Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych 08-SODL-DZB
PROGRAM ZAJĘĆ
BLOK I: WPROWADZENIE
1. Deindywiduacja- próba definicji. Co to są zachowania zbiorowe? Podstawowe cechy zachowań zbiorowych. Zachowania a działania zbiorowe. Klasyczne ujęcia deindywiduacji oraz ich problematyczność. Deindywiduacja- próba reanimacji pojęcia i jego nowe rozumienie.
2. Podobieństwo zachowań- próba wyjaśnienia. Naśladownictwo jako podstawowy mechanizm deindywiduacji. Socjologia naśladownictwa (G.Tarde). Naśladownictwo: jego źródła oraz mechanizmy. Społeczne i biologiczne, kulturowe oraz sytuacyjne uwarunkowania upodobniania się do innych.
3. Deindywiduacja dzisiaj. Co sprzyja deindywiduacji? Współczesne źródła deindywiduacji: (a) usieciowienie i złożoność życia społecznego; (b) standaryzacja i synchronizacja; (c) umasowienie- ewoluowanie masy społecznej i rodzaje mas społecznych.
BLOK II: ANALIZA WYBRANYCH FORM DEINDYWIDUACJI
A. TŁUM JAKO PARADYGMATYCZNY PRZYKŁAD ZACHOWAŃ ZBIOROWYCH
4. Co to jest tłum? Tłum jako paradygmatyczny przykład zachowań zbiorowych. Rodzaje tłumów. Tłum jako reakcja na zakłócenie porządku. Funkcje tłumów. Mechanizmy powstawania tłumów.
5. Jak działa tłum? Zachowania tłumów i zachowania w tłumie. Podstawowe mechanizmy zachowania jednostek w tłumie. Badanie tłumów. Zarządzanie tłumem oraz kontrola tłumu.
B. DEINDYWIDUACJA JAKO DZIAŁANIE
6. Panika masowa. Co to jest panika masowa? Typowe przejawy paniki masowej. Podstawowe źródła paniki i sposoby jej zapobiegania. Zachowania jednostek w trakcie paniki- próba wyjaśnienia. Formy paniki i sposoby jej przeciwdziałania. Case study: pandemia Covid-19 jako źródło paniki.
7. Zbiorowe formy przeżywania żałoby. Śmierć nadzwyczajna jako problem dla porządku. Społeczne reakcje na śmierć nadzwyczajną. spontaniczne formy upamiętniania, gromadzenie się i jego formy. Dynamika społecznej żałoby (od komunikacji do reintegracji struktury). Case study: zbiorowe reakcje na „śmierć urasowioną”
8. Zbiorowe formy przemocy. Rodzaje zbiorowej przemocy: lincze, pogromy, zamieszki. Modele wyjaśniania przemocy zbiorowej. Sytuacyjność zjawiska przemocy zbiorowej. Case study: przemoc dokamerowa.
9. Protest społeczny. Spontaniczne formy wyrażania niezadowolenia i roszczeń. Mechanizm rodzenia się protestu społecznego. Strategie i taktyki protestu spontanicznego: demonstracje, blokady, przemoc, zabawa. Case study: protesty na Białorusi w 2020 roku.
C. DEINDYWIDUACJA JAKO KOMUNIKACJA
10. Wirusowe formy komunikacji: plotka, pogłoska, legendy miejskie, memy- Źródła i mechanizmy wirusowych form komunikacji. Sieć, a wirusowe formy komunikowania. Fenomen legend miejskich i ich funkcje. Komercyjne i polityczne użytki z wirusowych form komunikacji. Case study: pandemiczna infodemia.
11. Zbiorowe złudzenia i histeria: przykłady, źródła złudzeń i histerii zbiorowych. Istotność kontekstu dla pojawienia się złudzeń i histerii zbiorowych. Panika moralna- źródła, etapy rozwoju, współczesne przejawy. Case study: demonizacja LGBT w Polsce.
12. Myślenie spiskowe. Czym są teorie spiskowe? Konstrukcja i sposoby upowszechniania teorii spiskowych. Istota myślenia spiskowego i czynniki mu sprzyjające. Case study: 5G jako spisek
Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć
Kierunek studiów
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu wykładu student/ka:
1. Wie czym jest deindywiduacja oraz zachowania zbiorowe
2. Potrafi wskazać na główne rodzaje zachowań zbiorowych oraz określić ich cechy charakterystyczne.
3. Wie, jakiego rodzaju mechanizmy psychologiczne, społeczne oraz biologiczne leżą u podstaw zachowań zbiorowych.
4. Wie, w jaki sposób bada się zachowania zbiorowe
5. Potrafi określić, w jaki sposób można kontrolować zachowania zbiorowe.
6. Umie określić, dlaczego współczesny kontekst cywilizacyjny w silny sposób sprzyja pojawianiu się zachowań zbiorowych.
Kryteria oceniania
I. Forma zaliczenia: zaliczenie z notą.
II. Zaliczenie można uzyskać w jednej z trzech form (do wyboru przez studenta[kę]):
1. Kolokwium z treści wykładu (zagadnienia są zamieszczane na końcu prezentacji towarzyszącej każdemu wykładowi oraz publikowane na stronie: https://sociomk.wordpress.com/ [hasło: socjologia2020]. Pełna lista zagadnień zostanie opublikowana na stronie nie później, niż na dwa tygodnie przed pierwszym terminem kolokwium)
Termin kolokwium- do ustalenia w trakcje zajęć.
2. Esej/ esej wizualny/ film dotyczący jednego z poniższych zagadnień:
• Współczesne teorie spiskowe. Analiza wybranego przypadku.
• Kobiety podczas ulicznych protestów. Upłciowione zachowania zbiorowe.
• Zbiorowe reakcje Polaków na pandemię Covid-19.
• Denializm pandemiczny jako zachowanie zbiorowe.
• Co nowego w zachowaniach tłumu? Identyfikacja nowych cechy współczesnych tłumów.
• Masowi samarytanie. Pomaganie w sieci jako zachowanie zbiorowe.
• Infodemia- źródła, mechanizmy i przejawy zjawiska.
• Rekwizytorium protestów społecznych. Przedmioty wyrażania niezadowolenia i niezgody.
• Nowoczesne technologie jako narzędzia społecznego oporu. Przykłady i ich analiza.
• Nie panikuj! Co zrobić, by ludzie nie panikowali?
Merytoryczne wymagania dotyczące tekstów i kryteria ich oceniania: samodzielny charakter (a. praca napisana przez autora, b. zawierająca przemyślenia autora/ki, c. wnosząca coś nowego do analizowanej problematyki, d. taka, z której autor i czytelnik dowiadują się czegoś nowego i interesującego)/ preferuję prace, które twórczo wykorzystują a. treść wykładów b. lektury dotyczące problematyki wykładów c. wyobraźnię i zdolność do krytycznego myślenia autora/ki / Ważne: praca powinna dotyczyć jednego z podanych zagadnień. Jeżeli indywidualność autora/ki nie pozwala na wpisanie się w jedno z nich i chce on/ona pisać pracę na inny temat, to jest to możliwe wyłącznie po uprzednim uzgodnieniu tego z prowadzącym wykład.
Techniczne wymagania dotyczące prac: [teksty- 5-10 stron (proszę o trzymanie się tych granic!)/ czcionka New York Times 12/ interlinia- 1,5/ Przypisy, bibliografia zgodne z prawidłami ich tworzenia, format edytowalny:.doc, .rtf. .odt]; [filmy: nie dłuższe, niż 10 minut/oparte na materiałach oryginalnych/ w przypadku mash-upów- wskazanie na źródła wykorzystywanych materiałów]; [eseje wizualne: nie więcej, niż 20 zdjęć/slajdów; materiał wizualny- oryginalny lub wskazanie na jego źródła]
W nagłówku/tytule pracy proszę zamieścić: imię i nazwisko autora/ki, rok i kierunek studiów, adres mailowy, a w nazwie pliku: imię i nazwisko autora/ki pracy/ Prace proszę przesyłać na adres: krajak@amu.edu.pl lub krajewski@post.com. W przypadku dużych plików proszę o przesyłanie prac przez stronę do transferu plików (np. www.wetransfer.com)
Termin dostarczania prac: 04.02.2020 (za każdy dzień opóźnienia obniżam ocenę o pół stopnia).
3. Monografia wybranego przejawu deindywiduacji. Praca powinna dotyczyć wybranego przejawu deindywiduacji z ostatnich 5 lat. Szczególnie wysoko będę oceniał monografie tych przejawów deindywiduacji, które zostały zaobserwowane przez samego/samą autora(kę) i takie, w których on(a) uczestniczył bezpośrednio. Monografia powinna zawierać: opis zjawiska (co się wydarzyło, kiedy, gdzie, z czyim udziałem); socjologiczną interpretację zjawiska (przy użyciu koncepcji przedstawionych w trakcie wykładu lub zaczerpniętych z literatury); refleksję na skutkami (indywidualnymi i zbiorowymi, krótko i długotrwałymi) zjawiska. Wymagania merytoryczne i techniczne oraz termin przesyłania monografii identyczne, jak w przypadku esejów.
Literatura
Barber M., Legendy miejskie, Warszawa, 2007;
Bartholomew R. E., Little Green Men, Meowing Nuns and Head-Hunting Panics: A Study of Mass Psychogenic Illnesses and Social Delusion , Londyn, 2001;
Borch Ch., The politics of crowds : an alternative history of sociology, Nowy Jork, 2013;
Butler J., Zapiski o performatywnej teorii zgromadzeń., Warszawa, 2016;
Bystroń J.S., Łańcuch szczęścia (w : ) Tematy, które mi odradzano, Warszawa, 1980;
Crowds. Schnapp T., Tiews M. (red.)., Standford, 2006.
Czech F., Struktura teorii spiskowych: antologia, Kraków, 2014;
Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, Krajewski M. (red.), Warszawa, 2014;
Domański A., Aktualność koncepcji zachowań zbiorowych, Studia socjologiczne, 4/2003;
Emcke C., Against hate, Cambridge, 2019.
Evans H., Bartholomew R., Outbreak. The Encyclopedia of Extraordinary Behavior, Nowy Jork, 2009;
Godde E., Ben-Yehuda N., Moral panics. The Social Construction of Deviance, Londyn, 2010;
Kamińska M., Memosfera. Wstęp do cyberkulturoznawstwa, Poznań, 2017
Kowalewski M., Protest miejski. Przestrzenie, tożsamość i praktyki niezadowolonych obywateli miast., Kraków, 2016.
Krajewski M., Incydentologia, Warszawa, 2017;
Krajewski M. Od mas rewolucyjnych do mas pracujących. O masie w sieci, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 3/2020.
Krastev I., Nadeszło jutro. Jak pandemia zmienia Europę, Warszawa, 2020;
Kulesza W., Efekt kameleona. Psychologia naśladownictwa, Warszawa, 2016;
Le Bon G., Psychologia tłumu, Warszawa, 1998;
Łobos K., Dejnaka A., Nagody-Mrozowicz K., Teoria tłumu i chaosu w zarządzaniu organizacjami, Warszawa, 2017;
Mackay Ch., Niezwykłe szaleństwa tłumów, Warszawa, 1999;
Miller D., Introduction to collective behavior and collective action, Long Grove, 2014;
Newman S.L., Erber R., Zrozumieć Zagładę. Społeczna psychologia Holokaustu, Warszawa, 2009, r. Procesy grupowe a Holokaust (str. 131-147);
Opór i dominacja. Antologia tekstów, Pasieka A., Zielińska K., (red.), Kraków, 2015;
Siegel M., False alarm : the truth about the epidemic of fear, Nowy Jork, 2006;
Smelser N.J., Analiza zachowania zbiorowego, (w: ). Socjologia. Lektury, Sztompka P., Kucia M. (red.) Kraków, 2005;
Sternheimer K., Pop culture panics: how moral crusaders construct meanings of deviance and delinquency, Nowy Jork, 2014;
Sumpter D.J., Collective animal behavior, New Jersey, 2010;
Tarde G., Laws of Imitation, Nowy Jork, 1904;
Thiele-Dohrmann K., Psychologia plotki, Warszawa, 1980.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: