Tradycje i dyskursy nowoczesności 03-TDN-22ZU

Treści programowe dla przedmiotu:
- różne teorie i wyznaczniki nowoczesności, spór o jej granice i cechy konstytutywne; np. dialektyka Oświecenia; nowoczesność romantyczna, estetyka Baudelaire’a, pozytywizm i Młoda Polska a nowoczesność, nowoczesność i awangarda; infrastruktura i „logika kulturowa” (wyboru dokonuje prowadzący zajęcia),
- problem rozumu i racjonalności jako kluczowy dla nowoczesności; dziedzictwo rewolucji francuskiej a wektory poszukiwań estetycznych; nowatorstwo a „estetyka zdrowego rozsądku”; „kultura ekspercka”,
- tradycja jako przedmiot refleksji współczesnej humanistyki; studia nad pamięcią,
- romantyczne korzenie awangardyzmu; estetyka formy a estetyka buntu – symbolizm, ekspresjonizm, futuryzm, abstrakcjonizm, konstruktywizm, nadrealizm,
- dziewiętnastowieczne i współczesne formy uzewnętrzniania się residuum oralnego.; różne postaci eksploracji folkloru; pieśniowość – od literatury staropolskiej po stylizacje folkowe z przełomu XX i XXI; współczesna oralność; różne źródła kultury popularnej,
- dziewiętnastowieczne i dwudziestowieczne „opisania ziemi” – terytorium, pejzaż, mieszkańcy w perspektywie geopoetyki,
- utopie, antyutopie, dystopie; dwudziestowieczna fantasy a młodopolskie, romantyczne i dawne wyobrażenia locus horridus,
- rola afektów w życiu człowieka i społeczeństwa; afekty, uczucia, „nerwy”, emocje; literatura, dramat XVII-XX wieku jako laboratorium życia duchowego i uczuciowego człowieka,
- dwudziestowieczne i dziewiętnastowieczne cyganerie artystyczne w poszukiwaniu średniowiecznych i antycznych przodków,
- kryzys teodycei; refleksja o naturze zła – metafizycznego, ludzkiego, zła historii; żywotność myśli gnostyckiej,
- nowożytne, romantyczne, scjentystyczne i ponowoczesne koncepcje natury; ujęcia ekokrytyczne,
- poetyka i rola dyskursów w organizowaniu życia społecznego; monomit i polimityczność. „małe” i „duże” narracje,
- nowoczesne koncepcje historii; człowiek wobec historii,
- Darwin i kryzys antropocentryzmu,
- doświadczenie, doświadczanie i sprawstwo człowieka,
- spory o naturę więzi społecznej; kondycja ludzka i miejsce pracy; teoria klasy próżniaczej a filozofia pracy,
- nowoczesne ruchy emancypacyjne; rewolucja czy ewolucja?; wolność i instytucjonalizacja władzy; płeć, feminizm, gender; „literatury mniejsze”,
- sarmatyzm, republikanizm szlachecki, anarchizm, romantyczne, poromantyczne, awangardowe i poawangradowe koncepcje polityczne i pojęcia wolności; myśl postzależnościowa i postkolonialna; podległość-wolność-panowanie w polskiej literaturze XIX i XX wieku.

Powyższe treści kształcenia mogą ulec nieznacznej modyfikacji w zależności od prowadzącego zajęcia, który może dokonać wyboru niektórych spośród przedstawionych wyżej zagadnień, z tym jednak zastrzeżeniem, że zostaną zrealizowane wszystkie efekty uczenia się.

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: Zasadniczym celem zajęć z przedmiotu Tradycje i dyskursy nowoczesności (komplementarnych wobec „Laboratorium literatury XIX wieku” i „Laboratorium literatury XX wieku”) jest analiza różnych sposobów rozumienia nowoczesności, jej granic czasowych, składających się na nią zjawisk literackich oraz kulturowych, widzianych zarówno w perspektywie poprzedzających je tradycji („tradycje nowoczesności”), jak i dyskursów, w których wyraża się nowoczesność, nierzadko polemicznych („dyskursy nowoczesności”). Celami cząstkowymi zajęć są: 1. zaznajomienie z studentów ze źródłowymi tekstami autorów uważanych za fundatorów nowoczesności, jak i wypowiedziami jej teoretyków, a także badaczy form tradycji czy postaci dyskursów kulturowych; 2. Analiza i interpretacja w zarysowanych wyżej kontekstach odzwierciedlających się w literaturze idei, koncepcji, prądów i ruchów konstytutywnych dla nowoczesności; tych które wywodzą się z okresów wcześniejszych, często w sposób nieoczywisty, oraz tych, które określają nowoczesną formację i formułowane są jako program na przyszłość. Zajęcia mają więc na celu pogłębienie rozumienia zjawisk literackich i kulturowych nowoczesności, a także dociekanie ich genezy zarówno w perspektywie aksjologii, jak i hermeneutyki przesądów.

Kierunek studiów

filologia polska

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, dyskusja, praca z tekstem, metoda ćwiczeniowa, metoda badawcza (dociekania naukowego), praca w grupach.

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Poziom przedmiotu

II stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

II rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Wiedza z historii i teorii literatury na poziomie licencjackim, podstawowe umiejętnością analizy, interpretacji i wartościowania dzieła literackiego z przywołaniem kontekstów kulturowych.

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmioty (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- potrafi określić granice nowoczesności i wskazać jej cechy konstytutywne,
- potrafi wskazać pola sporu o charakter i cechy nowoczesności,
- rozpoznaje, potrafi opisać i poddać analizie dyskursy kluczowe dla nowoczesności, a także omówić ich formę,
- potrafi wskazać i zinterpretować wybrane odzwierciedlające się w literaturze idee, koncepcje, prądy, ruchy znaczące dla nowoczesności,
- potrafi wskazać, rozpoznać, opisać wczesne, przednowoczesne tradycje nowoczesności,
- ma świadomość ewolucji wybranych zjawisk literackich i kulturowych dokonującej się w obrębie formacji nowoczesnej, począwszy od XVIII wieku, przez wiek XIX aż po XX,
- ma wysoko rozwiniętą świadomość znaczenia humanistyki w kształtowaniu tożsamości i postaw zbiorowych oraz indywidualnych.

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): student wykazuje bardzo dobre opanowanie treści przedmiotu; potrafi bezbłędnie posługiwać się pojęciami poznanymi w trakcie zajęć; potrafi łączyć zjawiska literackie z kluczowymi cechami nowoczesności; potrafi wyodrębnić główne kwestie problemowe, które pojawiły się podczas zajęć, ukazać związki między nimi; trafnie odwołuje się do lektur i używa przemyślanej argumentacji.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z niewielkimi usterkami.

dobry (db; 4,0): student wykazuje dobre opanowanie treści przedmiotowych, potrafi dobrze posługiwać się pojęciami, poznanymi w trakcie zajęć; potrafi wskazać większość kwestii problemowych i dobrze je uargumentować; potrafi łączyć niektóre zjawiska literackie z cechami nowoczesności; umie dość sprawnie odwoływać się do lektur.

dostateczny plus (+dst; 3,5): jak wyżej, z poważnymi usterkami.

dostateczny (dst; 3,0): student wykazuje podstawowe opanowanie treści przedmiotowych; w ograniczonym zakresie posługuje się pojęciami poznanymi w trakcie zajęć; potrafi wskazać pojedyncze kwestie problemowe i uargumentować je w stopniu zadawalającym; w stopniu zadowalającym potrafi łączyć zjawiska literackie z cechami nowoczesności; zdradza niewielkie opanowanie lektur.

niedostateczny (ndst; 2,0): student nie opanował treści przedmiotowych; nie potrafi posługiwać się pojęciami wprowadzonymi podczas zajęć; nie potrafi wskazać nawet podstawowych kwestii problemowych; nie potrafi łączyć zjawisk literackich z cechami nowoczesności; nie zapoznał się z lekturami.

Literatura

Zalecana literatura:
A. Assmann, Między historią a pamięcią, red, M. Saryusz-Wolska, Warszawa.
Z. Bauman, Płynna nowoczesność, przeł. T. Kunz, Kraków 2006.
R. Braidotti, Po człowieku, przeł. J. Bednarek i A. Kowalczyk, przedmowa J. Bednarek, Warszawa 2014.
A. Condorcet, Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, Warszawa 1957.
Ch. Baudelaire, Malarz życia nowoczesnego, W tomie: Rozmaitości estetyczne, wstęp i przekład J. Guze, komentarz i przypisy C. Pichois w tłumaczeniu J.M. Kłoczowskiego, Gdańsk 2000.
M. Foucault, Prawo śmierci i władza nad życiem, przeł. B. Banasiak i K. Matuszewski w: Historia seksualności, przeł. B. Banasiak, T. Komendant, K. Matuszewski, wstępem opatrzył T. Komendant, Warszawa 1995.
E. Grosz, Darwin i gatunek ludzki, przeł. M. Rogowska-Sangret, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2011, z. 4.
M. Horkheimer, T. W. Adorno, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, przeł. M. Łukasiewicz, przekład przejrzał i posłowiem opatrzył M. J. Siemek, Warszawa 1994.
R. H. Jauss, Tradycja literacka a dzisiejsza świadomość nowoczesności, w: tegoż, Historia literatury jako prowokacja, przeł. M. Łukasiewicz, posłowie K. Bartoszyński, Warszawa 1999.
W. Kandinsky, O duchowości w sztuce, wstęp M. Bill, tłum. S. Fijałkowski, Łódź 1996.
A. Lange, Modernizm, „Tygodnik Ilustrowany” 1890, nr 13.
Modernistyczne źródła dwudziestowieczności, red. M. Dąbrowskiego i A.Z. Makowieckiego, Warszawa 2003.
S. Morawski, Niewdzięczne rysowanie mapy… O postmodernie (izmie) i kryzysie kultury, Toruń 1999 (tu rozdz. Sondowanie (post)moderny).
P. Nora, Czas pamięci, przeł. W. Dłuski, „Res Publica” 2001, z. 7.
Nowoczesność jako doświadczenie, red. R. Nycz i A. Zeidler-Janiszewska, Kraków 2006.
Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, pod red. R. Nycza, Kraków 2004 (tu: R. H. Jauss, Proces literacki modernizmu od Rousseau do Adorna, przeł. P. Bukowski; R. Sheppard, Problematyka modernizmu europejskiego, przeł. P. Wawrzyszko; A. Eysteinsson, Awangarda jako/czy modernizm, przeł. D. Wojda).
Postmodernizm. Antologia przekładów, wybór, opracowanie i przedmowa R. Nycza (tu: J. Habermas, Modernizm – niedokończony projekt, przeł. M. Łukasiewicz; F. R. Ankersmit, Historiografia i postmodernizm, przeł. E. Domańska; F. Jameson, Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne, przeł. P. Czapliński).
J. Ong, Osoba świadomość, komunikacja, wybór, wstęp, przekład i opracowanie W. Japola, Warszawa 2009.
M. Porębski, Granice współczesności 1909-1925, Warszawa 1985;
P. Ricoeur, Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański, Kraków 2006.
Romantyzm i nowoczesność, red. M. Kuziak, Kraków 2009.
T. Sobieraj, Przekroje pozytywizmu polskiego. W kręgu idei, metody i estetyki, Poznań 2012.
Ch. Taylor, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. M. Gruszczyński i In., oprac naukowe T. Gadacz, wstęp A. Bielik-Robson, Warszawa 2001.
K. Trybuś, Pamięć romantyzmu, Poznań 2011.
R. Welsch, Nasza postmodernistyczna moderna, przeł. R. Kubicki i A. Zeidler-Janiszewska, Warszawa 1998.

UWAGA! Spis lektur ma charakter orientacyjny i będzie aktualizowany i uzupełniany przez prowadzących zajęcia, którzy nadają im charakter autorski.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-TDN-22ZU w USOSweb