Wiedza o historycznym rozwoju języka polskiego 03-WHR-21JPODL

Treści programowe dla przedmiotu:
- zakres, miejsce i znaczenie wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego w naukach humanistycznych, a zwłaszcza w lingwistyce (model diachroniczny, synchroniczny i panchroniczny refleksji nad językiem),
- język polski w ujęciu genetycznym (język indoeuropejski i słowiański) i w ujęciu typologicznym (język fleksyjny),
- najważniejsze zmiany w zakresie systemu językowego polszczyzny: fonetyki / fonologii, morfologii (fleksji i słowotwórstwa) i składni w ujęciu diachronicznym,
- historyczne zróżnicowanie dialektalne polszczyzny; kształtowanie się polskiego języka literackiego (aspekt normy językowej, wzrostu sprawności funkcjonalnej i wykształcania się nowych stylów funkcjonalnych),
- zmiany w zakresie słownictwa – słownictwo rodzime (neologizmy, neosemantyzny, archaizmy, przesunięcia, zawężanie i rozszerzanie znaczeń wyrazów); słownictwo zapożyczone (sposoby przejmowania zapożyczeń, języki obce oddziałujące na polszczyznę),
- powstanie dialektów kresowych jako przykład interakcji polszczyzny z dialektami (językami) wschodniosłowiańskimi oraz z językiem litewskim,
- kształtowanie się pisowni polskiej jako efekt oddziaływania europejskich czynników kulturowych, politycznych i ekonomicznych,
- najistotniejsze dokumenty dawnej refleksji nad językiem polskim (traktaty ortograficzne, słowniki, podręczniki do nauki polskiego dla uczniów szkół polskich oraz dla cudzoziemców).

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: - zaznajomienie studentów z modelem opisu języka polskiego (jego systemu, leksyki, stylów funkcjonalnych, a także pisowni) w ujęciu diachronicznym, - wskazanie cech różnicujących i utożsamiających języka polskiego na tle innych języków słowiańskich, indoeuropejskich i pozostałych języków świata z perspektywy genetycznej i typologicznej, - ukazanie współczesnego języka polskiego jako efektu przemian, jakie zachodziły w jego strukturze we wcześniejszych okresach jego istnienia, - wykształcenie umiejętności lingwistycznej interpretacji tekstów dawnych, prowadzonych z perspektywy diachronicznej, - kształtowanie świadomości językowej wspomagającej komunikację międzykulturową i międzyludzką, - uporządkowanie wiedzy o języku polskim w ujęciu porównawczym.

Kierunek studiów

filologia polska jako obca

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, dyskusja, praca z tekstem.

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Poziom przedmiotu

I stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

II rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Wiedza o języku (poziom szkoły średniej).

Koordynatorzy przedmiotu

Krzysztof Skibski

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- potrafi zreferować poglądy na temat historycznego rozwoju języka polskiego, jego miejsca wśród innych języków indoeuropejskich (zwłaszcza słowiańskich), a także wskazać i zinterpretować wpływ przemian cywilizacyjnych oraz interakcji z innymi językami na zmiany w języku polskim i ich implikacje we współczesnej polszczyźnie,
- potrafi wyjaśnić rolę wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego w całokształcie wiedzy o języku, kulturze i komunikacji międzyludzkiej,
- potrafi czytać ze zrozumieniem i samodzielnie komentować prace teoretyczne z zakresu językoznawstwa (zwłaszcza diachronicznego) w języku polskim oraz prawidłowo posługiwać się podstawowymi pojęciami i terminami z zakresu językoznawstwa diachronicznego,
- ma świadomość lingwistycznych właściwości tekstu polszczyzny dawnej.

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość poglądów na temat historycznego rozwoju języka polskiego, jego miejsca wśród innych języków indoeuropejskich (zwłaszcza słowiańskich), bardzo dobra umiejętność krytycznego interpretowania wpływu przemian cywilizacyjnych oraz interakcji z innymi językami na zmiany w języku polskim z uwzględnieniem ich implikacji we współczesnej polszczyźnie, wysoka świadomość roli wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego w całokształcie wiedzy o języku, kulturze i komunikacji międzyludzkiej, bardzo dobra sprawność diachronicznego analizowania tekstu oraz prezentowania węzłowych problemów z zakresu historycznego rozwoju języka polskiego.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami, zwłaszcza w zakresie wymagających samodzielności: diachronicznej analizy tekstu oraz prezentowania węzłowych problemów z zakresu historycznego rozwoju języka polskiego.

dobry (db; 4,0): dobra znajomość poglądów na temat historycznego rozwoju języka polskiego, jego miejsca wśród innych języków indoeuropejskich (zwłaszcza słowiańskich), dobra umiejętność krytycznego interpretowania wpływu przemian cywilizacyjnych oraz interakcji z innymi językami na zmiany w języku polskim z uwzględnieniem ich implikacji we współczesnej polszczyźnie, świadomość roli wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego w całokształcie wiedzy o języku, kulturze i komunikacji międzyludzkiej, dobra sprawność diachronicznego analizowania tekstu oraz prezentowania węzłowych problemów z zakresu rozwoju historycznego języka polskiego, wykazująca jednak szerszy niż wyżej zakres niedociągnięć.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadawalająca znajomość poglądów na temat historycznego rozwoju języka polskiego, jego miejsca wśród innych języków indoeuropejskich (zwłaszcza słowiańskich), zadawalająca umiejętność krytycznego interpretowania wpływu przemian cywilizacyjnych oraz interakcji z innymi językami na zmiany w języku polskim z uwzględnieniem ich implikacji we współczesnej polszczyźnie, świadomość roli wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego w całokształcie wiedzy o języku, kulturze i komunikacji międzyludzkiej, zadawalająca sprawność diachronicznego analizowania tekstu oraz prezentowania węzłowych problemów z zakresu rozwoju historycznego języka polskiego, wyróżniająca się stosunkowo dużym stopniem niesamodzielności.

dostateczny (dst; 3,0): ogólna orientacja w zakresie poglądów na temat historycznego rozwoju języka polskiego, jego miejsca wśród innych języków indoeuropejskich (zwłaszcza słowiańskich), umiejętność krytycznego interpretowania wpływu niektórych przemian cywilizacyjnych oraz interakcji z innymi językami na zmiany w języku polskim z uwzględnieniem ich implikacji we współczesnej polszczyźnie, świadomość roli wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego w całokształcie wiedzy o języku, kulturze i komunikacji międzyludzkiej, zadawalająca sprawność diachronicznego analizowania tekstu oraz prezentowania węzłowych problemów z zakresu rozwoju historycznego języka polskiego, wyróżniająca się bardzo dużym stopniem niesamodzielności.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadawalająca znajomość poglądów na temat historycznego rozwoju języka polskiego, jego miejsca wśród innych języków indoeuropejskich (zwłaszcza słowiańskich), niezadawalająca umiejętność krytycznego interpretowania wpływu przemian cywilizacyjnych oraz interakcji z innymi językami na zmiany w języku polskim z uwzględnieniem ich implikacji we współczesnej polszczyźnie, brak świadomości roli wiedzy o historycznym rozwoju języka polskiego w całokształcie wiedzy o języku, kulturze i komunikacji międzyludzkiej, niezadawalająca sprawność diachronicznego analizowania tekstu oraz prezentowania węzłowych problemów z zakresu rozwoju historycznego języka polskiego.

Literatura

Zalecana literatura:
B. Walczak, Zarys dziejów języka polskiego, wyd. 2 popr., Wrocław 1999.
I. Bajerowa, Zarys historii języka polskiego 1939 – 2000. Warszawa 2003.
S. Borawski, Wprowadzenie di historii języka polskiego. Warszawa 2000.
K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa 1998.
Z. Krążyńska, T. Mika, M. Osiewicz, A. Słoboda, Najważniejsze zagadnienia polonistycznego językoznawstwa historycznego. http://www.kwartjez.amu.edu.pl/Zaproszenie_ZHJP.pdf
T. Lisowski, Pisownia polska. Główne fazy rozwoju (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia) www.kwartjez.amu.edu.pl/Lisowski_2010_3-4.pdf
M. Osiewicz, Kierunki przemian polszczyzny w zakresie fonetyki (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia). Zob.: http://www.kwartjez.amu.edu.pl/Osiewicz.pdf
A. Krygier, Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia). http://www.kwartjez.amu.edu.pl/Krygier_2011_1.pdf
W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005.
Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543. Opr. W. Wydra, W. R. Rzepka, wyd. 2 popr, i uzup., Wrocław 1999.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-WHR-21JPODL w USOSweb