Nauka o ewolucji organizmów i umysłów 08-KODM-NOE

1. Filozoficzne podstawy badań nad rozwojem organizmów żywych, wprowadzenie aparatu pojęciowego wykorzystywanego przy wnioskowaniach nad wyjaśnianiem procesu ewolucji organizmów i umysłów.
2. Zarys historii idei ewolucji biologicznej – ujęcia paradygmatyczne (koncepcja Lamarcka, teoria Darwina, teoria M. Kimury).
3. Idee ewolucji kulturowej oraz jej koewolucyjnych powiązań z biologicznymi mechanizmami rozwoju człowieka – koncepcje: etologii i etologii człowieka (Lorenz, I. Eibl-Eibesfeldt), socjobiologii (E. O. Wilson), idea „samolubnego genu” i „rozszerzonego fenotypu” (R.Dawkins), koncepcja strategii ewolucyjnie stabilnej (R. Price, J. Maynard Smith), koncepcja typów umysłów (D. Dennett), koncepcja epigenetycznego rozwoju ontogenetycznego.
4. Umysły jako specyficzne uposażenia epigenetyczne organizmów żywych, wyższe dyspozycje poznawcze zwierząt (samoświadomość, decepcja taktyczna i teoria umysłu), przystosowawcza i poznawcza funkcja umysłu zwierząt i człowieka.
5. Koncepcje antropogenezy i znaczenie funkcji poznawczych (umysłu) w ewolucji gatunku ludzkiego; czynniki środowiskowe jako wyznaczniki przełomów w toku ewolucji człowieka; mechanizmy ewolucyjne działające w filogenezie gatunku ludzkiego, cechy specyficznie ludzkie i miejsce człowieka w świecie zwierząt.
6. Rodzaje i zasady komunikacji u zwierząt (kanały sensoryczne: wzrokowy, słuchowy, dotykowy, chemiczny, elektryczny), w tym zagadnienie komunikacji chemicznej u człowieka.
7. Dobór płciowy, neurochemiczne podłoże powstawania więzi międzyosobniczej, podstawy biologii atrakcyjności człowieka i ewolucja związków międzyludzkich.
8. Różnice i podobieństwa w funkcjonowaniu umysłu ludzkiego i zwierzęcego: natura ludzka a natura zwierzęca, zależność od warunków życia (u zwierząt) a tworzenie warunków życia przez człowieka; kultura jako czynnik buforujący („mediator”) między otoczeniem-środowiskiem a uposażeniem mentalnym człowieka.

Cele kształcenia

1. Uświadomienie słuchaczom potrzeby poznania prawidłowości leżących u podstaw idei ewolucji biologicznej, jako fundamentu niezbędnego do poznania zagadnień kategoryzacji umysłów (w także porównań z innymi istotami żywymi). 2. Przedstawienie słuchaczom wiedzy na temat koncepcji i teorii ewolucji biologicznej ujęcia paradygmatyczne, w tym ukazanie procesu antropogenezy człowieka, ukazanie głównych koncepcji ewolucji kulturowej oraz przedstawienie zasad ewoluowania umysłów. 3. Przygotowanie do właściwej interpretacji biologicznych i kulturowych czynników warunkujących ewolucję dyspozycji poznawczych, w szczególności wyższych sprawności umysłu, takich jak samoświadomość, decepcja taktyczna i teoria umysłu. 4. Wykształcenie umiejętności analizy i rozumienia metod badawczych stosowanych w badaniach nad ewolucyjnym podłożem zachowań i dyspozycji poznawczych człowieka oraz – porównawczo – małp człekokształtnych. 5. Wykształcenie umiejętności analizowania zjawisk behawioralnych i komunikacyjnych u zwierząt (i ludzi) w oparciu o teorię ewolucji biologicznej (oraz kulturowej), a także wykształcenie umiejętności formułowania tez naukowych w oparciu o wiedzę zaczerpniętą ze źródeł literaturowych polsko- i angielskojęzycznych. 6. Wyrobienie u słuchaczy motywacji i wdrożenie do samokształcenia oraz samodzielnego poszukiwania i wyboru źródeł wiedzy.

Kierunek studiów

Kognitywistyka

Poziom przedmiotu

jednolite magisterskie

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

IV rok

Koordynatorzy przedmiotu

Krzysztof Łastowski

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student:
1. Posiada wiedzę naukową dotyczącą prawidłowości leżących u podstaw idei ewolucji biologicznej, jako fundamentu niezbędnego do poznania zagadnień kategoryzacji umysłów (w tym także porównań z innymi istotami żywymi).
2. Rozumie potrzebę interdyscyplinarnego podejścia do badań nad ewolucyjnym podłożem zachowań i analizowania procesu ewolucji organizmów i umysłów z różnych perspektyw badawczych.
3. Potrafi objaśnić naturę i osobliwości cech specyficznie ludzkich oraz wyjaśnić mechanizmy stojące u podstaw wykształcenia się tych cech w porównaniu z właściwościami innych wyższych naczelnych.
4. Potrafi scharakteryzować koncepcje przydatne w wyjaśnianiu różnych aspektów zachowań zwierząt i ludzi i ich uposażeń (w tym zachowań poznawczych).
5. Poprawnie posługuje się naukowym aparatem pojęciowym we wnioskowaniach nad wyjaśnianiem procesu ewolucji organizmów i umysłów.
6. Potrafi konfrontować różne ujęcia poglądów i koncepcji wyjaśniających ewolucję cech biologicznych, psychologicznych i poznawczych przysługujących człowiekowi.
7. Rozumie potrzebę dalszego samokształcenia się w zakresie zagadnień podejmowanych w trakcie zajęć.
8. Posiada umiejętności potrzebne do samodzielnego wyboru źródeł wiedzy (polsko- i anglojęzycznych).

Kryteria oceniania

Metody/typy oceniania: ocenianie formujące i ocenianie podsumowujące.
Kryteria oceniania:
5 – znakomita wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne
4.5 – bardzo dobra wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne
4.0 – dobra wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne
3.5 – zadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne, ale ze znacznymi niedociągnięciami
3.0 – zadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne, ale z licznymi błędami
2.0 – niezadowalająca wiedza, umiejętności i kompetencje personalne i społeczne

Praktyki zawodowe

Brak

Literatura

Bielicki T., 1969, Mechanizmy sprzężeń zwrotnych w procesie ewolucji Australopithecinae, Materiały i Prace Antropologiczne, 77, s. 5-53.
Bjorklund D. F., Bering J. M., 2009, Duże mózgi, powolny rozwój i złożoność społeczna: rozwojowe i ewolucyjne źródła poznania społecznego, w: A. Klawiter (red.), Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, t. 2, Warszawa: PWN, s. 51-88.
Buss D.M., 2001, Psychologia ewolucyjna, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Byrne R. W., 2003, Śledząc ewolucyjną ścieżkę poznania, w: A. Klawiter (red.), Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, t. 2, Warszawa: PWN, s. 89-109.
Dawkins R., 2003, Fenotyp rozszerzony. Dalekosiężny gen, Warszawa: Wyd. Prószyński i S-ka.
Dennett D., 1997, Natura umysłów, Warszawa: Wydawnictwo CiS.
Diamond, J., 1996, Trzeci szympans. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Eibl-Eibesfeldt I., 1997, Miłość i nienawiść, Warszawa: Wydawnictwo: PIW.
Etcoff N., 2000, Przetrwają najpiękniejsi. Wszystko, co nauka mówi o ludzkim pięknie, Warszawa: Wydawnictwo: CiS & WAB.
Fisher H., 2005, Anatomia miłości. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Foley R., 2001, Zanim człowiek stał się człowiekiem, Warszawa: Wyd. PIW.
Gärdenfors P., 2010, Jak Homo stał się sapiens. O ewolucji myślenia. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Ghiglieri M.P., 2001, Ciemniejsza strona człowieka, Warszawa: Wyd. CiS & WAB.
Griffin, D.R., 2004, Umysły zwierząt. Czy zwierzęta mają świadomość?, Gdańsk: GWP.
Hałaczek B., 1991, Podręcznik przyrodniczej antropogenezy. Tom I: U progów ludzkości. Warszawa: ATK.
Heyes C., 2009, Cztery drogi ewolucji poznawczej, w: A. Klawiter (red.), Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, t. 2, Warszawa: PWN, s. 17-50.
Hull E.T., 2000, Ukryty wymiar, Warszawa: Wyd. Muza.
Ingold T., 2001, Ewoluujące umiejętności, w: A. Klawiter (red.), Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, t. 2, Warszawa: PWN, s. 110-131.

Kaszycka, K.A., 2009, Pochodzenie i ewolucja człowieka, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, 58,
nr 3-4, 559-570.
Konopski L., M. Koberda, 2003, Feromony człowieka. Środki komunikacji chemicznej między ludźmi, Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
Kujawa B.., 1994, Adaptacyjne aspekty hominizacji. Część II: Przystosowania pokarmowe, Przegląd Antropologiczny, 57 (1-2), 51-64.
Leakey, R., 1995, Pochodzenie człowieka, Warszawa: Wydawnictwo CIS, Oficyna Wydawnicza MOST.
Lewin R., 2002, Wprowadzenie do ewolucji człowieka, Warszawa: Wyd. Prószyński i S-ka.
Łastowski K., 1987, Rozwój teorii ewolucji. Studium metodologiczne, Poznań: Wyd. UAM.
Łastowski K, Reuter M. 2012, Ewoluujące umysły. Hipotezy, koncepcje, argumenty empiryczne. [w:] M. Miłkowski, Poczobut R. (red.). Przewodnik po filozofii umysłu. Wydawnictwo WAM.
Malinowski A., Strzałko J., 1985, Antropologia. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
Miller, G. 2004, Umysł w zalotach. Jak wybory seksualne kształtowały naturę człowieka. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Morris, D., 2006, Naga kobieta. Studium kobiecego ciała. Warszawa: Wydawnictwo ALBATROS.
Morris, D., 1997, Naga małpa. Warszawa: PRIMA.
Pawłowski. B. (red.), 2009, Biologia atrakcyjności człowieka. Warszawa: WUW.
Plonin R., J.C. DeFries, G.E. McLean, P. McGuffin, 2001, Genetyka zachowania, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Poznańskie Studia z Filozofii Nauki, 1982, z. 7, Poznań: PWN.
Poznańskie Studia z Filozofii Humanistyki, 2005, t. 7 (20), Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Reichholf, J.H. (1992). Zagadka rodowodu człowieka. Narodziny człowieka w grze sił z przyrodą. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ruffie, J., 1997, Seks i śmierć, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Studia z Kognitywistyki i Filozofii Umysłu, t. 1 (2004) -6 (2012).
Tattersall I., 2001, I stał się człowiek. Ewolucja i wyjątkowość człowieka, Warszawa: Wyd. Cis & WAB.
Wickler W., 1974, Czy jesteśmy grzesznikami? Prawa naturalne małżeństwa, Warszawa: Wyd. PIW.
Wickler W., 2001, Biologia dziesięciu przykazań. Dlaczego natura nie jest dla nas wzorem, Poznań: Wyd. Zysk i Ska.
Wilson E.O., 2000, Socjobiologia, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Wilson E.O., 2001, Konsiliencja. Jedność wiedzy, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Wright R., 2004, Moralne zwierzę. Dlaczego jesteśmy tacy a nie inni: psychologia ewolucyjna a życie codzienne, Warszawa: Wyd. Prószyński i S-ka.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 08-KODM-NOE w USOSweb