja, retrofleksja, samogłoski szeptane, mormorando i tzw. crecky voice.
9. Pojęcie dyftongu, tryftongu i tetraftongu. Klasyfikacja dyftongów. Funkcjonowanie samogłosek niesylabicznych. Przykłady segmentacji sygnału akustycznego i bodźce słuchowe.
10. Spółgłoski zwarte i afrykaty w językach świata. Najważniejsze cechy klasyfikacyjne, artykulacje drugorzędne - demonstracja słuchowa z bazy Victoria oraz innych nagrań. Częstość ich występowania w językach (baza UPSID). Pojęcie 'voice onsrt time" - przykłady interpretacji w różnych językach.
11.Różnorodność spółgłosek trących w językach świata ze względu na miejsce artykulacji. Pojęcie głoski sybilantnej. Artykulacja bocznego szumu. Występowanie trących w językach.
12. Klasyfikacja spółgłosek niewłaściwych oraz 'r" i ich występowanie w językach świata. Różnorodność głosek erowatych.
13.Procesy asymilacyjne: asymilacja czyli upodobnienie,osłabienie i wzmocnienie, nazalizacja (przesłonięcie), palatalizacja. Harmonia głoskowa.
14.Pojęcie sandhi (wewnętrznego i zewnętrznego), przykłady z różnych języków. Osobliwość mutacji celtyckich.
15.Cechy suprasegmentalne (prozodyczne). Wybrane teorie sylaby. Pojęcie sonorności. Eksperyment podziału na sylaby wyrazów bez samogłosek (Bella Coola).
16.Iloczas właściwy i fonologiczny - przykłady z wybranych języków. Rytm i intonacjia (pokaz multimedialny ocena słuchowa). Jednostki rytmiczne: mora i stopa - przykłady z języków. Pojęcie izochronizmu.
17.Definicja i klasyfikacje akcentu wyrazowego i zdaniowego. Środki fonetyczne realizujące akcent. Konstytucyjne i uzupełniające cechy akcentu. Przykłady akcentu wyrazowego w językach świata.

Cele kształcenia

Przedstawienie stanu wiedzy z zakresu fonetyki ogólnej w jej aspekcie artykulacyjnym, akustycznym i audytywnym - jako wiedzy interdyscyplinarnej. Szczególny nacisk położono na zapoznanie studentów (uczących się bardzo różnych języków) z bogactwem dźwięków mowy na świecie, by wytworzyć umiejętność doceniania różnorodności kulturowej i językowej w zakresie dźwięków mowy. Zapoznanie studentów z mechanizmami ich wytwarzania oraz brzmienia poszczególnych dźwięków. Ważnym celem jest zapoznanie studentów z nowoczesnymi narzędziami (software i hardware, poprzez liczne interaktywne prezentacje multimedialne) badania dźwięków mowy, głównie z lingwistycznego punktu widzenia, lecz także dla wielu innych zastosowań, w tym np. terapii mowy i nauczania fonetyki języka obcego. Poprzez aktywne uczestnictwo w zajęciach wytworzenie u studentów zdolności samokrytycznej w zakresie imitacji dźwięków z innych języków oraz umiejętności zastosowania wiedzy w praktyce nauki języka obcego.

Kierunek studiów

filologia: specjalności: etnolingwistyka, językoznawstwo i informacja naukowa, filologie: fińska, nowogrecka, węgierska, wietnamsko-tajska, koreańska, litewska, łotewska.

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Efekty kształcenia

Po zakończeniu kursu i wiedzy nabytej samodzielnie z podanej literatury (pozytywna ocena na egzaminie), student będzie posiadał następujące kompetencje:
1. umiejętność samodzielnego nauczenia się fonetyki dowolnego języka dzięki zdolności do samodzielnej pracy w zakresie treningu słuchowego i wymowy,
2. zrozumienie, że błędna artykulacja w języku rodzimym, może być poprawna w innym języku,
3. świadomość liniowego oddziaływania wzajemnego jednych głosek na drugie, tak pod względem artykulacji jak i brzmienia,
4. wiedzę, jakie mechanizmy wytwarzania dźwięków mowy są potrzebne dla języka o niskiej liczbie fonemów (kilkanaście), a jakie uruchomione zostają, gdy takich jednostek jest ponad sto.
5. zrozumienie złożonej natury cech prozodycznych i ich roli w komunikowaniu się w danym języku.

Kryteria oceniania

Kryterium oceny jest egzamin ustny: analiza trzech zagadnień do wyboru, poparta własnymi przykładami.

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

Literatura podstawowa:
1. Asby M., Maidment J., 2005. introducing Phonetic Sciences.Cambridge University Press.
2. Ball M., Rahilly J.1999. Phonetics. The science of speech. London: Arnold. rozdziały 1-7.
3. Clark J., Yallop C., Fletcher J. 2007. Malden i Oxford: Blackwell (rozdziały 2 i 3 oraz 9).
4. Dukiewicz L. 1995:Fonetyka. W serii: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i Fonologia. Kraków: Instytut Języka Polskiego. (rozdział 3).
5. Laver J. 1994: Principles of Phonetics. Cambridge: Cambridge UNiversity Press (rozdziały: 1 (s.13-23), 6 (s.161-183), 7 (184-200).
6. Ladefoged P. 2001. Vowels and consonants (+ CD). Malden i Oxford: Blackwell.
Literatura pomocnicza:
1. Maddieson I. 1984. Patterns of Sounds. Cambridge University Press, rozdziały 2-6.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 09-FJŚ-F-22 w USOSweb