Sztuki plastyczne w kontekście społecznym świata antycznego 05-SPSA-23-ArchU

http://archeo.amu.edu.pl

Portret i sztuka portretowania oraz jej funkcje: próba zdefiniowania zjawiska; zarys badań nad rzymską sztuką portretową, typami przedstawieniowymi, ich znaczeniem i funkcją społeczną; formy publicznej honoryfikacji a oczekiwania prywatne i społeczne w starożytnym Rzymie; portrety prywatne oraz posągi honoryfikacyjne - geneza i formy zjawiska; posągi honoryfikacyjne i portrety: postaci przedstawiane i ich status społeczny; ofiarodawcy; oczekiwania stawiane przedstawieniom, mechanizmy rozwoju, akceptacja społeczna i odbiór wizerunków; miejsca lokalizacji rzeźb: przestrzenie i budowle publiczne oraz prywatne, place, domostwa, wille, grobowce; sposoby przedstawiania, zastosowane środki artystyczne a materiał używany do wykonania rzeźb: brąz, marmur, inne kamienie w tym poślednie lokalne, kamienie kolorowe, złoto, srebro, kość słoniowa, wosk i inne; techniki rzeźbiarskie stosowane w starożytnym Rzymie; sposoby przedstawiania: pełne figury męskie - w todze, w zbroi, nagie; sposoby przedstawiania: formy skrócone męskie - hermy, clipeusy, tonda, półfigury, biusty; rozwój, ikonografia i dystrybucja biustów portretowych w świecie rzymskim; postaci przedstawiane, Rzymianie i obcy, wyzwoleńcy i niewolnicy, twarze 'typowe' dla poszczególnych okresów, wizerunki ludzi pełniących różne funkcje, zawody, sposoby manifestowanie tożsamości; portrety cesarzy: formy prezentacji rzymskich władców, okoliczności i miejsca stawiania cesarskich pomników rzeźbiarskich, zamawiający i dedykacje, odbiór; portrety cesarzy cd.: prototypy posągów i głów, rynek, repliki, sposoby rozpowszechniania, bazy i inskrypcje; portrety cesarzowych i kobiet je naśladujących rozpowszechniane w sferze publicznej i prywatnej; portrety cesarzowych i innych kobiet cd., typy posągów i głów, stroje, ozdoby, fryzury; podsumowanie: potęga wizerunków typu portretowego w świecie rzymskim; dziedzictwo rzymskiej sztuki portretowej w kulturze europejskiej.

Cele kształcenia

Celem zajęć jest umożliwienie studentom opanowania aktualnej wiedzy na temat rzymskich przedstawień plastycznych reprezentowanych przez jedno z najobficiej zachowanych wizualnych źródeł materialnych, a mianowicie przez rzeźbę portretową (w tym posągi) i wizerunki tzw. twarzy/ postaci typowych dla konkretnych okresów rozwoju cywilizacji rzymskiej. Nacisk położony będzie przede wszystkim na uświadomienie uczestnikom kursu faktu, iż pozostałości starożytnych przedstawień obrazowych, które w nowożytnej kulturze europejskiej włączono w pojemną kategorię dzieł sztuki, przypisując im najczęściej odmienne funkcje niż pełniły w czasach swego powstania, w dzisiejszej nauce zyskują coraz poważniejszą rolę na polu budowaniu wiedzy o społecznościach starożytnych i służą do rozpoznawania wartości i zasad, którymi się kierowały. Postulowaną drogą postępowania badawczego jest próba analizowania i interpretowania rzeźbiarskich przedstawień plastycznych w możliwie najszerzej ujmowanym kontekście ich powstania, funkcjonowania i odbioru. W wyniku kursu studenci powinni posiąść umiejętność takiego podejścia badawczego, rozumiejąc jego możliwości i ograniczenia, jak również potrafić krytycznie ocenić dostępny korpus źródeł.

Kierunek studiów

ARCHEOLOGIA, specjalizacja Archeologia Orientalna i Antyczna

Poziom przedmiotu

II stopień

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

II rok

Koordynatorzy przedmiotu

Ewa Bugaj

Efekty kształcenia

W efekcie kształcenia student:
posiada zaawansowaną wiedzę na temat jednej z najważniejszych gałęzi kultury wizualnej starożytności rzymskiej, a mianowicie na temat rzeźby portretowej i posągów, zna rozwój badań nad nimi oraz najnowsze koncepcje mające zastosowanie na tym polu; potrafi przedstawić rzymskie źródła rzeźbiarskie w odniesieniu do portretów i wizerunków rozmaitych typowych postaci w ujęciu diachronicznym od czasów republiki po schyłek cesarstwa, wskazując okresy zmian i kierunki rozwoju; posiada umiejętność prawidłowego przypisania dzieł do okresów, określenia stylu ich wykonania, rozpoznania przedstawianych postaci historycznych lub wizerunków 'typowych' dla poszczególnych faz historycznych i regionów (centrów wytwórczych); potrafi twórczo zinterpretować różnorodne rzymskie portretowe źródła rzeźbiarskie biorąc pod uwagę przesłanki na temat społeczno-politycznego kontekstu ich wytworzenia, funkcjonowania i odbioru; rozumie siłę ich oddziaływania oraz powody i okoliczności niszczenia; posiada umiejętność krytycznej oceny dostępnego korpusu rzymskich dzieł rzeźbiarskich ze względu na ich wagę dla budowania wiedzy na temat starożytnej rzymskiej społeczności, a szczególnie rozpoznawania wartości i zasad, którymi się kierowała; ma świadomość znaczenia i roli rzymskiej spuścizny rzeźbiarskiej dla rozwoju nowożytnej kultury europejskiej, szczególnie na polu sztuk plastycznych, potrafi ją wskazać na licznych przykładach.

Kryteria oceniania

aktywny udział w zajęciach, prezentacja, zaliczenie na ocenę

Literatura

D’Ambra E., Roman Art, Cambridge 1998.
Balty J.Ch., Porträt und Gesellschaft in der römischen Welt, 11. Trierer Winckelmannsprogramm, Mainz 1991.
Bergmann M., Die Strahlen der Herrscher. Theomorphes Herrscherbild und politische Symbolik im Hellenismus und in der römischen Kaiserzeit, Mainz 1998.
Curran J.R., “Moving Statues in Late Antique Rome”, Art History 17, 1994: 46-58.
Davies P.J.E., Death and the Emperor: Roman Imperial Funerary Monuments from Augustus to Marcus Aurelius, Austin 2004.
Elsner J., Art and the Roman Viewer, Cambridge 1995.
Fejfer J., Roman Portraits in Context, Berlin, New York 2008.
Fittschen K., Zanker P., Katalog der römischen Porträts in den Capitolinischen Museen und den anderen kommunalen Sammlungen der Stadt Rom, Mainz, tom I (1985), tom III (1983).
Freedberg D., Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005.
Giuliani L., Bildnis und Botschaft: hermeneutische Untersuchungen zur Bildniskunst der römischen Republik, Frankfurt 1986.
Goette H.R., Studien zur römischen Togadarstellung, Mainz 1990.
Gregory A.P., "'Powerful Images': Responses to Portraits and the Political Uses of Images in Rome", Journal of Roman Archaeology 7, 1994: 80-99.
Hölscher T., Sztuka rzymska: język obrazowy jako system semantyczny, Poznań 2011.
Højte J.M., Roman Imperial Statue Bases from Augustus to Commodus, Aarhus 2005.
Kleiner D. E. E., Roman Sculpture, New Haven, London 1992.
Kockel V., Porträtreliefs stadtrömischer Grabbauten. Ein Beitrag zur Geschichte um zum Verständnis des spätrepublikanisch-frühkaiserzeitlichen Privatporträts, Mainz 1993.
Lahusen G., Römische Bildnisse. Auftragebber – Funktionen – Standorte, Mainz 2010.
Lahusen G., “Zu römischen Statuen und Bildnissen aus Gold und Silber”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 128, 1999: 251-266.
Mikocki T., "Sub Specie Deae". Rzymskie cesarzowe i księżniczki jako boginie. Studium ikonograficzne, Warszawa 1988.
Mikocki T., Zgodna, pobożna, płodna, skromna, piękna... Propaganda cnót żeńskich w sztuce rzymskiej, Wrocław 1997.
Ostrowski J. A., Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa-Kraków 1999.
Pékary T., Das römische Kaiserbildnis in Staat, Kult und Gesellschaft, Berlin 1985.
Petersen L.H., The Freedman in Roman Art and Art History, Cambridge 2011.
Smith R.R.R., "Roman Portraits: Honours, Empresses, and Late Emperors", Journal of Roman Studies 75, 1985: 208-221.
Smith R.R.R., “Late antique portraits in a public context: honorific statuary at Aphrodisias in Caria, A.D. 300-600”, Journal of Roman Studies 89, 1999: 99-165.
Stewart P., Statues in Roman Society: Representation and Response, Oxford 2003.
Stewart P., The Social History of Roman Art, Cambridge 2008.
Tanner J., "Portraits and Agency: A Comparative View", [w:] R. Osborne, J. Tanner (eds.), Art's Agency and Art History, Oxford 2007.
Varner E.R., Mutilation and Transformation: 'Demnatio Memoriae' and Roman Imperial Portraiture, Leiden, Boston 2004.
Walker S., Greek and Roman Portraits, London 1995.
West S., Portraiture, Oxford 2004.
Wood S.E., Imperial Woman. A Study of Public Images, 40 BC-AD 68, Leiden, Boston, Köln 2000.
Zanker P., Die Maske des Sokrates. Das Bild des Intellektuellen in der antiken Kunst, München 1995.
Zanker P., "Individuum und Typus. Zur Bedeutung des realistischen Individualporträts der späten Republik", Archäologischer Anzeiger 1995: 473-481.
Zanker P., August i potęga obrazów, Poznań 1999.
seria "Das römische Herrscherbild" (27 tomów) i inne…

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 05-SPSA-23-ArchU w USOSweb