Myśl słowianoznawcza i słowianofilska w Europie Środkowej i Wschodniej od końca XVIII wieku do pierwszej połowy wieku XX 03-F-MSS

Treści programowe dla przedmiotu:
- slawistyka, słowianoznawstwo, słowianofilstwo, panslawizm i inne slawizmy w Europie Wschodniej oraz Środkowej; korelacja pojęć i historyczny układ koncepcji; początki slawistyki: M. Orbini, J. Preradović,
- imagologia St. Staszica: Słowianie, Żydzi i inne nacje z perspektywy upadku Polski; oświeceniowe i wczesnoromantyczne koncepcje Słowiańszczyzny w myśli i literaturze polskiej,
- J. G. Herder – budziciel tożsamości słowiańskiej; słowianie w oczach Europy Zachodniej.
- J. Dobrovský – założyciel czeskiej slawistyki; idea wzajemności słowiańskiej myśli i twórczości poetyckiej J. Kollára; Šafarik – historyk języka i literatury słowiańskiej; J. Lelevel – historyk dziejów i kultur słowiańskich; V. Karadić – twórca serbskiej tożsamości; chorwacki illyryzm wobec Słowiańszczyzny,
- Słowiańszczyzna w twórczości, wykładach i działalności politycznej A. Mickiewicza na tle romantycznego słowianofilstwa w Polsce; Polska filozofia romantyczna wobec Słowiańszczyzny; J.M. Hoene-Wroński, B. Trentowski, A. Cieszkowski, K. Libelt,
- L. Štur – słowacka droga do odrębnej tożsamości poprzez rozbudzenie słowiańskich pokrewieństw literacko-kulturalnych; kontynuatorzy słowackiej myśli słowianofilskiej,
- M. Danilewski i inni – rosyjskie słowianofilstwo w ogniu sporów o tożsamość narodową oraz imperialną Rosjan; rosyjski panslawizm w publicystyce i literaturze pięknej; ukraińska droga do Słowiańszczyzny w XIX wieku: T. Szewczenko, M. Dragomanow, P. Kulisz,
- zjazdy słowiańskie oraz ich przesłanie po roku 1848. M. Bakunin a kwestia słowiańska,
- T. G. Masaryk na temat słowianofilstwa, Rosji, Europy Środkowej i czeskiej tożsamości; K. Kramar i jego utopia słowiańska,
- F. Koneczny i M. Znaniecki – dwa spojrzenia na literaturę i kulturę Słowian; czasopismo „Świat Słowiański”,
- J. Piłsudski i R. Dmowski – dwa polityczne spojrzenia na kwestię słowiańską i Rosję,
- czeskie dyskusje slawistyczne: F. Wollman wobec kwestii słowiańskiej w pracy „Slovesnost Slovanů” – V. Černý i jego „Vývoj a zločiny panslavismu”; E. Beneš wobec kwestii słowiańskiej w Czechosłowacji i w Europie Środkowej,
- poglądy D. Czyżewskiego – metodologia i praktyka komparatystyki slawistycznej,
- D. Doncow – integralny nacjonalizm ukraiński jako odpowiedź na kłopoty z tożsamością; nacjonalizm a panslawizm w Europie Wschodniej i Środkowej XIX-XX wieku,
- slawizm, panslawizm, austroslawizm, neoslawizm w Europie Środkowej na przełomie XIX/XX wieku; S. Wyspiański wobec słowianofilstwa; neopoganizm słowiański w myśli politycznej i kulturalnej oraz w sztuce XX-lecia międzywojennego: J. Stachniuk i inni,
- słowianofilstwo i socjalizm; praktyki kulturalne oraz polityczne Związku Sowieckiego wobec małych narodów słowiańskich w latach 1939-1989; postkolonialne aspekty panslawizmu,
- koncepcja wzajemności środkowoeuropejskiej jako odpowiedź na środkowoeuropejskie nacjonalizmy: I. Bibó, J. Giedroyć, Cz. Miłosz, M. Kundera, V. Havel,
- tożsamość słowiańska w czasach postmodernistycznych: kino rosyjskie, ukraińskie, czeskie, polskie; neopogaństwo; folklor i muzyka słowiańska w ramach kultury popularnej i masowej.

Cele kształcenia

Cele modułu kształcenia: Zajęcia są propozycją dla studentów wszystkich kierunków na WFPiK zainteresowanych dla studentów WFPiK, szczególnie slawistyki, literatury powszechnej i polonistyki, zainteresowanych powstaniem i rozwojem refleksji nad Słowiańszczyzną w Niemczech, Rosji, Ukrainie, Polsce, Czechach, Słowacji, Austrii, Węgrzech: od S. Staszica i W. Herdera poprzez A. Mickiewicza, J. Kollára, J. Šafarika, l. Štura, F. Palacky’ego, M. Danilewskiego, T. Micińskiego, poprzez myśl i utwory T. G. Masaryka, F. Neumanna, J. Piłsudskiego, a potem I. Bibó, F. Wollmana, J. Giedroycia i in. W trakcie kursu studenci zapoznają się we fragmentach z najważniejszymi tekstami literackim, literaturoznawczymi, historycznymi politycznymi odnoszącymi się do problematyki zajęć również w kontekście poglądów Europę Środkową, jako szczególnej formacji historycznej i kulturowej. Zajęcia kończą się zaliczeniem z oceną.

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Wykład z prezentacją multimedialną wybranych zagadnień, wykład konwersatoryjny, wykład problemowy, dyskusja, praca z tekstem, metoda analizy przypadków, metoda badawcza (dociekania naukowego), metoda warsztatowa, demonstracje dźwiękowe i/lub video, praca w grupach.

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

Ogólna wiedza na temat tradycji spajających literatury europejskie; ogólna wiedza na temat przemian zachodzących w kulturach i literaturach europejskich; ogólna wiedza na temat związków literatury polskiej z literaturami europejskimi, wpływy, efekty, wkład w tożsamość europejską; ogólna wiedza na temat relacji między Rosją a krajami i narodami Europy Wschodniej oraz Środkowej.

Koordynatorzy przedmiotu

Bogusław Bakuła

Efekty kształcenia

Po zakończeniu przedmiotu i potwierdzeniu osiągnięcia efektów uczenia się student/ka:
- dysponuje uporządkowaną, poszerzoną wiedzą z zakresu historii Polski, rozumie wpływ historii na rozwój języka, literatury i kultury polskiej,
- rozróżnia i potrafi scharakteryzować różnorodne idee filozoficzne i estetyczne stymulujące rozwój humanistyki, a zwłaszcza literatury i języka,
- ma pogłębioną, rozszerzoną o możliwość dalszego samodzielnego rozwijania i stosowania w rozwiązywaniu złożonych zagadnień, całościową wiedzę z zakresu historii literatury polskiej od początków do współczesności; zna i interpretuje w odpowiednich kontekstach kulturowych wybrane dzieła reprezentatywne dla poszczególnych epok,
- ma pogłębioną i rozszerzoną wiedzę o związkach kultury, literatury i sztuki polskiej z historią, kulturą, literaturą i sztuką powszechną,
- posiada profesjonalne umiejętności badawcze i praktyczne (formułowanie i analiza problemów, dobór metod i narzędzi, opracowanie, prezentacja i wdrożenie wyników) pozwalające na samodzielne lub zespołowe rozwiązywanie typowych zadań/problemów związanych z wykształceniem polonistycznym,
- potrafi rozpoznać różne rodzaje tekstów, ze szczególnym uwzględnieniem tekstów literackich, oraz przeprowadzić ich analizę i interpretację z uwzględnieniem aspektu pragmatycznego ich wykorzystania,
- wykazuje odpowiedzialność za zachowanie dziedzictwa kulturowego regionu, kraju, świata,
- wykazuje świadomość roli wiedzy o języku, literaturze i kulturze rodzimej w budowaniu tożsamości zbiorowej i rozwijaniu więzi społecznych.

Kryteria oceniania

Skala ocen:

bardzo dobry (bdb; 5,0): bardzo dobra znajomość poglądów teoretycznych z zakresu historii badań slawistycznych oraz porównawczych, polskich oraz obcych; wysoka świadomość znaczenia literatury porównawczej i slawistycznej w budowaniu tożsamości narodowej oraz ponadnarodowej.

dobry plus (+db; 4,5): jak wyżej, z nieznacznymi niedociągnięciami zwłaszcza w zakresie znajomości poglądów teoretycznych.

dobry (db; 4,0): szerszy zakres niedociągnięć: niższa zdolność rozpoznawania i referowania poglądów teoretycznych.

dostateczny plus (+dst; 3,5): zadowalająca znajomość problematyki badań slawistycznych i porównawczych.

dostateczny (dst; 3,0): zadowalająca ogólna znajomość poruszanej problematyki badań porównawczych 2,0 - niezadowalająca znajomość problematyki badań slawistyczno-porównawczych z obszaru literatur Europy Środkowej i Wschodniej; niezadowalająca wiedza na głównych postaci ruchu slawistycznego i komparatystycznego w Polsce i w Europie Środkowej i Wschodniej oraz wynikające z niej dalsze braki w zakresie wiedzy o dziejach slawistyki.

niedostateczny (ndst; 2,0): niezadowalająca znajomość problematyki badań porównawczych z obszaru literatur Europy Środkowej oraz Wschodniej; niezadowalająca wiedza na głównych postaci ruchu slawistycznego oraz komparatystycznego w Polsce i w Europie oraz wynikające z niej dalsze braki w zakresie wiedzy o dziejach slawistyki.

Kryteria oceniania:
- uczestniczenie w zajęciach,
- znajomość zadanych lektur,
- umiejętność analizy, interpretacji oraz porównywania nabyta w ramach przedmiotu oraz poziom zdobytej wiedzy.

Literatura

Zalecana literatura:
Literatura podmiotu:
Beneš, E. Úvahy o slovanství. Hlavní problėmy slovanskė politiky. London 1947.
Bibó, I. Eseje polityczne. Tłum. J. Snopek. Warszawa 2012.
Černý, V. Vývoj a zločiny panslavismu. Praha 1948.
Czyżewskyi, D. Porivnialna istorija słowjanskich literatur. Kiev 2005.
Danilewskij, M. Rossija i Evropa. Wzglad na kulturnyje i politiczeskije otnoszenija słowianskogo mira k germano-romanskom. Sankt Petersburg 1871.
Dmowski, R. Wybór pism. Wybrał, wstępem opatrzył i oprac. R. Wapiński. Warszawa 1990.
Doncow, D. Nacjonalizm. Lwów 1926.
Giedroyc, J.; Mieroszewski, J. Listy 1949-1956. Cz. I i II. Warszawa 1999.
Herder, J. G. Myśli o filozofii dziejów. Warszawa 1962.
Kollár, J. Wybór pism. Tu: O literackiej wzajemności między różnymi szczepami i narzeczami narodu słowiańskiego. Córa sławy. Wrocław 1954. Oprac. H. Batowski. BN 89, ser. II.
Koneczny, F. Słowiański świat. Zbiór artykułów z miesięcznika „Świat Słowiański”. Komorów 2016.
Kundera, M. Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej. Paryż 1984 i nast.
Lelewel, J. Cześć bałwochwalcza Slawian i Polski. 1857.
Masaryk, T. G. Rusko a Evropa. Praha 2006 i nast.
Mickiewicz, A. Prelekcje paryskie. Wybór. T.1. Warszawa 1997.
Miłosz, Cz. Rodzinna Europa. Warszawa 1990.
Piłsudski, J. Wybór pism. Wybór i oprac. W. Suleja. Wrocław 1990 i nast.
Staszic, S. Pisma filozoficzne i społeczne, t. 1-2, Warszawa 1954. Tu: Przestrogi dla Polski; O przyczynach szkodliwości Żydów.
Szafarzyk, P. J. Słowiańskie starożytności. Tłum. H. Bońkowski. Oprac. T. Lewaszkiewicz, J. Strzelczyk. Poznań 2003.
Štúr, L. Wybór pism. Oprac. H. Janaszek-Ivaničková, przeł. H. Janaszek-Ivaničková, E. Madany, A. Czcibor-Piotrowski. Wrocław 1983, BN 204, ser. II.
Wollman, F. Slovesnot Slovanů. Praha 1928.
Wollman F. Slavismy a antislavismy za jara narodů. Praha 1968.

Literatura przedmiotu:
Balowski, M. (ed.). Adam Mickiewicz a Slovanė. Ostrava 2008.
Bobrownicka, M.; Suchanek, L.; Ziejka, F. (eds). Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów. Kraków 1997.
Chmel, R. Kompleks słowacki. Eseje. Kraków 2014.
Gruchała J. Tomasz G. Masaryk. Wrocław 1996.
Ivantyšynová. T. (ed).Veda a ideológia v dejinách slavistiky. Bratislava 1998.
Janion M. Niesamowita Słowiańszczyzna. Warszawa 2006.
Mikołajczak, A.; Szulc, W.; Zieliński B. (eds). Idee wspólnotowe Słowiańszczyzny. Poznań 2004.
Potulski J. Współczesne kierunki rosyjskiej myśli geopolitycznej. Między nauką, ideologicznym dyskursem a praktyką. Gdańsk 2010.
Stefaniuk, T. Europa a świat słowiański – ujęcie panslawistyczne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio I, [Lublin] 2002.
Walicki A. W kręgu konserwatywne utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa..Warszawa 2020.
Zawadzka, D. Styl romantyczny” a komparatystyka Joachima Lelewela. Rekonesans. „Wiek XIX” 2014.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-F-MSS w USOSweb