Bibliotekarstwo praktyczne I (gromadzenie, opracowanie, przechowywanie i udostępnianie) - spec. dokumentalistyczno-bibliotekarska 03-BPI-21PDL

Omówienie podstawowych pojęć i definicji z zakresu gromadzenia i zarządzania zasobami.
Polityka zarządzania zasobami biblioteki naukowej.
Budowa kanonu zasobu dla biblioteki publicznej.
Zasady gromadzenia zbiorów w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych.
Elementy warsztatu pracownika oddziału gromadzenia.
Omówienie podstawowych pojęć i definicji (definicja katalogowania formalnego, rodzaje i formy katalogów, polskie normy dotyczące katalogowania).
Przedstawienie formatu MARC 21 (rys historyczny, rozwój formatów MARC, struktura danych w formacie MARC 21, formaty MARC 21 w Polsce).
Omówienie zasad tworzenia rekordu bibliograficznego MARC 21 (strefy opisu bibliograficznego, pola stałej i zmiennej długości, wprowadzanie danych, znaki umowne).
Prezentacja Centralnego Katalogu Haseł Wzorcowych oraz omówienie wiązania rekordu bibliograficznego z hasłami khw.
Ćwiczenia w tworzeniu rekordów bibliograficznych oraz ćwiczenia w prowadzeniu poszukiwań bibliograficznych i interpretacji danych zapisanych w formacie MARC 21.
Opracowanie rzeczowe i jiw – omówienie podstawowych definicji.
Klasyfikacje biblioteczne a języki haseł przedmiotowych – ujęcie historyczne.
Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna – struktura i sposoby zapisu.
Klasyfikowanie piśmiennictwa w UKD i odczytywanie symboli.
JHP BN i jhp KABA – zapoznanie z budową, cechami języka i kartotekami haseł wzorcowych.
Tematowanie piśmiennictwa w językach haseł przedmiotowych.
Struktura i zadania oddziałów (komórek), udostępniania zbiorów.
Rodzaje wypożyczeń.
Czytelnie dziedzinowe.
Regulaminy biblioteki i zasady ich tworzenia.
Statystyki udostępniania.
Pracownicy służb udostępniania zbiorów.
Typologia i podział nowoczesnych źródeł informacji – rozwiązania prawne i organizacyjne.
Bazy danych, czasopisma elektroniczne, e-booki – wykorzystanie pełnej funkcjonalności źródeł i praca z programami bibliograficznymi.
Automatyzacja katalogów lokalnych i centralnych oraz implementacja elementów Web 2.0.
Problematyka cyfryzacji zasobów bibliotecznych – biblioteki cyfrowe i repozytoria.
Okołosystemowe usługi biblioteczno-informacyjne – klucz do podnoszenia jakości funkcjonowania biblioteki.

Cele kształcenia

a) Przedstawienie zasad budowy księgozbiorów podstawowych typów bibliotek przy uwzględnianiu najnowszych tendencji zarządzania zasobami. Przedstawienie zasad budowy warsztatu pracy pracownika odpowiedzialnego za gromadzenie zbiorów. b) Zapoznanie z podstawami opracowania formalnego dokumentów oraz omówienie zasad tworzenia rekordu bibliograficznego MARC 21 (strefy opisu bibliograficznego) oraz powiązania rekordu bibliograficznego z hasłami katalogu haseł wzorcowych. c) Rozwijanie zainteresowania tematyką języków informacyjno-wyszukiwawczych (jiw), ich budową i zróżnicowaniem. Odkrywanie potrzeby stosowania jiw w opracowaniu rzeczowym różnego typu dokumentów. Wykształcenie umiejętności korzystania ze źródeł drukowanych (słowniki) i elektronicznych (katalogi, kartoteki haseł wzorcowych, słowniki elektroniczne) oraz potrzeby współpracy w opracowaniu rzeczowym dokumentów (katalogi centralne). d) Zaznajomienie studentów ze strukturą i zadaniami oddziałów udostępniania zbiorów. e) Zaznajomienie studentów z elektronicznymi źródłami informacji oraz kształcenie umiejętności praktycznego ich wykorzystania w działalności bibliotecznej.

Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć

Biblioteka UAM

Kierunek studiów

filologia polska

Metody prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych EK

Elementy wykładu wraz z prezentacją multimedialną. Konwersatorium i ćwiczenia praktyczne. Dyskusja.

Moduł zajęć/przedmiotu prowadzony zdalnie (e-learning)

Nakład pracy studenta (punkty ECTS)

Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem oraz godziny konsultacji - 70h Czytanie zalecanej literatury. Przygotowanie do zajęć (w tym przygotowanie projektu grupowego) - 20 h Przygotowanie do egzaminu - 20h Punkty ECTS - 4 (2 za część pierwszą + 2 za część drugą)

Poziom przedmiotu

I stopień

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Rok studiów (jeśli obowiązuje)

II rok

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji

nie dotyczy

Koordynatorzy przedmiotu

Jerzy Borowczyk
Krzysztof Skibski

Efekty kształcenia

Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student potrafi:
- identyfikować i praktycznie stosować zasady opracowania polityki gromadzenia w odniesieniu do różnych typów bibliotek,
- stosować podstawowe pojęcia i definicje opracowania formalnego dokumentów, strukturę danych w formacie MARC21, zasady wiązania rekordu bibliograficznego z hasłami khw oraz podstawowe bazy online umożliwiające prowadzenie poszukiwań bibliograficznych, w związku z czym potrafi zaproponować poszukiwania bibliograficzne oraz skonsultować z innymi przyjęte rozwiązania,
- używać podstawowych pojęć z zakresu jiw (w odniesieniu do ich typologii i historii); korzystać z uzyskanej podstawowej wiedzy na temat struktury UKD, rozróżnia symbole i zna zastosowanie języka, wie, jak są zbudowane i do czego służą języki haseł przedmiotowych (jhp) – JHP BN i jhp KABA,
- poznaje rolę i znaczenie służb udostępniania; poznaje podstawowe regulacje prawne (regulaminy); poznaje rodzaje i formy pracy z użytkownikiem; praktycznie zastosować znajomość istoty i zakresu działania wypożyczeń międzybibliotecznych, a także znajomość zasady doboru źródeł do księgozbiorów podręcznych; potrafi zorganizować przestrzeń wolnego dostępu do zbiorów,
- korzystać z opanowanej typologii nowoczesnych źródeł informacji oraz podstawowych przepisów prawnych dotyczące zabezpieczania i udostępniania źródeł elektronicznych,
- korzystać z poznanych i opanowanych najnowocześniejszych rozwiązań technologicznych w obrębie tworzenia i zarządzania elektronicznymi katalogami lokalnymi i centralnymi; zna wagę i znaczenie cyfryzacji dla zachowania dziedzictwa i szerokiego udostępniania źródeł,
- sprawnie używać repozytoriów i ruchu Open Access we współczesnej komunikacji naukowej; zna zasady projektowania, przygotowania i wdrożenia usług biblioteczno-informacyjnych oraz przykłady najnowocześniejszych usług we współczesnych bibliotekach,
- zaproponować właściwe założenia organizacji zasobu dla biblioteki naukowej – publicznej – pedagogicznej i szkolnej,
- wybrać i zaprojektować elektroniczną usługę biblioteczną dla swojej biblioteki od etapu specyfikacji po wdrożenie i promocję,
- zaimplementować elementy Web 2.0 do swojego katalogu bibliotecznego.

Kryteria oceniania

- aktywne uczestnictwo w zajęciach
- ocena prac zespołowych i indywidualnych
- ocena egzaminu

Praktyki zawodowe

W powiązaniu z programem specjalności dokumentalistyczno-bibliotekarskiej. Studenci mogą odbywać praktyki miedzy innymi w bibliotekach naukowych i publicznych.

Literatura

Czasopisma:
„Biblioteka”; „EBIB”, „Przegląd Biblioteczny”, „Zarządzanie biblioteką”, „Bibliotekarz”, „Biblioteka w szkole”.
Moduł gromadzenia zbiorów:
1. Andrzejewska Jadwiga, Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka. T.1-2. Warszawa 1996.
2. Biblioteka szkolna. Tendencje rozwoju. Teoria i praktyka, pod red. L. Ippoldt, H. Kosętki i I. Pietrykiewicz, Kraków 2009.
3. Bibliotekarstwo, red. Z. Żmigrodzki, Warszawa 1998.
4. Biliński, Lucjan, Zbiory bibliotek - charakterystyka zawartości zbiorów, specjalizacja, główne tendencje i standardy, w: Biblioteki publiczne przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, red. Jadwiga Chruścińska, Ewa Kubisz, Warszawa 1999, s. 84-106.
5. Elektroniczne publikacje w bibliotekach, red. nauk. Maria Kocójowa, Kraków 2002.
6. Ewidencja materiałów bibliotecznych, prawne regulacje. Ewidencja materiałów bibliotecznych, red. Lucjan Biliński, Warszawa, 1999.
7. Filipowicz Anna, Nowe media w pracy działu gromadzenia, „EBIB” 1999, nr 2, http://www.oss.wroc.pl/biuletyn/ebib02/filip.html
8. Malak Piotr, Wykorzystanie analizy wartości informacyjnej dokumentów elektronicznych w tworzeniu kolekcji bibliotecznych, w: Biblioteki wobec nowych zadań, pod red. Ewy Głowackiej, Toruń 2004, s. 109-128.
9. Zbiory i zasoby informacyjne bibliotek publicznych, Warszawa 2009.
Moduł opracowania formalnego:
1. Lenartowicz, Maria, Paluszkiewicz Anna, Format USMARC rekordu bibliograficznego dla książki. Warszawa 2000.
2. Lont, Mirosława, Woźniakowska, Ewa, Opis bibliograficzny dokumentów w formacie USMARC w systemie HORIZON. Cz. 1, Książka,
http://www.pfsl.poznan.pl/pzh/ksiazka2001/index.html [2011-01-17]
3. Lont, Mirosława, Woźniakowska, Ewa, Opis bibliograficzny dokumentów w formacie USMARC w systemie HORIZON. Cz. 2, Wydawnictwo ciągłe,
http://www.pfsl.poznan.pl/pzh/czasopismo2001/index.html [2011-01-17]
4. Nałęcz, Barbara, Format MARC 21rekordu bibliograficznego dla dokumentu ciągłego, http://www.nukat.edu.pl/nukat/book/MARC21_per-070717.pdf [2011-01-17]
5. Drożdż, Andrzej, Lont, Mirosława, Woźniakowska, Ewa, Opis bibliograficzny dokumentów w formacie MARC 21 w systemie HORIZON. Cz. 4, Dokument elektroniczny, http://www.pfsl.poznan.pl/pzh/ksiazka2002/index.html [2011-01-17]
Moduł opracowania rzeczowego:
1. Bojar B., Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych, Warszawa 2002.
2. Głowacka T., Analiza dokumentu i jego opis przedmiotowy, Seria: Katalogowanie przedmiotowe w języku KABA. Część 1, nr 13, Warszawa 2003.
3. Hys J., Kwiatkowska J., Zapis pionowy UKD w „Przewodniku Bibliograficznym”, „Bibliotekarz” 2011 nr 3, s. 20-23.
4. Kartoteka wzorcowa języka KABA, oprac. J. Woźniak, Warszawa 1994, s. 19-23.
5. Sadowska J., Język haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Studium analityczno-porównawcze, Warszawa 2003.
6. Sadowska J., Turowska T., Języki informacyjno-wyszukiwawcze. Katalogi rzeczowe, Warszawa 1990, s. 7-20, 71-91, 141-150 (słownik przydatnych terminów).
7. Sosińska-Kalata B., Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych, Warszawa 2002, s. 46-232.
8. Stopa A., O treści książek. Opracowanie rzeczowe piśmiennictwa, Warszawa 2002.
10. Ścibor, E., Klasyfikacja piśmiennictwa, Olsztyn 2001.
11. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna. Wydanie skrócone dla bieżącej bibliografii narodowej i bibliotek publicznych. Publikacja nr UDC-PO58 autoryzowana przez Konsorcjum UKD nr licencji -2005/06, Warszawa 2006.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 03-BPI-21PDL w USOSweb