Świat słowiańskich apokryfów Starego Testamentu 03-F-SAST
Treści programowe dla przedmiotu:
1. Różne definicje apokryfu – od czego zależą i czemu służą?
2. Apokryf jako obiekt badań – w jaki sposób i po co badać teksty apokryficzne?
3. Jak zbudowane są apokryfy?
4. Apokryfy Starego Testamentu w słowiańszczyźnie – zachowane teksty, różnorodność tematyczna w zależności od kręgu kulturowego, zróżnicowanie językowe.
5. Apokryfy o stworzeniu świata i ludzi:
a) Historyja barzo cudna o stworzenie nieba i ziemie Krzysztofa Pussmana – język i budowa staropolskiego apokryfu w perspektywie źródłowej (podwójne zajęcia),
b) Słowo o Adamie i Ewie i Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie - różne realizacje tematu biblijnego.
6. Językowy obraz kobiety w apokryfach Starego Testamentu – na przykładzie biblijnej Ewy.
7. Motywy bogomilskie i katarskie w słowiańskich apokryfach i ich językowa realizacja. Apokryf jako źródło wiedzy o założeniach ruchów religijnych i światopoglądzie ich przedstawicieli. Bunt aniołów i walka Archanioła Michała z Szatanem: Słowo Jana Złotoustego o tym, jak Michał zwycięża Satanaela, Postępek prawa czartowskiego przeciw narodowi ludzkiemu, Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie.
Apokryfy o Józefie Patryjarsze:
a) Słowo o Jozefie, synu Racheli, ...; Istoryja o świętym Jozefie, patryjarsze Starego Zakonu,
b) Józef i Aseneth, Istoryja o świętym Jozefie, patryjarsze Starego Zakonu.
8. Środki perswazji w procesie karnym na kartach staropolskiego utworu (kontekst kulturowy i językowy) – Postępek prawa czartowskiego przeciw narodowi ludzkiemu.
9. Motyw Drzewa Krzyżowego w apokryfach (nie tylko Starego Testamentu) i sztuce: Opowieść o Drzewie Krzyżowym. Słowo i pochwała Mojżesza o splocie drzewa sosny, cedru i cyprysu, Żywot Pana Jezu Krysta, Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie, Postępek prawa czartowskiego przeciw narodowi ludzkiemu.
10. Apokryfy w kulturze ludowej.
11. Apokryfy w kulturze współczesnej.
Cele kształcenia
Nakład pracy studenta (punkty ECTS)
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- potrafi zdefiniować apokryf, uwzględniając przy tym zróżnicowanie wewnątrz gatunku. Rozumie, że definicja jest uzależniona od tego, przedmiotem badań jakiej dziedziny jest apokryf,
- zna, rozumie i potrafi wykorzystywać terminologię wykorzystywaną w badaniach nad apokryfami,
- umie scharakteryzować tło historyczno-kulturowe powstawania apokryfów,
- rozumie miejsce literatury religijnej średniowiecza w procesie kształtowania kultury uniwersalnej i poszczególnych kultur lokalnych,
- potrafi scharakteryzować relacje między tekstami tłumaczonymi a źródłowymi,
- umie opisać budowę tekstów apokryficznych i wskazać ich cechy stylistyczne,
- potrafi wymienić słowiańskie teksty apokryficzne, wskazać ich przynależność do kręgu kulturowego i omówić przyczyny zróżnicowania zasobności danego kręgu w teksty apokryficzne,
- umie samodzielnie dokonać interpretacji utworu literackiego; proponuje własne sposoby odczytania apokryfów i podejmuje próby komparatystycznej analizy i interpretacji dzieła,
- rozpoznaje wybrane motywy biblijne w zbiorze tekstów apokryficznych,
- umie wskazać wspólne dla wszystkich i indywidualne w obrębie utworów cechy stylu religijnego (w tym przede wszystkim biblijnego); student/ka wie, że badania nad językiem utworu pozwalają na jego głębszą interpretację,
- rozumie, że motywy apokryficzne stanowią inspiracje dla współczesnych twórców kultury ludowej i popularnej.
Kryteria oceniania
Skala ocen:
bardzo dobry (bdb; 5,0)
dobry plus (+db; 4,5)
dobry (db; 4,0)
dostateczny plus (+dst; 3,5)
dostateczny (dst; 3,0)
niedostateczny (ndst; 2,0)
Literatura
Zalecana literatura:
Adamczyk M., Biblijno-apokryficzne narracje w literaturze staropolskiej do końca XVI wieku, Poznań 1980.
Adamczyk M., Vita Adae et Evae (Apokalipsa Mojżesza?) w apokryficznych wersjach starobułgarskiej i staropolskiej, [w:], Z małą ojczyzną w sercu. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Zdancewiczowi, wyd. M. Walczak-Mikołajczakowa i B. Zieliński, Poznań 2005, s. 165-174.
Apokryfy i legendy starotestamentowe Słowian Południowych, wyd. M. Skowronek, G. Minczew, Kraków 2006.
Brückner A. Apokryfy średniowieczne, cz. 1-2, Kraków 1900-1904.
Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wyd. W.R. Rzepka, W. Wydra, wstęp M. Adamczyk, Warszawa 1996.
Celichowski Z., Krzysztofa Pussmana Historyja barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemi, 1551, Kraków 1890.
Dobrzycki S., Z dziejów średniowiecznego piśmiennictwa polskiego, „Prace Filologiczne” 1899, t. 5, s. 985-995.
Dobrzycki S., Z literatury apokryficznej w Polsce. 2. Historya barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie, „Prace Filologiczne” 1911, t. 7, s. 286-299.
Istoryja o świętym Jozefie, patryjarsze Starego Zakonu, ktorego byli bracia zaprzedali, wyd. W. Wydra, Poznań 2015.
Murdoch B., The apocryphal Adam and Eve in medieval Europe. Vernacular translations and adaptations of the Vita Adae et Evae, Oxford 2009.
Naumow A., Apokryfy w systemie literatury cerkiewnosłowiańskiej, Wrocław 1976.
Radliński I., Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie w polskich przeróbkach, Warszawa 1911.
Sokolski J., Historia Adama i Ewy, Wrocław 2014.
Starowieyski M., Barwny świat apokryfów, Poznań 1998.
Stelmach W., Językowy obraz Ewy w Historyi barzo cudnej o stworzeniu nieba i ziemie Krzysztofa Pussmana, [w:] Słowianie, my lubim...kobiety, wyd. P. Borowiak, M. Urban, K. Urbańska, Poznań 2019, s. 207-213.
Zarkova D., Stelmach W., Język słowiańskich apokryfów z kręgu kultur cerkiewno-słowiańskiej i łacińskiej na przykładzie Słowa o Adamie i Ewie oraz Historyi barzo cudnej o stworzeniu nieba i ziemie. Rekonesans, „Kwartalnik Językoznawczy” 2016/3, s. 28-39.
Zarkova D., Stelmach W., Słowo o Adamie i Ewie a Historyja barzo cudna... Krzysztofa Pussmana – przyczynek do analizy porównawczej, [w:] Juwenalia historyczno-językowe 2, wyd. K. Borowiec, D. Masłej, O. Ziółkowska, Poznań 2019, s. 125-139.
Żurek A., Ewa - pierwsza kobieta w świetle pism św. Augustyna, „Vox Patrum” 2016, t. 66, s. 139–53.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: