Metody mikroskopowe i makroskopowe badań źródłoznawczych (traseologiczne i inne - przykłady np. z zakresu krzemieniarstwa, bursztyniarstwa, tkanin itp.) 05-MMMBZ-11-KP-ArchU
Historia badań traseologicznych. Możliwości i ograniczenia metody w procesie interpretacji danych archeologicznych. Założenia i rola eksperymentu w badaniach traseologicznych.
Metodyka badań – procedura przygotowywania materiałów do analiz, rodzaje sprzętu optycznego, sposoby identyfikacji i dokumentacji śladów makroskopowych oraz mikroskopowych.
Charakterystyka poszczególnych śladów technologicznych, użytkowych, opraw oraz podepozycyjnych rejestrowanych na powierzchniach artefaktów (wykruszenia, zaokrąglenia, deformacje liniowe i wyświecenia, pozostałości organiczne i nieorganiczne). Analizy makroskopowe i mikroskopowe materiałów eksperymentalnych pozyskanych z surowców kamiennych i organicznych oraz interpretacja pozyskanych danych– praktyka. Badania wybranych oryginalnych inwentarzy krzemiennych łączonych z okresem paleolitu, mezolitu i neolitu – praktyka.
Cele kształcenia
Kierunek studiów
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zaliczeniu zajęć studenci powinni potrafić samodzielnie przeprowadzać analizy traseologiczne na podstawowym poziomie, w tym:
- oceniać przydatność poszczególnych okazów do badań,
- wyselekcjonować materiały pod kątem szczegółowych analiz mikroskopowych,
- przygotowywać próbki do badań,
- obsługiwać sprzęt optyczny (mikroskop stereoskopowy oraz metalograficzny),
- przeprowadzać proces rejestracji i identyfikacji śladów mikroskopowych powstałych na powierzchniach okazów eksperymentalnych i oryginalnych,
- wykorzystywać podczas przeprowadzania analiz procedury standardowe dwóch podstawowych metod związanych z badaniami kształtowania i wykorzystania artefaktów - małych i dużych powiększeń.
Posługując się badaniami komparatystycznymi, wykorzystując dane płynące z przeprowadzonych analiz eksperymentalnych, uczestnicy laboratorium powinni posiadać umiejętność przeprowadzania interpretacji uzyskanych wyników analiz mikroskopowych i makroskopowych, określenia dystynktywnych śladów zarejestrowanych na poszczególnych okazach. Na podstawie przeprowadzonych badań traseologicznych, studenci będę mogli podjąć się próby odpowiedzi na pytania dotyczące przed wszystkim:
- funkcji narzędzi, działań fizycznych pozostawiających ślady na artefaktach oraz rodzajów surowców obrabianych danymi okazami (wykonanymi z kamienia, kości, poroża itp.),
- możliwych sposobów osadzania narzędzi w oprawach,
- aspektu technologicznego - określenia rodzajów narzędzi, którymi posłużono się przy wstępnej obróbce surowca oraz w trakcie pozyskiwania półsurowca czy też kształtowania form finalnych; wyróżnienia poszczególnych technik, zastosowanych przy produkcji danych artefaktów,
- procesów podepozycyjnych, jakim podlegały analizowane artefakty, a których działalność niejednokrotnie znacząco wpływa na stan zachowania i czytelność powierzchni artefaktów, powodując kształtowanie się charakterystycznych deformacji makroskopowych i mikroskopowych.
Jednym z planowanych efektów zajęć jest nabycie umiejętności kreatywnego wykorzystania pozyskanych wyników mikroanaliz. W trakcie zajęć studenci będą mieli możliwość, w kontekście innych przykładowych badań archeologiczno - technologicznych, typologicznych czy surowcowych, ustalać zależności pomiędzy dobraniem surowca, techniką wytwarzania, formą i funkcją poszczególnych artefaktów; podejmować próby ustalenia motywów, kryteriów wyborów na poszczególnych etapach działalności człowieka związanej z pozyskiwaniem i użytkowaniem poszczególnych surowców czy artefaktów; określać - poprzez wsparcie analizami planigraficznymi - sposoby planowania przestrzeni, zagospodarowywania poszczególnych partii obozowiska czy osady; interpretować poszczególne elementy życia codziennego społeczności pradziejowych itp.
W efekcie nabycia podstawowej wiedzy teoretycznej z zakresu badań traseologicznych i zdobycia własnego doświadczenia w przeprowadzaniu analiz mikroskopowych, uczestnicy laboratoriów powinni potrafić krytycznie oceniać i wykorzystywać analogiczne dane prezentowane w literaturze przedmiotu.
Kryteria oceniania
Zaliczenie w oparciu o aktywne uczestnictwo w laboratoriach oraz końcowe kolokwium ustne.
Literatura
Keeley L. H., 1980 Experimental Determination of Stone Tool Uses. A Microwear Analysis, Chicago.
Korobkowa G. F., 1999 Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną, Toruń.
Longo L., Skakun N. (red.), 2008 "Prehistoric Technology" 40 Years Later: Functional Studies and the Russian Legacy Proceedings of the International Congress Verona (Italy), 20-23 April 2005, Oxford.
Marreiros J., Nuno Bicho N ., Gibaja Bao J. (red.), International Conference on Use-Wear Analysis. Use-Wear 2012, Cambridge Scholars Publishing.
Vaughan P. C., 1985 Use-Wear Analysis of Flaked Stone Tools, Tucson.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: