Metodyka nauczania - spec. nauczycielska 03-MET-31PDL-E

Treści programowe dla przedmiotu:
1. Interpretowanie tekstów literackich na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej:
- formułowanie celów interpretacji,
- organizowanie procesu rozwijania umiejętności analizy i interpretacji tekstów, ich aplikacja w praktyce edukacyjnej oraz analizowanie osiągniętych rezultatów,
- projektowanie działań osłabiających wpływ barier odbioru i innych trudności na proces interpretacji dzieł literackich,
- projektowanie lekcji z zakresu kształcenia literacko-kulturowego,
- organizowanie pracy z dłuższym tekstem – czytanie całości poprzez fragmenty,
- wykorzystywanie kontekstów w projektowaniu procesu interpretacji oraz w szkolnej praktyce,
- wykorzystywanie w procesie projektowania lekcji propozycji podręcznikowych oraz wskazówek metodycznych zawartych na przykład w poradnikach czy artykułach metodycznych.

2. Rozwijanie kompetencji językowej i komunikacyjnej – lingwodydaktyka w szkole podstawowej:
- formułowanie celów kształcenia językowego,
- organizowanie procesu rozwijania sprawności językowych uczniów, ich aplikacja w praktyce edukacyjnej oraz analizowanie osiągniętych rezultatów,
- sposoby pokonywania związanych z rozwijaniem kompetencji lingwistycznych i sposoby ich pokonywania,
- projektowanie rozwiązań dydaktycznych (np. lekcji) na podstawie teorii lingwistycznych (np. teorii aktów mowy),
- wykorzystywanie w procesie projektowania lekcji propozycji podręcznikowych oraz wskazówek metodycznych (zawartych na przykład w poradnikach czy artykułach metodycznych).

3. Wykorzystywanie mechanizmów związanych z integracją oraz integrowaniem i uwzględnianie interdyscyplinarnego charakteru lekcji języka polskiego w realizacji celów kształcenia polonistycznego (humanistycznego).

4. Funkcjonalizacja treści z zakresu teorii literatury i poetyki w dydaktyce polonistycznej:
- rozwijanie kompetencji nadawczych i odbiorczych w procesie wprowadzania pojęć,
- posługiwanie się pojęciami w realizacji celów edukacji polonistycznej.

5. Rozwijanie refleksji nad tradycją i współczesnością w ramach lekcji języka polskiego w szkole podstawowej:
- podejmowanie działań służących wprowadzania uczniów w tradycję (dobre praktyki),
- podejmowanie refleksji nad współczesnością w kształceniu polonistycznym i sposoby odwoływania się do niej w procesie nauczania i uczenia się,
- włączanie kultury popularnej w proces kształcenia,
- rozwijanie kompetencji polonistycznych wobec wyzwań związanych z ekspansją mediów cyfrowych i internetu.

6. Sposoby urzeczywistniania formacyjnego wymiaru lekcji języka polskiego w szkole podstawowej:
- rozpoznawanie rzeczywistych mechanizmów podmiotowości w edukacji polonistycznej i tworzenie sytuacji dydaktycznych sprzyjających podmiotowości nauczyciela i uczniów,
- projektowanie odbioru tekstów kultury w perspektywie aksjologicznej,
- projektowanie odbioru tekstów kultury w perspektywie egzystencjalnej,
- stymulowanie świadomości obywatelskiej i patriotycznej na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej.

7. Warsztat nauczyciela polonisty:
- wizualizowanie przekazywanych treści, przygotowywanie materiałów pomocniczych, prezentacji, fragmentów wykładu oraz różnych środków dydaktycznych i ich rola w procesie kształtowania kompetencji polonistycznych,
- polonistyczne przygotowywanie uczniów do egzaminu na zakończenie szkoły podstawowej.

8. Podstawy procesu planowania procesu kształcenia (w ramach szkolnej edukacji polonistycznej):
- uwzględnianie podczas projektowania procesu kształcenia uwarunkowań wpływających na proces planowania,
- sposoby uwzględniania podstawy programowej w planie dydaktycznym,
- projektowanie cyklu lekcji.

9. Tworzenie planu dydaktycznego, monitorowanie jego realizacji oraz ewaluacja.
10. Rozwijanie kompetencji kluczowych w szkolnej edukacji polonistycznej (na poziomie szkoły podstawowej):
- nauczanie zespołowe,
- indywidualizacja procesu dydaktycznego,
- wykorzystywanie w procesie edukacyjnym metody projektu,
- stymulowanie uczniów do samokształcenia i tworzenie sytuacji dydaktycznych służących motywowaniu oraz wywoływaniu zainteresowania zagadnieniami poruszanymi na lekcjach.

11. Obserwowanie i prowadzenie lekcji języka polskiego jako rozwijanie polonistycznego warsztatu metodycznego:
- uwzględnianie kryteriów oceny lekcji dotyczącej kształcenia literacko-kulturowego i językowego w procesie analizy obserwowanych lekcji (autorskich i prowadzonych przez kogoś innego),
- ocenianie rozwiązań dydaktycznych w perspektywie teorii nauczania języka polskiego.

12. Przygotowanie autorskich projektów lekcji (lub warsztatów, projektów edukacyjnych) na wyznaczony temat oraz ich autoanalizy i autoewaluacji.

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: - funkcjonalne wykorzystywanie wiedzy na temat zasad, teorii i praktyk właściwych dla metodyki nauczania literatury i języka polskiego w szkole podstawowej i przełożenie tej wiedzy na konkretne działania dydaktyczne, - wykorzystywanie terminologii stosowanej w dydaktyce przedmiotowej, ustaleń naukowych w zakresie przedmiotu oraz reguł opisu i oceny działań dydaktycznych w procesie projektowania, urzeczywistniania i ewaluacji procesu kształcenia, - rozwijanie umiejętności integrowania wiedzy z różnych dziedzin, m.in. literaturoznawstwa i językoznawstwa, psychologii, pedagogiki ogólnej oraz jej wykorzystania w szkolnej praktyce, - przygotowanie studentów do samodzielnego projektowania procesu dydaktycznego w szkole podstawowej, - ukazywanie mechanizmów sprzyjających wyzwalaniu dydaktycznej kreatywności i innowacyjności oraz projektowanie działań będących świadectwem kreatywności i innowacyjności, - kształtowanie zdolności do dydaktycznej autorefleksji oraz rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia metodycznego.

Kierunek studiów

filologia polska

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Dyskusja, praca z tekstem, rozwiązywanie zadań, metoda ćwiczeniowa, metoda projektu, pokaz i obserwacja, praca w grupach, przygotowanie projektu lekcji, przygotowanie fragmentu planu dydaktycznego (cyklu lekcji), analiza metodyczna obserwowacja lekcji.

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Poziom przedmiotu

I stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

III rok

Koordynatorzy przedmiotu

Jerzy Kaniewski
Krzysztof Skibski

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu (modułu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- zna treść podstawowych dokumentów oświatowych (zwłaszcza podstawy programowej do języka polskiego) i umie wykorzystać je w praktyce zawodowej,
- kompetentnie posługuje się terminologią stosowaną w dydaktyce przedmiotowej w celu analizy rozmaitych rozwiązań metodycznych; potrafi przeanalizować i zinterpretować praktyczne propozycje i realizacje w perspektywie przyświecającej im koncepcji oraz teorii dydaktycznej,
- potrafi dostosować metody, treści, zasady i formy nauczania do zadań przedmiotu oraz do potrzeb intelektualnych i emocjonalnych uczniów i ich indywidualnych predyspozycji,
- potrafi zaplanować proces kształcenie sprawności lingwistycznych uczniów oraz proces kształcenia literacko-kulturowego (plan dydaktyczny, cykl lekcji, projekt pojedynczej lekcji),
- potrafi projektować działania dydaktyczne sprzyjające samokształceniu, rozwijaniu indywidualnych zainteresowań uczniów, pokonywaniu zdiagnozowanych trudności w uczeniu się oraz rozwijaniu kompetencji kluczowych,
- potrafi przeprowadzić lekcje języka polskiego (także w formie warsztatów czy projektów) oraz przedstawić metodyczną oraz merytoryczną analizę swoich i cudzych lekcji (także adresowaną do innych studentów).

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): zadania zaliczeniowe w pełni poprawne pod względem metodycznym, merytorycznym i językowym; czytelna i zindywidualizowana koncepcja realizacji zagadnień metodycznych wprowadzanych w każdym bloku (np. interesujące konteksty i treści, ciekawa struktura projektowanych działań dydaktycznych); poprowadzenie lekcji języka polskiego na bardzo dobrym poziomie metodycznym, merytorycznym i językowym; trafna ocena danego pomysłu dydaktycznego, konspektu własnej i cudzej lekcji, obserwowanej lekcji uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy itp.; krytyczna, zobiektywizowana samoocena własnych pomysłów dydaktycznych, konspektu lekcji, cyklu lekcji itp. uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy oraz wnioski wynikające z praktycznej ich realizacji; bardzo dobra znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur oraz ich funkcjonalne wykorzystanie podczas realizacji zadań zaliczeniowych i zadań cząstkowych.

dobry plus (+db; 4,5): student/studentka zasadniczo spełnia wymagania na ocenę 4,0, ale sporadycznie i częściowo udaje się mu/jej spełnić również kryteria wymagane na ocenę 5,0.

dobry (db; 4,0): zadania zaliczeniowe poprawne pod względem metodycznym, merytorycznym i językowym (dopuszczalne sporadyczne usterki); czytelna koncepcja realizacji zagadnień metodycznych wprowadzanych w każdym bloku tematycznym (np. odpowiednie konteksty i treści, ciekawa struktura projektowanych działań dydaktycznych) – dopuszczalne są sporadyczne naruszenia spójności proponowanych działań; poprowadzenie lekcji języka polskiego na dobrym poziomie metodycznym, merytorycznym i językowym; dopuszczalne są sporadyczne usterki metodyczne, np. naruszenie spójności lekcji, komplementarności zadań, operowanie trudnym słownictwem itp.; odpowiednia ocena danego pomysłu dydaktycznego, konspektu lekcji, artykułu metodycznego uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy - dopuszczalne drobne usterki, np. dominacja tonu sprawozdawczego nad analitycznym, sporadyczne pominięcia odwołań do literatury przedmiotu; trafna samoocena własnych pomysłów dydaktycznych, konspektu lekcji, cyklu lekcji itp. uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy oraz wnioski wynikające z praktycznej ich realizacji; dobra znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur oraz ich funkcjonalne wykorzystanie podczas realizacji zadań zaliczeniowych i zadań cząstkowych.

dostateczny plus (+dst; 3,5): student/studentka zasadniczo spełnia wymagania na ocenę 3,0, ale sporadycznie i częściowo udaje się mu/jej spełnić również kryteria wymagane na ocenę 4,0.

dostateczny (dst; 3,0): zadania zaliczeniowe w zasadzie poprawne pod względem metodycznym, merytorycznym i językowym (ewentualne błędy/usterki metodyczne lub merytoryczne nie wypaczają założonych w zadaniu celów); czytelna, ale odtwórcza i mało samodzielna koncepcja realizacji zagadnień metodycznych wprowadzanych w każdym bloku tematycznym (np. poprawne konteksty i treści, schematyczna struktura projektowanych działań dydaktycznych); poprowadzenie lekcji języka polskiego na możliwym do zaakceptowania poziomie metodycznym, merytorycznym i językowym – dopuszczalne są usterki metodyczne, np. naruszenie spójności lekcji, komplementarności zadań, operowanie zbyt trudnym lub zbyt kolokwialnym słownictwem itp.; powierzchowna (np. dominacja tonu sprawozdawczego, pominięcie odwołań do literatury przedmiotu) ocena cudzego pomysłu dydaktycznego, konspektu lekcji, artykułu metodycznego uwzględniająca ich poziom metodyczny, merytoryczny i językowy; wybiórcza samoocena własnych pomysłów dydaktycznych, konspektu lekcji, cyklu lekcji itp.; pomijanie jednego/dwóch z elementów oceny, np. poziomu metodycznego, merytorycznego bądź językowego, abstrahowanie od wniosków wynikających z praktycznej ich realizacji; dostateczna znajomość zagadnień teoretycznych i zalecanych lektur oraz ich sporadyczne wykorzystanie podczas realizacji zadań zaliczeniowych i zadań cząstkowych.

niedostateczny (ndst; 2,0): student/studentka nie spełnia kryteriów na ocenę dostateczną.

Kryteria oceniania:
- poziom merytoryczny i metodyczny zadań zaliczeniowych i cząstkowych (wykonywanych na zajęciach),
- znajomość zagadnień z zakresu treści kształcenia i powiązanej z nimi literatury przedmiotu (egzamin teoretyczny),
- umiejętność przeprowadzenia lekcji języka polskiego (egzamin praktyczny).

Literatura

Zalecana literatura:
B. Chrząstowska: Lektura i poetyka (tu zwłaszcza rozdziały: Lektura w szkole; Uczeń – odbiorca; Metoda czy strategia?; O kształtowaniu pojęć).
A. Dyduchowa, B. Dyduch, M. Jędrychowska: W stronę kompetencji. W: Kompetencje szkolnego polonisty. Warszawa 1995.
A. Janus-Sitarz: W poszukiwaniu czytelnika. Diagnozy, inspiracje, rekomendacje, Kraków 2016 (tu na przykład wybrane rozdziały).
M. Jędrychowska, Konstrukcja podręcznika jako wykładnia koncepcji edukacyjnej , „Nowa Polszczyzna” 1998, nr 3.
M. Jędrychowska: Lektura i kultura, Warszawa-Kraków 1994.
Z. A. Kłakówna: Język polski. Wykłady z metodyki, Kraków 2016.
M. Kwiatkowska-Ratajczak: Literatura popularna w edukacji: zagrożenie, potrzeba, konieczność? „Polonistyka” 2005, nr 2 lub w: Polonistyka w przebudowie. T. 2. Kraków 2005, s. 256-271.
M. Kwiatkowska-Ratajczak: Od konspektu do artykułu. W: Tejże: Metodyka konkretu. Poznań 2002, s. 157-180.
Uczenie metodą projektów (tu: wybrane rozdziały), red. B. D. Gołębniak, Warszawa 2002.
Z. Uryga: Metody kształcenia literackiego związane z lekturą. W: Tegoż. Godziny polskiego. Warszawa-Kraków 1996.
W. Wantuch: Podstawy integrowania w procesie dydaktycznym. W: Tejże: Aspekty integracji w nauczaniu języka polskiego. Kraków 2005, s. 63-108.
W. Wantuch, Poezja w szkole podstawowej. Gry słów i rzeczy, Kraków 2006.

Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego. Pod red. Marii Kwiatkowskiej-Ratajczak. Poznań 2011.
To lubię! Klasa 4. Książka nauczyciela (tu: Prezentacja koncepcji, s.9-54), Kraków 1999 oraz wybrane projekty lekcji z zakresu kształcenia językowego z Książki ucznia (dla klasy 4).
W. Żuchowska, Opowieści za Narni czyli Wielka Podróż. Lew Czarownica i stara szafa, Kraków 2000 lub E. Korulska, Hobbit czyli Wielka Przygoda z lekturą, Kraków 1998.

Wybrane artykuły metodyczne dotyczące wyszczególnionych w module treści kształcenia (np. z „Polonistyki”, Polonistyki. Innowacji”, „Nowej Polszczyzny”, „Polonistycznego Postscriptum”).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-MET-31PDL-E w USOSweb