Widowiska 03-W-12MDM
W ramach zajęć (prowadzonych w formie wykładu i konwersatorium) podejmowany jest namysł nad współczesnymi widowiskami i performansami kulturowymi oraz ich kontekstami historycznymi, społecznymi, kulturowymi i politycznymi. W rozważaniach tych wprowadza się i stosuje kategorie analityczne, opisowe i interpretacyjne, stosowane przez antropologię widowisk i performatykę. Głównym celem przedmiotu jest pogłębienie rozumienia przemian dokonujących się we współczesnej kulturze, zdominowanej przez spektakularność i wymóg performowania.
WYKŁAD (30 godz.) i KONWERSATORIUM (30 godz.)
Tematy, zagadnienia, lektury obowiązkowe
1. ZAJĘCIA ORGANIZACYJNE
Omówienie kwestii organizacyjnych. Przedstawienie celów przedmiotu, tematów do dyskusji oraz listy materiałów tekstowych i audiowizualnych.
2. MAPOWANIE WIDOWISK
Wprowadzenie w problematykę. Podstawowe źródła do badań współczesnych widowisk i performansów kulturowych (akcji, celebracji, ceremoniałów, demonstracji, eventów, inscenizacji, manifestacji, pokazów, popisów, protestacji, przedstawień, rytuałów, spektakli, świąt, wydarzeń, zabaw, zawodów itp.). Stan badań na gruncie polskim. Podstawowe problemy terminologiczne. Definicje i funkcje widowisk i performansów kulturowych. Sposoby mapowania współczesnych praktyk widowiskowych i performatywnych. Zwrot performatywny. Performans: efektywność, prezen(ta)cja, skuteczność.
3. NARZĘDZIA DO BADANIA WIDOWISK I PERFORMANSÓW KULTUROWYCH
Kategorie antropologiczne i performatyczne przydatne w analizie i interpretacji widowisk oraz performansów kulturowych: archiwum, autopojesis, ciało widowiskowe, communitas, dramat społeczny, głęboka gra, iluzja, liminalność, maska, (ob)ramowanie, odtworzone (zachowane) zachowanie, performans, performatywność, prze-życie, rola społeczna, rekwizyt, rytualizacja, scena.
4. WIDOWISKA A TOŻSAMOŚĆ I PŁEĆ
Performowanie płci. Widowiska jako narzędzia afirmowania, negocjowania i negowania tożsamości płciowych. Napięcie pomiędzy tradycjonalistycznym a nowoczesnym podejściem do ról społecznych. Gender trouble: o patriarchacie i feminizmie.
5. WIDOWISKA A WYGLĄD I MODA
Performowanie siebie – „ja” jako projekt. Pokazy mody. Kategoria „glamour”. Moda żałobna.
6. WIDOWISKA A ZAKUPY I JEDZENIE
Widowiska wspierające, kwestionujące i negujące konsumpcję. Performanse i sztuka kulinarna.
7. WIDOWISKA A ŚMIERĆ
Widowiskowość pogrzebu. Pompa funebris. Pokazy lekcji anatomii.
8. WIDOWISKA A RELIGIA I OFIARA
Zrytualizowane sposoby manifestowania religijności. Ustanawianie i potwierdzanie tożsamości poprzez uczestnictwo w praktykach religijnych. Problematyzowanie religijności i ceremoniałów religijnych w kulturze współczesnej.
9. WIDOWISKA A SPORT I RYWALIZACJA
Sport: rozrywka, rywalizacja, rytuał. Polityczny wymiar widowisk sportowych. Rytualny wymiar futbolu. Różne sposoby dopingowania i kibicowania zawodniczkom i zawodnikom (cheerleading, występy kibiców).
10. WIDOWISKA A KARNAWAŁY I WYWRÓCENIE PORZĄDKU
Karnawał jako multiperformans. Zawieszenie ról społecznych. „Świat na opak” – czas specjalny, zagęszczony. Dialektyka porządku i nieładu.
11. WIDOWISKA A PROTESTY POLITYCZNE I OPÓR
Polityczne aspekty widowisk. Koncepcja agonistyki Chantal Mouffe. Okrutny teatr samospaleń. Protestacje alterglobalistyczne.
12. WIDOWISKA A AKTYWIZM ARTYSTYCZNO-POLITYCZNY
Radykalny aktywizm artystyczno-polityczny H.I.J.O.S., Reginy José Galindo, kolektywu Fulana, duetu Yes-men, Grupy Wojna, Pussy Riot i Piotra Pawlenskiego. Koncepcja estetyki jako polityki Jacques’a Ranciera.
13. WIDOWISKA A WOJNA I TERROR
Teatr działań wojennych. Defilada jako demonstracja siły. Egzekucje – widowisko przerażenia. Spektakularny wymiar działań terrorystycznych na przykładzie ataku na teatr na Dubrowce w Moskwie w 2002 roku.
14. WIDOWISKA A HISTORIA I PRZESZŁOŚĆ
Rekonstrukcje zdarzeń historycznych w formie inscenizacji. Odgrywanie osób z przeszłości. Reaktywowanie historii we współczesnej muzyce rockowej.
15. WIDOWISKA A INNOŚĆ I ODMIENNOŚĆ
Wystawianie na pokaz „innej” cielesności Saartije Baartman, tzw. Czarnej Wenus. Freak shows. Strategie artystyczne w performansach postkolonialnych na przykładzie Two undiscovered Amerindians visit the West Guillerma Gómeza-Peñy i Coco Fusco (1992). Turystyka i widowiska.
Cele kształcenia
Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć
Kierunek studiów
Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK
Moduł zajęć/przedmiotu prowadzony zdalnie (e-learning)
Nakład pracy studenta (punkty ECTS)
Poziom przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów (jeśli obowiązuje)
Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student/ka potrafi:
1. dokonać krytycznej analizy widowiska w perspektywie współczesnych teorii humanistycznych;
2. wykorzystać pozyskaną wiedzę, aby argumentować i uzasadniać własne interpretacje danego widowiska;
3. analizować krytycznie współczesne widowiska i performanse w odniesieniu do dramatów i kryzysów społecznych;
4. dyskutować o problemach badawczych w atmosferze szacunku do odmiennych światopoglądów i postaw;
5. rozpoznać podstawowe założenia działań performatywnych (w tym artystycznych) zasadzających się na społecznej inkluzji;
6. dokonać krytycznej analizy wybranego widowiska w prezentacji przygotowanej w ramach współpracy z innymi student(k)ami;
7. opisać zmiany zachodzące we współczesnej kulturze i powiązać je z ogólniejszymi przemianami społecznymi na przykładzie widowisk.
Kryteria oceniania
Metody oceniania:
1. Wykład kończy się egzaminem pisemnym, podczas którego studentki i studenci wybierają jeden z trzech tematów nawiązujących do problematyki poruszanej na zajęciach wykładowych i konwersatoryjnych (egzamin trwa 3 godz.).
2. Zaliczenie konwersatorium dokonuje się na podstawie grupowych prezentacji poświęconych jednej ze współczesnych form widowiskowych.
Obecność:
1. Na wykładzie obecność jest nieobowiązkowa, ale zalecana z uwagi na jego korelację z konwersatorium.
2. Na konwersatorium obecność jest obowiązkowa.
Kryteria oceniania:
1. Obecność na zajęciach (w odniesieniu do konwersatorium).
2. Aktywność w ich trakcie (udział w dyskusjach).
3. Wartość merytoryczna prezentacji oraz sposobu jej przedstawienia (na zakończenie konwersatorium).
4. Umiejętność zaprezentowania wiedzy nabytej w ramach przedmiotu w formie pisemnej (na egzaminie kończącym cykl wykładów).
Skala ocen:
5,0 – bardzo dobra znajomość głównych kierunków refleksji nad widowiskami kulturowymi, umiejętność formułowania samodzielnych i pogłębionych opinii
4,5 – jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami
4,0 – możliwy szerszy zakres niedociągnięć: słabsze umiejętności, niższa zdolność krytycznego porównania poszczególnych koncepcji, ograniczony sposób formułowania oryginalnych konkluzji
3,5 – zadowalająca znajomość głównych kierunków w badaniach nad widowiskami kulturowymi, zadowalająca umiejętność krytycznego porównania poszczególnych form
3,0 – zadowalająca znajomość głównych kierunków w badaniach nad widowiskami kulturowymi
2,0 – niezadowalająca znajomość głównych kierunków w badaniach nad widowiskami kulturowymi.
Praktyki zawodowe
nie obowiązują
Literatura
1. Diana Taylor, Performans, tłum. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Kraków 2018.
2. Performatyka. Terytoria, pod red. Ewy Bal i Dariusza Kosińskiego, Kraków 2017.
3. Dariusz Kosiński, Performatyka w(y)prowadzenia, Kraków 2016.
4. Dobrochna Ratajczakowa, Galeria gatunków widowiskowych, teatralnych i dramatycznych, Poznań 2015.
5. Piotr Morawski, Performans jako wyzysk, „Dialog” 2014 nr 10, s. 225–229.
6. Performance Studies. Sources and Perspectives / Performatyka: źródła i perspektywy, pod red. Juliusza Tyszki, Poznań 2014.
7. Performans, performatywność, performer. Próby definicji i analizy krytyczne, pod red. Ewy Bal i Wandy Świątkowskiej, Kraków 2013.
8. Erika Fischer-Lichte, Teatr i teatrologia. Podstawowe pytania, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Wrocław 2012.
9. Jacek Wachowski, Performans, Gdańsk 2011.
10. Antropologia doświadczenia, red. Victor Turner, Edward M. Bruner, przeł. Ewa Klekot, Agnieszka Szurek, Kraków 2011.
11. James E. Combs, Świat zabaw. Narodziny nowego wieku ludycznego, przeł. Olga Kaczmarek, Warszawa 2011.
12. Jean Duvignaud, Dar z niczego. O antropologii święta, przeł. Łada Jurasz-Dudzik, Warszawa 2011.
13. James Loxley, Performatywność i teoria performansu, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, „Didaskalia. Gazeta Teatralna” 2011 (luty), nr 101, s. 55–65.
14. Jon McKenzie, Performuj, albo… Od dyscypliny do performansu, wstęp i przekład Tomasz Kubikowski, Kraków 2011.
15. Jacek Wachowski, Performans, Gdańsk 2011.
16. Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego, pod red. Johna J. McAloona, przeł. Katarzyna Przyłuska-Urbanowicz, Warszawa 2009.
17. Erika Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Kraków 2008.
18. Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, pod red. Justyny Olko, Warszawa 2008.
19. Marvin Carlson, Performans, przeł. Edyta Kubikowska, red. nauk. wyd. pol. Tomasz Kubikowski, Warszawa 2007.
20. Ewa Domańska, Zwrot performatywny we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007 nr 5, s. 48–61.
21. Guy Debord, Społeczeństwo spektaklu oraz Rozważania o społeczeństwie spektaklu, przełożył oraz wstępem i komentarzami opatrzył Mateusz Kwaterko, Warszawa 2006.
22. Richard Schechner, Performatyka: wstęp, przeł. Tomasz Kubikowski, red. przekł. Marcin Rochowski, Wrocław 2006.
23. Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, wyd. 2, oprac. Agata Chałupnik i in., wstęp i red. Leszek Kolankiewicz, Warszawa 2005.
24. Victor Turner, Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, przeł. Wojciech Rusakiewicz, Kraków 2005.
25. Victor Turner, Od rytuału do teatru. Powaga zabawy, przeł. Małgorzata i Jacek Dziekanowie, Warszawa 2005.
26. Eric W. Rothenbuhler, Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, przekł. i red. Janusz Barański, Kraków 2003.
27. Victor Turner, Czy istnieją uniwersalia widowiskowe w micie, rytuale i teatrze, przeł. Grzegorz Janikowski, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2002, nr 3–4, s. 53–59.
28. Richard Schechner, Przyszłość rytuału, przeł. Tomasz Kubikowski, Warszawa 2000.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: