Badania humanistyczne i społeczne : Uczestnictwo w kulturze jako przedmiot badań kulturoznawczych 08-DDW-BHS4

Na treści kształcenia składają się kilka zespołów zagadnień. W punkcie wyjścia rozważa się teoretyczno-metodologiczne problemy badań ludycznej aktywności człowieka (sfery kultury), w których ramach analizuje się w trybie krytycznym funkcjonujące w naukach humanistycznych i społecznych koncepcje zabawy, przyjmujące bez zastrzeżeń poznawczych jej behawioralne ujęcie. Zgodnie z tym punktem widzenia podstawowym kryterium wyodrębniania zachowań ludycznych jest doznawanie przyjemności.
Przeciwstawione temu postrzeganiu zabawy jej kulturoznawcze ujęcie zabawy (na gruncie społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury) wskazuje na konieczność poznawczą
i metodologiczną odróżniania zabawy od uczestnictwa w niej jako dziedziny kultury obyczajowej, którego przejawem jest przeżywanie przyjemności, stanowiące zawodne kryterium nie tylko kwalifikowania czynność jako ludycznych, ale także jako oznaka partycypacji w zabawie. Dalsze rozważania koncentrują się na charakterystyce tak ujmowanej ludycznej aktywności ludzi, związanej pierwotnie ze świętowaniem.
Specyfika uczestnictwa w zabawie i jego intensywność konstytuuje typ osobowości kulturowej „człowieka zabawy” (homo ludens).
Konsekwencją identyfikowania ludyczności z hedonistycznymi przeżyciami jest ujmowanie życia towarzyskiego jako historycznej praktyki obyczajowej wyższych warstw społecznych ze sferą zabawy (rozrywki). Analiza relacji między nimi i pełnionych funkcji społecznych
i roli w kulturze pokazuje, że są to odrębne sfery kultury. Czym innym jest natomiast ludyczny styl życia.
W kontekście przyjętej koncepcji zabawy ujmuje się sport, wskazując na jego genetyczną ludyczność i sensy komunikacyjno-obyczajowe.
Prowadzone rozważania wiodą do zagadnień karnawału i karnawalizacji kultury współczesnej. Karnawał będący wyodrębnionym pierwotnie w kulturze chrześcijańskiej
w rocznym cyklu, czasem ludycznym, swoistym „międzyczasem” pomiędzy kolejnymi okresami postu i ascezy, w którym panuje specyficzny oparty na „logice odwrotności” sposób ujmowania rzeczywistości społecznej i myślenia o świecie. Pojawia się
w kompleks zabaw kwestionujących ascetyczny styl życia i ideał algistyczny oraz istniejący porządek społeczny, konstytuujący kulturowy świat „na opak”.
Karnawałowy ludyzm ma swoją kontynuację we współczesnej sferze konsumpcji, kulturze masowej, popularnej i estetyce. Pewne podobieństwa zjawisk w kulturze współczesnej, dokładniej postmodernistycznej i partycypacji w kulturze popularnej z „kulturą karnawału” stanowią powód, dla którego badacze skonstatowali, iż w kulturze współczesnej obserwuje się proces jej karnawalizacji.
Zarysowane tu zagadnienia uzyskają w wykładzie szerokie naświetlenie i odpowiednie – na gruncie przyjętych założeń teoriokulturowych i metodologicznych – wyjaśnienie.