Nauka o współczesnym języku polskim: morfologia 03-WK-MWK

Treści programowe dla przedmiotu:
- gramatyka i jej propozycje porządkowania części mowy; trudności w opisie wybranych części mowy,
- morfologia i jej podsystemy; słowotwórstwo i leksyka współczesnej polszczyzny; rola fleksji w składniowej organizacji wypowiedzenia,
- podstawy pragmatyki językowej; ABC dobrej komunikacji (stosowność, jednoznaczność, poprawność, skuteczność),
- wpływ rzeczywistości na nasz język; aprobata i dystans wobec feminatywów i nazw męskich wykonawców zawodów; tendencje towarzyszące popularności "słowotwórstwa bez słowotwórstwa",
- gniazdo słowotwórcze - istota badań gniazdowych, struktura gniazda, rodzaje powiązań między jego elementami,
- morfologiczne kategorie imienne i werbalne: przypadek, rodzaj gramatyczny, osoba, tryb, aspekt - w ujęciu systemowym i komunikacyjnym,
- osobliwości w odmianie trudnych wyrazów,
- mechanizmy wykrywania znaczenia gramatycznego (kategorialnego), form gramatycznych wchodzących w skład różnych konstrukcji syntaktycznych.

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: - przekazanie wiedzy z zakresu morfologicznego opisu współczesnego języka polskiego, - wprowadzenie kluczowych zagadnień z zakresu pragmatyki, - kształcenie umiejętności użycia podstawowej terminologii morfologicznej (słowotwórczej i fleksyjnej) i pragmatycznej, - rozwijanie umiejętności wykrywania zasadniczych zjawisk morfologicznych w trakcie analizy zróżnicowanych funkcjonalnie tekstów, - kształcenie umiejętności rozpoznawania związków między analizami stricte gramatycznymi a badaniami innych dyscyplin naukowych; - rozwijanie umiejętności poprawnego wypowiadania się w mowie i piśmie, - rozwijanie świadomości językowej i uwrażliwienie na obserwację oraz krytyczną ocenę zjawisk słowotwórczych i fleksyjnych we współczesnej polszczyźnie, - przygotowanie do krytycznego wykorzystania tekstów naukowych, - sięganie do źródeł naukowych w argumentowaniu i analizie zjawisk morfologicznych, - kształcenie postawy skłaniającej do samodzielnego zgłębiania wiedzy językoznawczej.

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, dyskusja, praca z tekstem, udział w dyskusji, aktywność, samodzielna analiza językoznawcza tekstu (praca pisemna).

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

2 lub 3 (w zależności od kierunku)

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Znajomość problematyki językoznawczej oraz narzędzi jej opisu przyswojonych podczas zajęć z Nauki o współczesnym języku polskim, jakie odbyły się w I semestrze.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2025/SL:

Andrzej Sieradzki

W cyklu 2024/SL:

Romana Łapa

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- ma podstawową wiedzę z zakresu morfologicznego opisu współczesnej polszczyzny oraz z pragmatyki językowej,
- zna i poprawnie stosuje terminologię z zakresu morfologii, słowotwórstwa, fleksji, a także pragmatyki,
- potrafi powiązać analizy morfologiczne (słowotwórcze i fleksyjne) z badaniami innych dyscyplin naukowych,
- na podstawie zdobytej podczas zajęć wiedzy teoretycznej o podsystemie morfologicznym potrafi rozpoznać i dokładniej opisać związane z tym systemem formy gramatyczne i zjawiska językowe,
- dzięki posiadanej wiedzy morfologicznej potrafi interpretować i analizować pod kątem słowotwórczym i fleksyjnym rozmaite teksty współczesnej polszczyzny,
- potrafi poprawnie posługiwać się językiem w mowie i w piśmie,
- na podstawie materiałów źródłowych przygotowuje i prowadzi dyskusję, potrafi bronić swoich tez, samodzielnie przygotowuje analizy językoznawcze

Kryteria oceniania

Kryteria oceniania:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość szczegółowej wiedzy przedmiotowej i metodolo-gicznej z zakresu morfologii, słowotwórstwa i fleksji współczesnego języka polskiego, znakomita znajomość siatki pojęciowo-terminologicznej, a także zasad analizy różnych zjawisk językowych i form morfologicznych w oparciu o wiedzę o systemie gramatycznym współczesnego języka polskiego, imponująca wiedza z zakresu pragmatyki językowej, wysoka świadomość w zakresie poprawności językowej, bardzo dobre kompetencje w posługiwaniu się językiem polskim zarówno w mowie, jak i piśmie, przykładna aktywność w trakcie zajęć, bardzo wysoka wartość merytoryczna samodzielnej pracy pisemnej (materiału na zaliczenie).

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami, szczególnie w zakresie językowej analizy tekstu (samodzielnej pracy zaliczeniowej).

dobry (db; 4,0): dobra znajomość szczegółowej wiedzy teoretycznej z zakresu morfologii, słowotwór-stwa i fleksji współczesnego języka polskiego, rzetelna znajomość siatki pojęciowo-terminologicznej, a także dobre przyswojenie zasad analizy różnych zjawisk językowych i form morfologicznych w oparciu o wiedzę na temat systemu gramatycznego współczesnego języka polskiego, dobry poziom wiedzy z zakresu pragmatyki językowej, wysoka świadomość w zakresie poprawności językowej, bardzo dobra sprawność w posługiwaniu się językiem polskim zarówno w mowie, jak i piśmie, dobra aktywność podczas zajęć, prawidłowe opracowanie materiału na zaliczenie (samodzielna praca pisemna).

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadawalająca znajomość szczegółowej zagadnień teoretycznych z zakresu morfologicznego, słowotwórczego i fleksyjnego opisu współczesnego języka polskiego, zadowalająca znajomość siatki pojęciowo-terminologicznej, zadowalająca znajomość problematyki z zakresu pragma-tyki językowej, zadowalające opanowanie zasad analizy rozmaitych zjawisk i form językowych z wykorzystaniem wiedzy o systemie morfologicznym współczesnego języka polskiego, dobra świadomość w zakresie poprawności językowej, dobre kompetencje w posługiwaniu się językiem polskim zarówno w mowie, jak i piśmie, zadowalający poziom pisemnej pracy zaliczeniowej.

dostateczny (dst; 3,0): zadawalająca wiedza teoretyczna z zakresu morfologicznego opisu współcze-snego języka polskiego, zadowalająca wiedza pragmatyczna na temat podstaw międzyludzkiej komunikacji, odpowiednia znajomość aparatury pojęciowo-terminologicznej oraz zasad analizy rozmaitych form językowych w oparciu o wiedzę na temat systemu gramatycznego współczesnego języka polskiego, dobre świadomość językowa i kompetencje w zakresie poprawności językowej, odpowiedni stopień aktywności podczas zajęć, zadowalający poziom pisemnej pracy zaliczeniowej.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadawalające przyswojenie zagadnień teoretycznych z zakresu morfolo-gicznego opisu współczesnego języka polskiego, brak wiedzy na temat pragmatycznych podstaw mię-dzyludzkiej komunikacji, nieznajomość podstawowej siatki pojęciowo-terminologicznej, nieznajomość zasad analizy różnych form gramatycznych, przeprowadzanej w oparciu o wiedzę na temat systemu morfologicznego współczesnej polszczyzny, niska świadomość językowa i bardzo słabe kompetencje poprawnościowe, brak aktywność podczas zajęć, bardzo dużo błędów merytorycznych w pisemnej pracy zaliczeniowej.

Kryteria oceniania:
- obecność na zajęciach, a także aktywność podczas zajęć (udział w dyskusji),
- sprawność językowa, poprawne posługiwanie się polszczyzną zarówno w mowie, jak i w piśmie, przygotowanie do samodzielnej pracy z tekstem oraz umiejętność gramatycznej (słowotwórczej i fleksyjnej) analizy różnych wypowiedzi językowych,
- merytoryczna wartość samodzielnych prac pisemnych stanowiących omówienie wybranych zagadnień morfologicznych, słowotwórczych albo fleksyjnych,
- sposób zaprezentowania podczas zaliczenia zdobytej wiedzy teoretycznej, a także umiejętności jej wykorzystania w konkretnych analizach.

Literatura

Zalecana literatura:
Podręczniki wybiera i proponuje prowadzący w zależności od typu realizowanych zagadnień.

Wybrane publikacje książkowe:
Bańko M., 2004, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa.
Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, 1998, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa.
Grębowiec J., 2013, Mówić i działać. Wykłady z pragmatyki, Wrocław.
Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa (wybrane rozdziały).
Jadacka H., 2001, System słowotwórczy polszczyzny (1945-200), Warszawa.
Jodłowski S.,1971, Studia nad częściami mowy, Warszawa.
Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, 2001, red. E. Tabakowska, Kraków.
Nowosad-Bakalarczyk M., 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Skarżyński M., 2003, Słowotwórstwo gniazdowe. Historia, metoda, zastosowania, Kraków.
Szpyra-Kozłowska J., 2020, Nianiek, ministra i japonki. Eseje o języku i płci, Lublin.
Tokarski J., 1978, Fleksja polska, Warszawa.

Słowniki, encyklopedie:
Encyklopedia języka polskiego, 1992, red. S. Urbańczyk, wyd. III, Wrocław.
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1999, red. K. Polański, Wrocław – Warszawa ‒ Kraków.
Wielki słownik poprawnej polszczyzny, 2012, red. A. Markowski, Warszawa.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-WK-MWK w USOSweb