Teorie języka 03-TJ-11PDM

Treści programowe dla przedmiotu:
- miejsce językoznawstwa w klasyfikacji ogólnej nauk: lingwistyka jako nauka empiryczna, humanistyczno-społeczna, idiograficzna i podstawowa,
- refleksje nad językiem przed XIX wiekiem (Panini, Platon; średniowieczny spór o powszechniki; racjonalizm i empiryzm w refleksji nad językiem – koncepcje Leibniza, Locka, Hume’a); uniwersalia językowe (Gramatyka z Port Royal),
- językoznawstwo historyczne-porównawcze (indukcjonizm),
- język jako system jednostek wzajemnie się warunkujących; strukturalizm językoznawczy; strukturalistyczne teorie językoznawcze (weryfikacjonizm),
- gramatyka generatywno-transformacyjna jako zwrot metodologiczny w językoznawstwie,
- pragmatyczne teorie językoznawcze (falsyfikacjonizm),
- kognitywne teorie językoznawcze (postmodernizm),
- językoznawstwo kulturowe (m.in. koncepcja lingua mentalis w ujęciu A. Wierzbickiej; ujęcie szkoły lubelskiej),
- różne koncepcje badania dyskursu,
- pogranicza językoznawstwa - socjolingwistyka, psycholingwistyka, neurolingwistyka, lingwistyka antropologiczna.

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: Konwersatorium poświęcone jest ukazaniu języka jako uniwersalnego fenomenu, który jest przedmiotem refleksji naukowej o charakterze teoretycznym prowadzonej z różnych perspektyw poznawczych. Przy doborze dyskutowanych w trakcie zajęć ze studentami egzemplifikacji poszczególnych problemów uwzględniane są zjawiska występujące w polszczyźnie, ale też w innych językach świata. Poprzez zaznajomienie się z podstawowymi paradygmatami w refleksji nad językiem – z językoznawstwem historyczno-porównawczym, strukturalnym, generatywnym, kognitywnym, kulturowym – studenci poszerzają swoją wiedzę na temat paradygmatów nauk humanistycznych, a także swoją kompetencję językową. Jego celami są: - nabycie umiejętności wykazywania związków pomiędzy poszczególnymi lingwistycznymi propozycjami teoretycznymi, - wykształcenie umiejętności krytycznej lektury tekstów naukowych z zakresu teorii lingwistycznych jako tekstów humanistycznych, - wykształcenie umiejętności krytycznego doboru treści przy przekazywaniu wiedzy o języku w pracy zawodowej lub działalności społecznej.

Kierunek studiów

filologia polska

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, dyskusja, praca z tekstem, praca w grupach.

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Poziom przedmiotu

II stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

I rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Ukończone studia I stopnia.

Koordynatorzy przedmiotu

Paulina Michalska-Górecka

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- zna i rozumie w pogłębiony sposób miejsce językoznawstwa wśród innych nauk i jego z nimi powiązania, teoretyczne uwarunkowania językoznawstwa, jego procedury poznawcze i metodologie, wykorzystywaną terminologię, główne tendencje rozwojowe językoznawstwa, wybrane idee filozoficzne teorii językoznawczych,
- zna i rozumie w pogłębiony, uporządkowany i podbudowany teoretycznie sposób zagadnienia szczegółowe z zakresu językoznawstwa, jego subdyscyplin i relacji między nimi,
- potrafi formułować i rozwiązywać problemy odnoszące się do teorii językoznawczych oraz na podstawie poprawnie sformułowanych przez siebie wniosków prowadzić debaty i brać udział w dyskusjach, dotyczących tych problemów,
- jest gotów/gotowa do krytycznej oceny posiadanej wiedzy z zakresu teorii językoznawczych i ustawicznego jej doskonalenia, czemu towarzyszy krytyczna ocena odbieranych treści i waloryzowanie źródeł informacji, a także do uznania znaczenia wiedzy z tego zakresu dla rozwiązywania problemów poznawczych i praktycznych w środowisku zawodowym bądź w procesie komunikacji społecznej,
- jest gotów/gotowa do samodzielnej, krytycznej lektury tekstów naukowych i dyskusji z prezentowanymi w nich problemami z zakresu teorii językoznawczych,
- potrafi przygotować w tandemie prezentację multimedialną ukazującą wybrane problemy z zakresu teorii językoznawczych.

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, bardzo dobra umiejętność posługiwania się terminologią, bardzo dobra umiejętność samodzielnego komentowania problemów i dylematów związanych z teoriami języka.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami zwłaszcza w zakresie wyrażania samodzielnych opinii dotyczących problemów i dylematów związanych z teoriami języka.

dobry (db; 4,0): dobra znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, dobra umiejętność posługiwania się terminologią, dobra umiejętność samodzielnego komentowania problemów i dylematów związanych z teoriami języka, wykazująca jednak szerszy niż wyżej zakres niedociągnięć.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, zadowalająca umiejętność posługiwania się terminologią, wyróżniająca się stosunkowo dużym stopniem niesamodzielności wypowiadanie się na temat problemów i dylematów związanych z teoriami języka.

dostateczny (dst; 3,0): ogólna znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, zadowalająca umiejętność posługiwania się podstawową terminologią, wyróżniająca się bardzo dużym stopniem niesamodzielności wypowiadanie się na temat problemów i dylematów związanych z teoriami języka.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość problematyki poruszanej podczas zajęć, niezadowalająca umiejętność posługiwania się terminologią, brak umiejętności wypowiadania się na temat problemów i dylematów związanych z teoriami języka.

Literatura

Zalecana literatura:
Ajdukiewicz K., Język i poznanie. T. 1. Warszawa 1985, wyd. 2 (rozdział: Metodologiczne typy nauk, s.287-313.
Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Warszawa 1994 (wybrane fragmenty).
Apresjan J., Koncepcje i metody współczesnej lingwistyki strukturalnej. Warszawa 1971 (wybrane fragmenty).
Bartmiński J., Panasiuk J., Stereotypy językowe. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Red. J. Bartmiński. Warszawa1993, s. 363-387.
Bańczerowski J., Pogonowski J., Zgółka T., Wstęp do językoznawstwa. Poznań 1982 (wybrane fragmenty).
Bobrowski I., Zaproszenie do językoznawstwa. Kraków 1988 (wybrane fragmenty).
Chruszczewski P.P., Jezykoznawstwo antropologiczne. Wrocław 2011 (wybrane fragmenty).
Czachur W., Miller D., Niemiecka lingwistyka dyskursu - próba bilansu i perspektywy, „Oblicza Komunikacji” 2012, nr 5, s. 25-43.
Fisiak J., Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych. Warszawa 1985 (wybrane fragmenty).
Florczak Z., Europejskie źródła teorii językowych w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Studia z dziejów teorii języka i gramatyki. Wrocław 1978 (wybrane fragmenty).
Grice H. P., Logika i konwersacja. Przeł. B. Stanosz. W: Język w świetle nauki. Red. B. Stanosz. Warszawa1980.
Grzegorczykowa R, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. Warszawa 1990 (lub 2001) (wybrane fragmenty).
Heinz A., Dzieje językoznawstwa w zarysie. Warszawa 1979 (wybrane fragmenty).
Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Red. R. Wodak, M. Krzyżanowski, Warszawa 2011 (fragment pt. Badania nad dyskursem - nowe pojęcia i terminy).
Kalisz R., Językoznawstwo kognitywne w świetle językoznawstwa funkcjonalnego. Gdańsk 2001 (wybrane fragmenty).
Krytyczna analiza dyskursu: interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Red. A. Duszak, F. Fairclough, Kraków 2008 (część II, językoznawcza).
Metodologie językoznawstwa. Od genu języka do dyskursu. Red. P. Stalmaszczyk. Łódź 2011 (wybrane fragmenty).
Metodologie językoznawstwa. Współczesne tendencje i kontrowersje. Red. P. Stalmaszczyk. Kraków 2008 (wybrane fragmenty).
Paveau M.-A., Sarfati G.-E., Wielkie teorie językoznawcze. Od językoznawstwa historyczno-porównawczego do pragmatyki. Kraków 2009 (wybrane fragmenty).
Słapek D., Paradygmaty językoznawstwa dzisiaj. „Forum Filologiczne Ateneum”, 1, 2013, s. 7-27.
Systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu. Red. A. Duszak, G. Kowalski, Kraków 2013 (wybrane fragmenty).
Tabakowska E., Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego. Kraków 1995 (wybrane fragmenty).
Tokarski R., Słownictwo jako interpretacja świata. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. T. 2. Red. J. Bartmiński. Warszawa1993, s. 335-362.
Tokarski R., Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2014 (fragmenty, rozdziały I, VI, VII).
Vater H., Wprowadzenie do lingwistyki. Przekł. J. Aptacy. Wrocław 2015 (wybrane fragmenty).
Wierzbicka A., Język – umysł – kultura. Warszawa 1999, s. 5-10.
Wierzbicka A., Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin 2010, (część I, wybrane fragmenty).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-TJ-11PDM w USOSweb